Problemy terapeutyczne w pracy z osobami z niepełnosprawnością intelektualną – budowanie kompetencji językowej, komunikacyjnej i poznawczej

• Authors: Kaczorowska-Bray Katarzyna , Milewski Stanisław

Title variants

EN

Therapeutic Issues in Work with the Intellectually Disabled – Building Linguistic, Communicative and Cognitive Competencies

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną stanowią znaczącą liczebnie grupę, wymagającą terapii logopedycznej od najwcześniejszych etapów rozwoju. Prowadzenie takich oddziaływań musi uwzględniać ogromne zróżnicowanie tej części populacji generalnej, wynikające m.in. z różnych możliwości intelektualnych, etiologii, notowanych zaburzeń towarzyszących (np. sensorycznych czy ruchowych), stanu zdrowia, środowiska, w których dziecko dorasta. W artykule autorzy wyróżnili z punktu widzenia praktyki logopedycznej kilka podgrup osób z niepełnosprawnością intelektualną, wymagających różnego podejścia terapeutycznego, metod i technik pracy oraz różniących się rokowaniami.

EN

People with intellectual disability constitute a group of considerable size, who require speech therapy from the earliest stages of development. The conduct of such activity must take into account enormous variances among this section of the general population, resulting from various intellectual abilities, etiology, noted accompanying disorders (e.g. sensory or motor), state of health, and the environment in which the child grows up. In this article, the authors distinguished, from the point of view of speech therapy, a few sub-groups of the intellectually disabled, requiring various therapeutic approaches, methods and work techniques, as well as with varying prognoses.

Keywords

PL

niepełnosprawność intelektualna; terapia logopedyczna; stopnie niepełnosprawności intelektualnej; etiologia niepełnosprawności intelektualnej; zaburzenia towarzyszące

EN

intellectual disability; speech therapy; degrees of intellectual disability; etiology of intellectual disability; accompanying disorders

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2018
• Volume: 47
• Issue: 2
• Pages: 289-301

Dates

published

2020-08-27

Contributors

author

Kaczorowska-Bray Katarzyna

• Uniwersytet Gdański, Katedra Logopedii

author

Milewski Stanisław

• Uniwersytet Gdański, Katedra Logopedii

References

• Baraniewicz D., Baraniewicz M., 2007, Możliwości komunikacyjne uczniów z głębokim upośledzeniem umysłowym, [w:] Umiejętności komunikacyjne osób z niepełnosprawnością. Teoria, diagnoza, wspomaganie , red. J. Baran, A. Mikrut, Kraków, s. 195–205.
• Barłóg K., 2008, Wspomaganie rozwoju dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim w różnych formach edukacji wczesnoszkolnej, Rzeszów.
• Barr O., Gilgunn J., Kane T., Moore G., 1999, Health screening for people with learning disabilities by a community learning disability service in Northern Ireland, „Journal of Advanced Nursing” , 29, s. 1482–1491.
• Barron D. A., Winn E., 2009, Effective Communication, [w:] Intellectual Disability Psychiatry: A practical handbook , red. A. Hassiotis, D. A. Barron, I. Hall, John Wiley & Sons Ltd, s. 3–20.
• Block M. E., 2012, Developmental Motor Delays, [w:] Human Motor Development , red. V. G. Payne, L. D. Isaacs, New York, s. 448–472.
• Błeszyński J.J., 2012, Diagnoza rozwoju mowy osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Sopot, s. 177–222.
• Bobkowicz-Lewartowska L., 2011, Niepełnosprawność intelektualna. Diagnozowanie, edukacja i wychowanie, Gdańsk.
• Bogdanowicz M., 1991, Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa.
• Carson R. C., Butcher J. N., Mineka S., 2003, Psychologia zaburzeń, vol. 2, Gdańsk.
• Carvill S., 2001, Review: Sensory impairments, intellectual disability and psychiatry, „Journal of Intellectual Disability Research”, 45, s. 467–483.
• Griffer M. R., 2012, Language and Children with Intellectual Disabilities, [w:] An Introduction to Children with Language Disorders, red. V.A. Reed, Boston M.A. s. 229–272.
• Grzegorzewska M.,1964, Pedagogika specjalna, Warszawa.
• Gunzburg H. C., 1971, Zawodowa i społeczna rehabilitacja osób upośledzonych umysłowo, [w:] Upośledzenie umysłowe, Nowe poglądy, red. A.M. Clarke, A.D.B. Clarke, Warszawa, s. 369–399.
• Heward W. L., 2013, Exceptional Children. An Introduction to Special Education. The 10th edition, Boston.
• Kaczorowska-Bray K., 2012, Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, red. J. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 36–64.
• Kaczorowska-Bray K., 2014, Specyfika rozwoju mowy i języka dzieci niewidomych, [w:] Interdyscyplinarność w logopedii, red. A. Hamerlińska-Latecka, M. Karwowska, Gliwice, s. 57–84.
• Kaczorowska-Bray K., Milewski S., 2016, Specyfika rozwoju umiejętności komunikacyjnych dzieci z uszkodzeniem narządu wzroku, [w:] Wczesna interwencja logopedyczna, red. K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski, Gdańsk, s. 260–285.
• Kaczorowska-Bray K., 2017, Zaburzenia mowy u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną – trudności badawcze, [w:] Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin Profesora Edwarda Łuczyńskiego, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, B. Kamińska, Gdańsk, s. 245–269.
• Kaczorowska-Bray K., 2017, Kompetencja i sprawność językowa dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu znacznym, umiarkowanym i lekkim, Gdańsk.
• Kaczorowska-Bray K., Milewski S. Michalik M., 2018, О профиле сформированности языковых умений у детей с умственной отсталостью легкой, умеренной и тяжелой степени [On the profile of the level of formation of linguistic skills in children with mild, moderate and severe intellectual disability], „Специальное образование”, nr 1, s. 91–104.
• Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, 2000, Kraków–Warszawa.
• Klimasiński K., 2000, Elementy psychopatologii i psychologii klinicznej, Kraków.
• Klimasiński K., 2002, Współczesna psychopatologia, Kraków.
• Komender J., 2002, Upośledzenie umysłowe – niepełnosprawność umysłowa, [w:] Psychiatria, t. 2, red. A. Bilikiewicz, S. Pużyński, J. Rybakowski, J. Wciórka, Wrocław, s. 617–644.
• Komender J., 2004, Upośledzenie umysłowe – niepełnosprawność umysłowa, [w:] Psychiatria dzieci i młodzieży, red. I. Namysłowska, Warszawa, s. 92–109.
• Komosińska K., 2012, Zaburzenia zdrowia psychicznego, [w:] Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, red. B. Woynarowska, A. Kowalewska, Z. Izdebski, K. Komosińska, Warszawa, s. 257–265.
• Kostrzewski J., 1981a, Charakterystyka osób upośledzonych umysłowo, [w:] Upośledzenie umysłowe – Pedagogika, red. K. Kirejczyk, Warszawa, s. 97–129.
• Kościelak R., 1984, Psychologia kliniczna upośledzonych umysłowo. Wybrane zagadnienia, Gdańsk.
• Kościelak R., 1989, Psychologiczne podstawy rewalidacji upośledzonych umysłowo, Warszawa.
• Kościelak R., 1996, Funkcjonowanie psychospołeczne osób niepełnosprawnych umysłowo, Warszawa.
• Kościelska M., 1984, Upośledzenie umysłowe a rozwój społeczny: badania uczniów szkół specjalnych, Warszawa.
• Kowalik S., 2008, Osoby niepełnosprawne i psychologiczne aspekty ich rehabilitacji, [w:] Psychologia kliniczna, t. 2, red. H. Sęk, Warszawa, s. 273–286.
• Kozubska A., 2000, Opieka i wychowanie w rodzinie dziecka upośledzonego umysłowo w stopniu lekkim, Bydgoszcz.
• Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR, 2008, red. J. Wciórka, Wrocław.
• Kryteria Diagnosytyczne z DSM-V. Desk Reference, 2015, Wrocław.
• Levy G., 2009, ‘Sight Is Might’: Vision and Vision Impairment in People with Profound Intellectual and Multiple Disabilities, [w:] Profound Intellectual and Multiple Disabilities: Nursing Complex Needs, red. J. Pawlyn, S. Carnaby, Oxford, s. 147–167.
• McGregor K., 2009, Semantic in Child Language Disorders, [w:] Handbook of Child Language Disorders, red. R.G. Schwartz, New York, s. 365–387.
• Merrill E.C., 1993, Language Acquisition and Development in Persons with Mental Retardation, [w:] Linguistic Disorders and Pathologies. An International Handbook , red. G. Blanken, J. Dittmann, H. Grimm, J.C. Marshall, C.W. Wallesch, Berlin–New York, s. 688–696.
• Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2015, Logopedyczne aspekty przyswajania języka przez dzieci niewidome, „Poradnik Językowy”, 5, Towarzystwo Kultury Języka, s. 31–44.
• Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2017, Усвоение языка незрячими детьми – обзор научных исследований, „Дефектология. Научно-методический журнал”, 3, s. 3–11.
• Morrison J., 2016, DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Kraków.
• Obuchowska I., 1995, Dziecko upośledzone umysłowo w stopniu lekkim, [w:] Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, red. I. Obuchowska, Warszawa, s. 199–239.
• Payne V, G., Yan J. H., Block M., 2010, Human Motor Development in Individuals with and without Disabilities, New York.
• Pietras T., Witusik A., Bobińska K., Florkowski A., Talarowska M., Banasiak M., 2012, Epidemiologia niepełnosprawności intelektualnej, [w:] Niepełnosprawności intelektualna – etiopatogeneza, epidemiologia, diagnoza, terapia, red. K. Bobińska, T. Pietras, P. Gałecki, Wrocław, s. 41–44.
• Pilecki M., 2007, Psychiatria wieku rozwojowego – wybrane zagadnienia, [w:] Psychiatria. Podręcznik dla studentów szkół medycznych, red. J. Heitzman, Warszawa, s, 187–212.
• Radochoński M., 2001, Podstawy psychopatologii dla pedagogów, Rzeszów.
• Ruiter I.D., 2000, Allow me. Toronto.
• Shapiro B.K., Batshaw M.L., 2013, Developmental Delay and Intellectual Disability, [w:] Children with Disabilities. Seveth edition, red. M.L. Batshaw, N.J. Roizen, G.R. Lotrecchiano, Baltimore, London, Sydney, s. 291–306.
• Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r., 2016, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Strelau J., 1997, Inteligencja człowieka, Warszawa.
• Strzyżewska R., 2005, Diagnostyka psychologiczna w pediatrii, [w:] Norma kliniczna w pediatrii, red. M. Krawczyński, Warszawa, s. 60–79.
• Szmigiel Cz., 2010, Rozwój psychomotoryczny małego dziecka i jego zaburzenia, [w:] Podstawy diagnostyki i rehabilitacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, t. 1, red. Cz. Szmigiel, W. Kiebzak, Kraków, s. 55–115.
• Tarkowski Z., 2005, Mowa osób upośledzonych umysłowo i jej zaburzenia, [w:] Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole, s. 553–606.
• Wald I., 1981, Etiologia upośledzenia umysłowego, [w:] Upośledzenie umysłowe – Pedagogika, red. K. Kirejczyk, Warszawa, s. 86–94.
• Wald I., 1987, Upośledzenie umysłowe, [w:] Psychiatria, t. 1, red. S. Dąbrowski, J. Jaroszyński, Warszawa, s. 428–454.
• Wald I., Stomma D., 1987, Upośledzenie umysłowe, [w:] Psychiatria wieku rozwojowego, red. A. Popielarska, Warszawa, s. 185–195.
• Zhang J., 2005, A quantitative analysis of motor developmental delays by adolescents with mild mental retardation, „Palaestra”, 21(1), s. 7–8.
• Żyta A., 2014, Niepełnosprawność intelektualna – najnowsze zmiany terminologiczne i diagnostyczne w świetle DSM-5, ICD-11 oraz AAIDD, „Niepełnosprawność i Rehabilitacja”, nr 1, s. 17–27.
• Słownik języka polskiego PWN [https://sjp.pwn.pl/szukaj/jednostka%20chorobowa.html] [dostęp: 16.05.2018; godz. 13:20]