Socjologia interpretatywna i metoda biograficzna: przemiana funkcji, antyesencjalistyczne wątpliwości oraz sprawa krytyki

• Authors: Marek Czyżewski

Title variants

EN

Interpretive Sociology and Biographical Method: Change of Function, Anti-Essentialist Reservations and the Problem of Critique

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi zaproszenie do dyskusji nad epistemologicznymi i aksjologicznymi założeniami metody biograficznej, a szerzej – socjologii interpretatywnej. Najpierw zarysowana jest przemiana funkcji (Funktionswandel, termin Karla Mannheima), jakiej doznały niektóre idee interpretatywne w ostatnich dziesięcioleciach w związku z włączeniem ich do socjologii głównego nurtu: od krytyki (w Foucaultowskim sensie tego słowa) dotyczącej władzy dyscyplinarnej do braku krytycyzmu wobec rządomyślności. W tym kontekście omawiana jest sytuacja metody biograficznej. Następnie przedstawiane są wątpliwości wobec metody biograficznej z punktu widzenia dwóch wariantów antyesencjalizmu (Erving Goffman, Michel Foucault). Konkluzją jest postulat powrotu socjologii interpretatywnej i metody biograficznej do postawy krytycznej, tym razem wobec rządomyślności.

EN

The article offers an introduction to a discussion on the epistemological and axiological assumptions of the biographical methods and, more broadly, interpretive sociology. It first presents the changes in the function (Funktionswandel, in the terminology of Karl Mannheim) of interpretive concepts as they entered mainstream sociology in recent decades: from the critique of disciplinary power (in the Foucauldian sense) to the lack of criticism towards governmentality. It is in this context that the position of the biographical method is discussed. Reservations toward the biographical method are then outlined from the points of view of two varieties of anti-essentialism (Erving Goffman, Michel Foucault). The conclusion postulates that interpretative sociology and the biographical method will once again take up a critical attitude, this time with regard to governmentality.

Keywords

PL

socjologia interpretatywna; metoda biograficzna; przemiana funkcji; rządomyślność; antyesencjalizm; krytyka

EN

interpretive sociology; biographical method; change of function; governmentality; anti-essentialism; critique

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2013
• Volume: 9
• Issue: 4
• Pages: 14-27

Contributors

author

Marek Czyżewski

• Zakład Badań Komunikacji Społecznej, Instytut Socjologii, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki

References

• Alexander Jeffrey C. (1982) Theoretical Logic in Sociology, vol. 1: Positivism, Presuppositions, and Current Controversies. London: Routledge and Kegan Paul.
• Bührmann Andrea D., Ernst Stefanie, eds. (2010) Care or Control of the Self? Norbert Elias, Michel Foucault, and the Subject in the 21st Century. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
• Czyżewski Marek (2003) Reflexivity of actors vs. reflexivity of accounts [w:] Michael Lynch, Wes Sharrock, eds., Harold Garfinkel, vol. 1. London: Sage, s. 227–233.
• Czyżewski Marek (2009) Między panoptyzmem i „rządomyślnością” – uwagi o kulturze naszych czasów. „Kultura Współczesna”, t. 2, s. 83–95.
• Czyżewski Marek (2012) Dyskursy tożsamościowe w nauce i życiu społecznym: odmiany, własności, funkcje [w:] Renata Dopierała, Kaja Kaźmierska, red., Tożsamość, nowoczesność, stereotypy. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Zbigniewowi Bokszańskiemu. Kraków: Nomos, s. 101–120.
• Czyżewski Marek (2013) Teorie dyskursu i dyskursy teorii. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 3–25.
• Czyżewski Marek, Marynowicz-Hetka Ewa, Woroniecka Grażyna, red., (w druku), Pedagogizacja życia społecznego. „Societas/Communitas”.
• Foucault Michel (1992) Was ist Kritik? Berlin: Merve.
• Foucault Michel (1996) Diskurs und Wahrheit. Berkeley Lectures 1983. Berlin: Merve.
• Foucault Michel (2000) Historia seksualności. Przełożyli Bogdan Banasiak, Tadeusz Komendant i Krzysztof Matuszewski. Warszawa: Czytelnik.
• Foucault Michel (2002) Porządek dyskursu. Przełożył Michał Kozłowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Foucault Michel (2003) Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Tom 2. Przełożył Tadeusz Komendant. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Foucault Michel (2005) Technologien des Selbst [w:] tegoż, Schriften IV. 1980-1988. Frankfurt n. Menem: Suhrkamp, s. 966–999.
• Foucault Michel (2010) Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Wykłady w Collège de France 1977–1978. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Foucault Michel (2011) Narodziny biopolityki. Wykłady w Collège de France 1978–1979. Przełożył Michał Herer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Garfinkel Harold (1967) Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Garfinkel Harold (2007) Studia z etnometodologii. Przełożyła Alina Szulżycka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Giddens Anthony (1984) The Constitution of Society. Outline of the Theory of Structuration. Cambridge: Polity Press.
• Giddens Anthony (2003) Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Przełożył Stefan Amsterdamski. Poznań: Zysk i S-ka.
• Goffman Erving (2010) Analiza ramowa. Esej z organizacji doświadczenia. Przełożył Stanisław Burdziej. Kraków: Nomos.
• Lévinas Emmanuel (1998) Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności. Przełożyła Małgorzata Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lukács György (1988) Zmiana funkcji materializmu historycznego (1919) [w:] tegoż, Historia i świadomość klasowa. Studia o marksistowskiej dialektyce. Przełożył Kazimierz Ślęczka. Warszawa: PWN, s. 418–469.
• Mannheim Karl (1964) Das Problem einer Soziologie des Wissens (1925) [w:] Kurt H. Wolff, red., Wissenssoziologie. Berlin: Luchterhand, s. 308–387.
• Riemann Gerhard, Schütze Fritz (2012) „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych. [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Przełożyli Zbigniew Bokszański i Andrzej Piotrowski. Kraków: Nomos, s. 389–414.
• Rose Nikolas (1996) Identity, Genealogy, History [w:] Stuart Hall, Paul du Gay, eds., Questions of Cultural Identity. London: Sage, s. 128–150.
• Rose Nikolas (1999) Powers of Freedom: Reframing Political Thought. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Schütze Fritz (2012) Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej. [w:] Kaja Kaźmierska, red., Metoda biograficzna w socjologii. Przełożył Marek Czyżewski. Kraków: Nomos, s. 415–458.
• Sztompka Piotr (2002) Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.