Z pragmatyki działalności instruktorów szkolenia ideologicznego nauczycieli u schyłku okresu stalinowskiego na przykładzie miasta Tarnowa i powiatu tarnowskiego

• Authors: Juśko Paweł

Title variants

EN

From the pragmatics of the activities of the ideological training instructors of teachers at the end of the Stalinist period on the example of the city of Tarnów and the Tarnów poviat

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy problematyki organizacji akcji masowego szkolenia ideologicznego nauczycieli w Polsce Ludowej w latach 1949–1956. Obejmuje jej wycinek związany z działalnością powiatowych instruktorów samokształcenia ideologicznego, którzy byli niezwykle istotnym ogniwem tego procesu, realizowanego przez Związek Nauczycielstwa Polskiego. Opracowanie skupia się na praktycznej stronie ich aktywności, polegającej przede wszystkim na organizacji, prowadzeniu i nadzorze nad pracą zespołów szkolenia ideologicznego w szkołach. Temat ten jest przedstawiony na przykładzie działalności instruktorów miasta Tarnowa i powiatu tarnowskiego, u schyłku okresu stalinizmu w PRL. Celem masowego szkolenia ideologicznego była indoktrynacja środowiska nauczycielskiego, tak aby uczący byli gotowi do realizacji nowych programów nauczania, zaznajomili się z nową terminologią filozofii, socjologii i ekonomii politycznej, a także naukami pedagogicznymi opartymi na marksizmie-leninizmie. Tym samym mieli włączyć się w budowanie socjalistycznego państwa, zgodnie z oczekiwaniami partii komunistycznej.

EN

The article concerns the organization of mass ideological training of teachers in People's Poland in the years 1949-1956. It includes a section related to the activity of poviat ideological training instructors of teachers who were an extremely important link in this process, carried out by the Polish Teachers' Union. The study focuses on the practical side of their activity, consisting primarily in the organization, management and supervision of the work of ideological training team schools. This topic is presented based on the example of the activities of the instructors of the city of Tarnów and the Tarnów poviat, at the end of the Stalinist period in the Polish People's Republic. The aim of mass ideological training was to indoctrinate the teaching community so that teachers were ready to implement new curricula, became familiar with the new terminology of philosophy, sociology and political economy, as well as pedagogical sciences based on Marxism-Leninism. Thus, they were to contribute to building a socialist state, in line with the expectations of the communist party.

Keywords

PL

oświata w Polsce Ludowej; szkolenie ideologiczne nauczycieli; indoktrynacja; instruktorzy samokształcenia ideologicznego; Związek Nauczycielstwa Polskiego; Tarnów; powiat tarnowski

EN

education in the People's Republic of Poland; the ideological training of teachers; indoctrination; ideological training instructors; the Polish Teachers’ Union; the city of Tarnów; the Tarnów poviat

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Kultura – Przemiany – Edukacja
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 32-46

Dates

published

2020

Contributors

author

Juśko Paweł

• Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Tarnowie

References

• Dzienniki Urzędowe Ministerstwa Oświaty
• – Instrukcja z 10 marca 1951 r. w sprawie organizacji egzaminów z zakresu samokształcenia ideologicznego. Dz. Urz. MO 1951 nr 6, poz. 67.
• – Instrukcja z 26 października 1950 r. w sprawie zwolnienia absolwentów Wszechnicy Radiowej z części egzaminu końcowego z dokształcania ideologicznego Dz. Urz. MO 1950 nr 20, poz. 266.
• – Instrukcja w sprawie zwolnienia od egzaminu końcowego z samokształcenia ideologicznego. Dz. Urz. MO 1950 nr 10, poz. 143.
• – Komunikat w sprawie samokształcenia ideologicznego nauczycieli i pracowników administracji szkolnej. Dz. Urz. MO 1950 nr 20, poz. 269.
• – Regulamin egzaminu państwowego z zakresu samokształcenia ideologicznego. Załącznik do instrukcji z 10 marca 1951 r. w sprawie organizacji egzaminów z zakresu samokształcenia ideologicznego. Dz. Urz. MO 1951 nr 6, poz. 67.
• Źródła archiwalne
• Materiały dotyczące s.i. udostępnione przez Oddział Związku Nauczycielstwa Polskiego w Tarnowie (AZNP/OT)
• – Analiza kadr kierowników zespołów samokształcenia ideologicznego w mieście Tarnowie w roku szkolnym 1953/54.
• – Analiza kadr kierowników zespołów samokształcenia ideologicznego w powiecie tarnowskim w roku szkolnym 1953/54.
• – Dane statystyczne (orientacyjne) szkolenia ideologicznego w mieście Tarnowie i powiecie tarnowskim opracowane przez inspektorów s.i. dla Zarządu Okręgu ZZNP w Krakowie z 15 października 1954 r.
• – Księga Protokołów Zarządu Ogniska ZNP w Tarnowie (grudzień 1935 r. – czerwiec 1950 r.).
• – Ocena szkolenia ideologicznego nauczycieli w powiecie i mieście Tarnów.
• – Pismo Zarządu Okręgowego ZZNP w Krakowie do Zarządów Oddziałów Powiatowych/miejskich Zw. Zaw. Nauczycielstwa Polskiego w Okręgu z dnia 8 września 1955 r. – L. dz. 717/55/s. i.
• – Plan odwiedzin zespołów w miesiącu listopadzie br. przez instruktora s.i. na powiat – M. Marko
• z 2 listopada 1954 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu listopadzie 1954 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko z 4 grudnia 1954 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu grudniu 1954 r. instruktora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego z 31 grudnia 1954 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w Tarnowie w miesiącu styczniu 1955 r. inspektora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego z 5 lutego 1955 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu styczniu 1955 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko z 5 lutego 1955 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu marcu 1955 r. instruktora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego z 2 kwietnia 1955 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu marcu 1955 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko z 2 kwietnia 1955 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli miasta Tarnowa w miesiącu kwietniu 1955 r. instruktora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego z 2 maja 1955 r.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu kwietniu 1955 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w Tarnowie w miesiącu maju 1955 r. instruktora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu maju 1955 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu czerwcu instruktora s.i. na miasto E. Melsztyńskiego.
• – Sprawozdanie opisowe z przebiegu samokształcenia ideologicznego nauczycieli w miesiącu czerwcu 1955 r. instruktora s.i. na powiat M. Marko.
• Opracowania
• Chmielewski W. J., Kształcenie nauczycieli w okresie ideologizacji szkolnictwa (1944–1956), Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006 .
• Cieśleńska B., Wkład Związku Nauczycielstwa Polskiego w Płocku w dokształcanie i doskonalenie nauczycieli w latach 1945–1989, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 2018, nr 10, s. 55–82.
• Dormus K., Wizerunek nauczyciela na łamach „Ruchu Pedagogicznego” i „Nowej Szkoły” w latach 1945–1956 [w:] R. Grzybowski (red.), Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, 2013, s. 443–454.
• Grześ B., ZNP w Polsce Ludowej [w:] B. Grześ (red.), Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1905–1985, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1986, s. 365-
• 592.
• Grześ B., Związek Nauczycielstwa Polskiego od korzeni do współczesności, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 2000.
• Juśko P., Konferencje rejonowe jako forma doskonalenia zawodowego nauczycieli na przykładzie szkół podstawowych Tarnowa i powiatu tarnowskiego w latach 1945–1975, „Krakowskie Studia Małopolskie” 2011, nr 15, s. 422–438.
• Juśko P., Nauczyciele szkół podstawowych Tarnowa i powiatu tarnowskiego w Związku Nauczycielstwa Polskiego w latach 1945–1975 [w:] E. Juśko, C. Sterkowicz (red.), Studia do dziejów
• Związku Nauczycielstwa Polskiego w Tarnowie i w powiecie tarnowskim. W 70. rocznicę po-wstania Tajnej Organizacji Nauczycielskiej, Tarnów 2009, Zarząd Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Tarnowie, s. 43–67.
• Juśko P., Szkolenie ideologiczne kadr nauczycielskich szkół podstawowych Tarnowa i powiatu tarnowskiego w latach 1949–1956, „Tarnowskie Studia Historyczne” 2009, t. 1, s. 60-76.
• Kosińki K., O nową mentalność. Życie codzienne w szkołach 1945–1956, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2000.
• Koźmian D., Przemiany polityczno-ustrojowe w Polsce i ich wpływ na formowanie oblicza wychowawczego szkoły w latach 1949–1956 [w:] E. Gorloff, R. Grzybowski, A. Kołakowski
• (red.), Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009), Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010, s. 29–41.
• Kryńska E., Mauersberg S., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Trans Humana, Białystok 2003.
• Mauersberg S., Indoktrynacja komunistyczna nauczycieli polskich w latach 1947–1956, [w:] R. Grzybowski (red.), Oświata, wychowanie i kultura w rzeczywistości społeczno-politycznej
• Polski Ludowej (1945–1989). Rozprawy i szkice, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005, s. 115–123.
• Mielczarek F., Ideologiczno-polityczna indoktrynacja nauczycieli w Polsce w latach 1945-1956, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 1997.
• Radziszewska M. J., Nauczyciele szkół powszechnych i podstawowych na Warmii i Mazurach (1945–1956), Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2011.
• Ryba M., Szkoła w okowach ideologii. Szkolna propaganda komunistyczna w latach 1944–1956, Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2006.
• Sterkowicz C., Związek Nauczycielstwa Ludowego, Związek Nauczycieli Szkół Powszechnych, Związek Nauczycielstwa Polskiego [w:] S. Potępa (red.), Tarnów. Wielki Przewodnik, t. 7
• Zawale, Tarnowskie Towarzystwo Kulturalne, Tarnów 2000, s. 41–60.
• Szuba L., Polityka oświatowa państwa polskiego w latach 1944–1956, Towarzystwo Naukowe
• KUL, Lublin 2002.
• Zawadka K., Partia a oświata w latach 1949–1956 na przykładzie Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Lublinie [w:] P. Gasztold-Senia, Ł. Kamiński (red.), Letnia szkoła historii najnowszej 2011, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2012, s. 31–41

Notes

PL