Kluby Inteligencji Katolickiej, jako instytucje wsparcia wykształcenia i wychowania w Diecezji Tarnowskiej

• Authors: Jaworski Piotr

Title variants

EN

Catholic Intelligence Clubs as institutions supporting education and upbringing in the Diocese of Tarnów

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wśród różnych form zrzeszeń katolickiego laikatu w Kościele można wyróżnić stowarzyszenia i organizacje – działające na podstawie prawa kanonicznego lub przepisów prawa cywilnego o stowarzyszeniach – oraz nieformalne środowiska: ruchy religijne, zespoły, kręgi i małe grupy. Trudna sytuacja Kościoła w Polsce po II wojnie światowej nie sprzyjała powstawaniu organizacji, których działalność byłaby zgodnie zatwierdzona przez zarówno władze kościelne, jak też władze państwowe. Jeżeli zaś pojawiały się organizacje quasi-kościelne czy religijne, uznawane przez władze cywilne, to były to niestety organizacje, które z troską o dobro Kościoła i wiernych niewiele miały wspólnego. Na tym tle Kluby Inteligencji Katolickiej były pewnego rodzaju ewenementem. Ciesząc się aprobatą władz kościelnych i w jakiejś mierze mimowolnie uznaniem władz państwowych, dążyły do wzmocnienia wychowania religijnego poprzez formowanie człowieka i wspólnoty w duchu chrześcijańskim, kształtowanie postaw społecznych, tworzenie i pogłębianie kultury chrześcijańskiej, rozwój intelektualny oraz różne formy działalności charytatywnej. Na terenie Diecezji Tarnowskiej powstały trzy Kluby Inteligencji Katolickiej: w Nowym Sączu, w Tarnowie i w Mielcu.

Among the various forms of association of the Catholic laity in the Church, one can distinguish associations and organisations – whether they are based on canonical or civil law on associations – and informal circles: religious movements, groups, circles and small groups. The difficult situation of the Church in Poland after World War II was not conducive to the creation of organisations whose activities would be approved by both the church authorities and the state authorities. If, however, quasi-ecclesiastical or religious organisations were to emerge that were recognised by the civil authorities, these were unfortunately organisations that had very little in common with the good of the Church and the faithful. Against this backdrop, the Catholic Intelligence Clubs were a kind of phenomenon. They enjoyed the approval of the Church authorities and, to some extent, the unintentional recognition of the state authorities, and sought to strengthen religious education by forming people and communities in the Christian spirit, shaping social attitudes, creating and deepening Christian culture, intellectual development and various forms of charitable activity. Three Catholic Intelligentsia Clubs were established in the Tarnów Diocese: in Nowy Sącz, Tarnów and Mielec.

Keywords

PL

Klub Inteligencji Katolickiej; Diecezja Tarnowska; stowarzyszenia; laikat (ludzie świeccy); wychowanie religijne

EN

Catholic Intelligence Club; Tarnów Diocese; associations; laymen (lay people); religious education

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Kultura – Przemiany – Edukacja
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 47-61

Dates

published

2000

Contributors

author

Jaworski Piotr

• Ośrodek Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Dekret z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach (Dz.U. 1949, Nr 45, poz. 33
• 1. Archiwum Diecezjalne w Tarnowie (ADT)
• Akta Rzeczowe sygn. ARz. XXII/3.
• 2. Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Mielcu
• Kronika Klubu Inteligencji Katolickiej w Mielcu.
• Statut Klubu Inteligencji Katolickiej w Mielcu.
• 3. Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Nowym Sączu
• Kronika Klubu Inteligencji Katolickiej w Nowym Sączu.
• 4. Archiwum Klubu Inteligencji Katolickiej w Tarnowie
• Kronika Klubu Inteligencji Katolickiej w Tarnowie.
• Sprawozdanie z działalności Klubu Inteligencji Katolickiej w Tarnowie im. Abp. Jerzego Ablewicza za okres 17.05.2019 – 29. 09. 2020 roku.
• 5. Archiwum Narodowe w Krakowie, Oddział w Tarnowie (ANKr./ O. Tarn.)
• Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowie, sygn. 283.
• 6. Archiwum Zakładowe Urzędu Miasta Nowy Sącz
• Spis zdawczo-odbiorczy akt nr 576, poz. 22, t. VII. Sesje Rady Miasta Nowego Sącza, teczka 0052. Uchwała Rady Miasta Nowy Sącz z dnia 18.10.2005 r. sygn. LII/655/2005.
• 7. Archiwum Państwowe w Rzeszowie
• Zespół: Urząd Miejski w Mielcu, nr 737, sygn. 123.
• Bednarski D., Bractwa pobożne, stowarzyszenia i ruchy kościelne w diecezji katowickiej (1945-1989), Wyd. Księgarnia św. Jacka, Katowice 2011.
• Borowicz S., Kluby Inteligencji Katolickiej po sierpniu 1980 r., „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1986, z. 76.
• Friszke A., Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956–1989, Wyd. Więź, Warszawa 1997.
• Jawor B., Nowosądecki Klub Inteligencji Katolickiej, (w:) XX-lecie Klubu Inteligencji Katolickiej, B. Jawor, A. Hebenstreit, L. Remi, M. Dobrowolska, J. Pach (red.), Nowy Sącz 2000.
• Kaźmierczak P., Klub Inteligencji Katolickiej w Krakowie w latach 1956–1989, Wyd. WAM, Kraków 2009.
• Kierski K.A., Kryptonim „Tekla”. Działalność inteligencji katolickiej przy parafii pod wezwaniem świętej Tekli w Ciechanowie w świetle dokumentów aparatu bezpieczeństwa (1988–1989), „Meritum” t. 8 (2016).
• Krzysztofek K., Stowarzyszenia katolickie w Krakowie w latach 1918–1939. Studium historycznoprawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.
• Klub Inteligencji Katolickiej w Mielcu w latach 1981–2011. Trzydziestolecie działalności, A. Skowron (red.), Mielec 2013.
• Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, K. Białecki (red.), Wyd. Instytut Pamięci Narodowej (IPN), Warszawa–Poznań 2014.
• Łaszczyk M., Kluby Inteligencji Katolickiej w powojennej Polsce. Charakterystyka działalności i próba pastoralnej oceny kościelnej tożsamości środowiska katolików świeckich w okresie PRL-u, „Studia Włocławskie” 7 (2004).
• Pawlina P., Bogu dziękujcie, ducha nie gaście. 25 lat Klubu Inteligencji Katolickiej w Tarnowie, Tarnów 2006.
• Weron E., Świeccy w Kościele polskim, „Collectanea Theologica” 59 (1989), z. 1.
• Zabłocka-Skupieńska D., Kluby Inteligencji 1955–1957, „Chrześcijanin w Świecie”, 1986, nr 10.
• Zięba E., Działalność bieżąca, „Odpowiedź. Miesięcznik Klubu Inteligencji Katolickiej im. Arcybiskupa Jerzego Ablewicza w Tarnowie” 2016, nr 255 Kwiecień.
• Zięba E., Początki KIK-u w Tarnowie, „Odpowiedź. Miesięcznik Klubu Inteligencji Katolickiej im. Arcybiskupa Jerzego Ablewicza w Tarnowie” 2016, nr 255 Kwiecień.
• Żaryn J., Kościół katolicki w PRL: wybrane zagadnienia, hipotezy, prowokacje, „Pamięć i Sprawiedliwość 4 (2005), nr 1 (7).
• Żaryn J., Kościół w PRL, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej (IPN), Warszawa 2004.
• Artykuły prasowe
• Wid., Dzieci lwowskie nie tułają się po świecie, „Głos Sądecki” 1993, nr 30 (133).
• Relacje
• Relacja pisemna Prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Nowym Sączu Bożeny Jawor z dnia 3 października 2020 r. (w posiadaniu autora)