Początki Polski niepodległej w świetle spuścizny dokumentacyjnej Ignacego Jana Paderewskiego

• Authors: Krochmal Anna

Title variants

EN

The beginnings of independent Poland in light of Ignacy Jan Paderewski’s documentary legacy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941), jeden z twórców polskiej niepodległości oraz światowej sławy pianista, pozostawił po sobie bezcenną spuściznę dokumentacyjną. Jest ona rozproszona w ponad 20 archiwach i innych instytucjach pamięci w Polsce i innych krajach. Składają się na nią materiały o charakterze biograficznym, ale przede wszystkim dokumenty z jego niemal 60-letniej aktywności artystycznej, politycznej i dyplomatycznej. Już jako znany w świecie artysta Paderewski stanął na czele rządu jedności narodowej w odradzającej się Polsce. Jednocześnie objął funkcję ministra spraw zagranicznych i delegata polskiego na konferencję pokojową w Paryżu. W ciągu niespełna rocznej działalności (od 16 stycznia do 9 grudnia 1919 r.) odegrał kluczową rolę w walce o polskie granice i w budowie podstaw organizacyjnych niepodległego państwa polskiego. Ciesząc się zaufaniem przywódców mocarstw zachodnich, w tym prezydenta USA Woodrow Wilsona, szybko doprowadził do uznania Polski za niepodległe państwo, sprzymierzone z państwami Ententy. Na konferencji paryskiej, wspierany przez Romana Dmowskiego oraz historyków (Szymona Askenazego, Oskara Haleckiego, Władysława Konopczyńskiego) i geografów (m.in. Eugeniusza Romera) toczył dyplomatyczne boje o włączenie do Polski Śląska Cieszyńskiego, Górnego Śląska, Galicji Wschodniej oraz ziem zaboru pruskiego wraz z Gdańskiem. Jego dymisja z funkcji premiera nie zakończyła aktywności na rzecz Polski, którą prowadził na emigracji aż do śmierci w 1941 r.

EN

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941), one of the architects of Polish independence and a world-renowned pianist, left behind an invaluable documentary legacy. It is scattered in over 20 archives and other remembrance institutions in Poland and other countries. It comprises biographical materials but above all, documents of almost 60 years of his artistic, political and diplomatic activity. When Paderewski became the head of the National Unity Government in the reborn Poland, he was already a world-famous artist. At the same time, he accepted the position of Minister of Foreign Affairs and Polish delegate to the peace conference in Paris. Over the course of less than a year (from 16 January to 9 December 1919) of activity, he played a key role in the struggle for Polish borders and building the organisational basis for the sovereign Polish state. Enjoying the trust of the leaders of Western powers, including US President Woodrow Wilson, he quickly achieved recognition of Poland as a sovereign state, allied with the Entente. At the Paris conference, supported by Roman Dmowski and historians (Szymon Askenazy, Oskar Halecki, Władysław Konopczyński) and geographers (e.g. Eugeniusz Romer), he fought diplomatic battles for the inclusion of Cieszyn Silesia, Upper Silesia, Eastern Galicia, and the lands of the Prussian partition including Gdańsk, into Poland. His resignation from the post of prime minister did not end his activity for Poland, which he continued as an émigré until his death in 1941.

Keywords

PL

Ignacy Jan Paderewski; konferencja pokojowa w Paryżu; traktat wersalski; Galicja Wschodnia; Śląsk Cieszyński; Górny Śląsk; Wolne Miasto Gdańsk

EN

Ignacy Jan Paderewski; peace conference in Paris; Treaty of Versailles; Eastern Galicia; Cieszyn Silesia; Upper Silesia; Free City of Gdańsk

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2020
• Volume: 27
• Pages: 243-261

Dates

published

2020-10-30

Contributors

author

Krochmal Anna

• Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa

References

• Archiwum Akt Nowych, Archiwum Ignacego Jana Paderewskiego, sygn. 591–592, 609, 748, 779, 799–800, 812, 835–859, 867, 933, 953, 966–967, 5275; Biuro Prac Kongresowych przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, seria 1, sygn. 1–303: seria 4, Referaty, memoriały przygotowane dla Delegacji Polskiej na Konferencję Pokojową 1919–1920, sygn. 45–303; Ministerstwo Spraw Zagranicznych, sygn. 92
• Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania, sygn. 2172
• Archiwum Państwowe w Warszawie, Instytut Muzyczny w Warszawie 1859–1918, sygn. 58
• Archiwum Zamku Królewskiego w Warszawie, Zbiór Ignacego J. Paderewskiego (1917–1942)
• Biblioteka Narodowa w Warszawie, Dział rękopisów, sygn. 7599
• Narodowe Archiwum Cyfrowe, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji, sygn. 1-D-1553-1; 1-D-1553-2; 1-H-291-2
• Polish Music Center w Los Angeles, Stojowski Collection, Mapa - Poland Eastern Theater of War
• Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, t. 1: 1890-1918, oprac. Witold Stankiewicz, Andrzej Piber, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1973; t. 3, red. Halina Janowska, Wrocław 1973; Archiwum polityczne Ignacego Jana Paderewskiego, t. 6: 1915 – 1941, wyd. Adam Grzegorz Dąbrowski, Marian Marek Drozdowski, Małgorzata Perkowska-Waszek, Xymena Pilch, Warszawa 2007
• Ignacy Jan Paderewski. Listy do Ojca i Heleny Górskiej (1872–1924), oprac. Małgorzata Perkowska-Waszek. red. M. Sułek, J. Szombara, Warszawa 2018
• Konopczyński Władysław, Dziennik 1918–1921, cz. 1, oprac. Piotr Biliński, Paweł Plichta, Warszawa-Kraków 2016
• Monitor Polski nr 221 z 7 marca 2019 r.
• Paderewska Helena, Wspomnienia 1910–1920, oprac. Maciej Siekierski, Warszawa 2015
• Paderewski Ignacy Jan, Pamiętniki, spisała Mary Lawton, Warszawa 1984
• Paderewski Ignacy, O Szopenie. Mowa wygłoszona na obchodzie szopenowskim w Filharmonii dnia 23 października 1910 r., Lwów 1911
• Pruszyński Ksawery, Paderewski, „Wiadomości Polskie”, R. 2, Nr 28 (70), Londyn, 13 lipca 1941 r.
• Romer Eugeniusz, Pamiętnik paryski (1918–1919), oprac. Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, Wrocław-Warszawa-Kraków 1989
• Sprawozdanie stenograficzne z 82. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 31 lipca 1919 r.
• Strakacz Aniela, Paderewski as I knew him. From the Diary of Aniela Strakacz, New Brunswick 1949
• Wirtuoz słowa. Wybór przemówień i odezw Ignacego Jana Paderewskiego (1910–1941), red. Justyna Szombara, Warszawa 2020
• Bernard Linda, Register of the Ignace Jan Paderewski papers, Stanford 1997 (Hoover Institution Archives: http://pdf.oac.cdlib.org/pdf/hoover/paderew.pdf <dostęp: 2020-07-11>)
• Drozdowski Marian M., O niepodległą i demokratyczną Rzeczpospolitą. Z dziejów aktywności artystycznej i obywatelskiej Ignacego Jana Paderewskiego, Kraków-Warszawa 2018
• Feliks Anna, Historia ukryta w przedmiotach: pamiątki po Ignacym Janie Paderewskim w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, „Niepodległość i Pamięć”, t. 24/1 (57), 2017, s. 197–216
• Górny Maciej, Karty na stół. Geografia i granice nowej Europy po I wojnie światowej, „Kwartalnik Historyczny”, t. 125, 2018, z. 2, s. 427–469
• Guide to the Polish Museum of America Archives Collections, ed. by Edyta Targońska, Warsaw-Chicago 2019
• Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, oprac. Paweł Pietrzyk, Warszawa 2011
• Informator o zasobie archiwalnym Muzeum Polskiego w Ameryce, oprac. Edyta Targońska, Warszawa 2016
• Jastrząb Łukasz, Raporty o antysemickich wystąpieniach w Polsce po I wojnie światowej, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, z. 32, 2015, s. 199-250
• Kledzik Maciej, Spadek po Ignacym Janie Paderewskim [w:] Służyć będę aż do śmierci. Prezydent Ignacy Jan Paderewski, oprac. Marek Różycki, Warszawa 2018, s. 123–126
• MacMillan Margaret, Paryż 1919. Sześć miesięcy, które zmieniły świat: Konferencja pokojowa w Paryżu w 1919 roku i próba zakończenia wojny, Oświęcim 2018
• Paderewski. Anatomia geniuszu, oprac. Marcin Fedisz, Warszawa 2018
• Paderewski. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, 17 lutego – 20 maja 2018, red. Joanna Bojarska-Cieślik, Magdalena Pinker, Joanna Popkowska, Warszawa 2018
• Perkowska-Waszek Małgorzata, Testament Ignacego Jana Paderewskiego – fakty i mity (Ośrodek Dokumentacji Muzyki Polskiej XIX i XX w. im. I. J. Paderewskiego: http://www.paderewski.muzykologia.uj.edu.pl/documents/37090005/87723632/O%20testamencie.pdf <dostęp: 2020-07-11>.
• Phillips Charles, Paderewski. The Story of a Modern Immortal, New York 1934
• Polski Instytut Naukowy w Ameryce. Przewodnik po zbiorach archiwalnych, oprac. Stanisław Flis, Warszawa 2004
• Scherrer Antonin, 1919. Paderewski president. Une vie d’engagement patriotique en faveur de la Pologne entre Morges et les Etats-Unis, Lausanne 2019
• Żebrowski Marek, Paderewski w Ameryce [w:] Paderewski. Anatomia geniuszu. Katalog wystawy, red. Iwona Witkowska, Warszawa 2018, s. 19–31
• Żebrowski Marek, Paderewski w Kalifornii, Toruń 2018
• http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication?id=7520&tab=3 <dostęp: 2020-08-06>.
• http://pdf.oac.cdlib.org/pdf/hoover/paderew.pdf <dostęp 2020-07-11>.
• http://www.archive.zt.gov.ua/left%20menu/vudav%20diyal/annot.pdf <dostęp: 2020-09-02>.
• http://www.paderewski.muzykologia.uj.edu.pl/documents/37090005/87723632/O%20testamencie.pdf <dostęp 2020-07-11>.
• http://www.paderewski.muzykologia.uj.edu.pl/zbiory <dostęp: 2020-09-01>.
• https://polona.pl/collections/users/61234/paderewski-kb,NDk3MzU5MzYzMzE2MDI1MDA0NQ/?sort=score%20desc <dostęp: 2020-09-01>.