Pluralizm form i rozwiązań przestrzennych w polskiej architekturze sakralnej XX wieku (na przykładzie Archidiecezji Krakowskiej)

• Authors: Gil-Mastalerczyk Joanna

Title variants

EN

Pluralism form and spatial solutions in contemporary chrches

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań i analiz, dotyczących przemian stylistycznych architektury sakralnej, na przykładzie katolickich obiektów sakralnych, wzniesionych na terenie Archidiecezji Krakowskiej w latach 70. i 80. XX wieku. Zwrócono uwagę na najważniejsze zagadnienia architektoniczne i kompozycyjne budowli sakralnych, realizowanych w zróżnicowanych sytuacjach przestrzennych oraz na tle zachodzących przemian społeczno-gospodarczo-politycznych. W okresie tym na terenie Archidiecezji Krakowskiej wzniesiono 126 obiektów kościelnych . W związku z powyższym dokonano selektywnego wyboru przykładów, na bazie realizacji najbardziej wartościowych stylistycznie, wyróżniających się pod względem walorów estetycznych oraz najbardziej reprezentatywnych dla danego obszaru – jednostki terytorialnej. Analizy i badania, poparte dodatkowo dokumentacją fotograficzną, archiwalną, bezpośrednią obserwacją w terenie struktury przestrzennej oraz rozwiązań budowlanych i konstrukcyjno-materiałowych, stworzyły podstawę do przedstawienia przeobrażeń struktury przestrzennej obiektów kościelnych, różnorodności rozwiązań architektonicznych, współczesnej architektury sakralnej. Gwałtowny rozwój budownictwa sakralnego po 1975 roku związany był z wielkim zróżnicowaniem kształtów brył oraz rozwiązań sakralnych, opartych na różnorodnych planach. Zasady kształtowania nowych form sztuki sakralnej stały się wynikiem swobody i wolności, jaką pozostawiły twórcom ustalenia posoborowe, zwłaszcza odnowienie liturgii oraz panująca w naszym kraju sytuacja społeczno-gospodarczo-polityczna. Analizując najbardziej reprezentatywne realizacje współczesnych budowli sakralnych z terenu Archidiecezji Krakowskiej, zauważyć można dążenie do kształtowania dynamicznych i kontrastowych brył, stanowiących nową wartość w otaczającej je przestrzeni.

EN

The article presents the results of research and analysis on stylistic transformations religious architecture, the example of Catholic sacred buildings, built in the Archdiocese of Krakow, in the 70s and 80s of the twentieth century. It highlights key issues of architectural and compositional religious buildings, realized in different spatial situations and against ongoing socio-economic and political issues. During this period, the Archdiocese of Cracow 126 church buildings were erected. In connection with the aforementioned embodiments selective scheduling, based on the implementation of the most valuable stylistically distinctive in terms of aesthetic qualities and most representative of the area – subdivision. Studies and research, also supported by photographic documentation, archival, direct observation in the field of spatial structure and building solutions and construction-material, formed the basis for the present transformation of the spatial structure of church buildings, the diversity of architectural solutions, modern church architecture. The rapid development of religious architecture after 1975 years was associated with a great diversity of shapes and solutions religious bodies, based on a variety of plans. Principles of new forms of religious art, have become the result of freedom and liberty we have left developers determine the post-conciliar, especially the renewal of the liturgy, and prevailing in our country's social, economic and political. By analyzing the most representative realizations of modern religious buildings in the Archdiocese of Cracow we can see the desire to shape dynamic and contrasting shapes, representing a new value in the space around them.

Keywords

PL

pluralizm form i rozwiązań sakralnych; współczesna architektura sakralna; przestrzeń sakralna; kościół; diecezja krakowska

EN

pluralism of forms and solutions sacred; contemporary sacred architecture; sacred space; church; diocese of Krakow

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2016
• Issue: 19
• Pages: 125-136

Dates

published

2016-09

Contributors

author

Gil-Mastalerczyk Joanna

• Katedra Architektury i Urbanistyki Wydziału Architektury i Budownictwa Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach

References

• Basista A., 2001, Betonowe dziedzictwo, architektura w Polsce czasów komunizmu, Warszawa-Kraków, s. 154-155.
• Basista A., 1999, Model posoborowej świątyni, „Znak”, nr 8 (531), s. 34.
• Białkiewicz A., 2008, Architektura sakralna. Między sztuką a rzeczywistością, (w:) Sacrum et decorum, materiały i studia z historii polskiej sztuki sakralnej, G. Ryba (red.), Rok I, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydział Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego, Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej, Rzeszów, s. 76 - 77.
• Białkiewicz A., 2006, Rozważania o współczesnej architekturze sakralnej. Doświadczenia projektanta, (w:) Architektura sakralna w kształtowaniu tożsamości kulturowej miejsca Sacred architecture In shaping the identity of place Przesmycka E. (red.), Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, Lublin, s. 360.
• Buszko A., 2006, Ewolucja myśli architektonicznej w sztuce sakralnej po reformach Soboru Watykańskiego II na przykładzie Krakowa, rozprawa doktorska, promotor dr hab. Zdzisława Tołłoczko prof. PK, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wydział Architektury, Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Katedra Historii Architektury, Urbanistyki i Sztuki Powszechnej, Kraków, s. 88.
• Gil-Mastalerczyk J., 2013, O przemianach architektury sakralnej Archidiecezji Krakowskiej w latach 1945-2000, rozprawa doktorska – zasoby BG PK, promotor dr hab. inż. arch. Andrzej Białkiewicz, prof. PK, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Wydział Architektury, Kraków.
• Kozłowski D., 1992, Projekty i budynki 1982-1992. Figuratywność i rozpad formy w architekturze doby postfunkcjonalnej, Kraków, s. 68.
• Mroczek A., Kucza-Kuczyński K., 1991, Nowe Kościoły w Polsce, Warszawa, s. 13-14.
• Olszewski A. K., 2000, Grzesiuk-Olszewska I., J. Szeptycki i jego kościoły w Ameryce, Warszawa, s.15.
• Olszewski A. K., 1989, Próba typologii współczesnych kościołów w Polsce. Komunikat oraz kilka uwag ogólniejszej natury, (w:) Sacrum i sztuka, Kraków s. 101.
• Rosier-Siedlecka M. E., 1979, Posoborowa architektura sakralna. Aktualne problemy projektowania architektury kościelnej, Lublin, s. 8.
• Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concillium, art. 124.
• Węcławowicz-Gyurkovich E., 1996, Postmodernizm w architekturze (w:) Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku, od Awangardy do Postmodernizmu, G. Dziamski (red.), Instytut Kultury, Warszawa, s. 469-475.
• Wroński J. Sz., 2010, Kościoły Krakowa zbudowane w latach 1945-1989, jako wyraz przemian architektury sakralnej w Polsce na tle rozwoju architektury na świecie, Kraków, s. 327-334.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.19.08