"Radzim, zapomniany gród kasztelański nad Wartą" po upływie pół wieku

• Authors: Wędzki Andrzej

Title variants

DE

"Radzim, vergessene Kastellanburg an der Warthe nach dem Ablauf eines halben Jahrhunderts"

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

Mit Radzim beschäftigte sich der Verfasser vor einem halben Jahrhundert. Seit dieser Zeit beschäftigte man sich mit diesem Ort selbst eher nicht. Eine ganze Reihe von interessanten Beobachtungen haben dagegen die im größeren Ausmaß geführten Studien über die Westpałuki sowie über Posen und sein Hinterland gebracht. Die Rolle von Radzim war mit seiner Lage an einem solchen Punkt verbunden, in dem die Warthe ihr Laufen von nordsüdlich in westöstlich in der Nähe der Einmündung ihres Durchbruchs durch die mittelposener Moräne ändert. Dieser Abschnitt des Warthetals deckte im mittleren Teil die Stadt Posen, im südlichen Teil die Stadt Śrem, welche von Süden und Südwesten den Zugang zu Posen und Gnesen verteidigte und die Rolle von Radzim konnte auf dem Decken der nordwestlichen Richtung, von Seite Pommerns beruhen. Das war ein Objekt mit vor allem strategischer Bedeutung. Die Problematik von Radzim verbindet sich mit Studien über die anderen Zentren an den Grenzen des Gnesen-Lands, vor allem in Westpałuki, wo zwei Kastellanburgen: Rogoźno und Łekno eine Verlängerung der Schutzlinie des Zentrums vom frühpiastischen Staat den L au f des Flusses Wełna entlang in nordöstlicher Richtung bildeten. Die strategische Bedeutung von Radzim hat sich in der ersten Hälfte des 13. Jh., vor allem ab 1234 erhöht, in dem zur Teilung Großpolens in Südgroßpolen und Nordgrospolen gekommen ist. In der neuen Situation wurde Radzim zu ein er G renzburg, die den Zugang zu Gnesen schützte. Der Verfasser behandelt auch die neueren Untersuchungen des Problems der territorialen und nicht territorialen Kastellaneien und suggeriert einen solchen Charakter von Radzim, trotz der immer wiederholten Versuche einer Bestimmung des mit dieser Burg verbundenen Kastellanbezirks, um zu mehr ausführlicher Untersuchung der Kommunikationsverbindungen, deren Knoten Radzim war, sowie deren Änderungen, die sich u.a. mit den damaligen Klimaschwankungen verbanden, zu übergehen. Der Verfall der Burg musste endgültig vor 1360 erfolgen, wenn Kazimierz Wielki mit den Johannitem aus Posen Radzim (bezeichnet schon als villa) mit anderen Dörfern gegen die Dörfer im Kreis Pyzdry getauscht hatte. Anfangs versuchten die Johanniter die Bedeutung von Radzim als Zentrum ihrer Güter, das an der wichtigen Wasserstraße - Warthe -, am Kreuzpunkt der damals lokalen Wege gelegen war, zu erhöhen. In den nächsten Jahrhunderten tritt jedoch Radzim in den Quellen als ein verfallenes Dorf mit Hintersassen und einer Mühle auf. Man versuchte, den Rang von Radzim bereits in der ersten Hälfte des 13. Jh. zu erhöhen, indem dort in 1236 ein Pfarrenzentrum gebildet wurde. Der Versuch der Bildung in Radzim eines Siedlungszentrums vom städtischen Typ endete aber mit einem Fiasko. Einen Einfluss darauf hatten die Bedingungen der Sieldungsumwelt. Ein Stadtzentrum entstand dadurch im 14. Jh. im 6 km entfernten Ort Murowana Goślina, der in viel günstigeren Siedlungsbedingungen gelegen war. Der weitere Teil des Aufsatzes ist der Entwicklung des Stadtzentrums in Murowana Goślina gewidmet. Es wurde auch das Stadtnetz in der Nähe dieses Orts erwähnt. Bemerkenswert ist, dass es an Versuchen fehlte, zwischen Posen und Oborniki, am linken Wartheufer, eine andere Stadt zu gründen. Zweifellos zeugt es von der schwachen, zerstreuten Besiedlung in diesen Gebieten, was nicht n ur die Umgestaltung von Radzim in ein Stadtzentrum, sondern auch die Aufnahme von weiteren Urbanisierungsinitiativen unmöglich machte. Die Ergebnisse der bisherigen Studien bestimmen die weiteren Untersuchungsrichtungen und zeigen einige Probleme, die untersuchungs und entscheidungswert sind.

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2008
• Volume: 9
• Pages: 29-40

Dates

published

2008

Contributors

author

Wędzki Andrzej

• Instytut Slawistyki PAN Poznań

References

• Billert A. 2002. Radzimski węzeł drogowy, Murowana Goślina.
• Brust. M. 1986. Początki i rozwój miast w dorzeczu środkowej Warty i dolnej Wełny, RH t. 52, s. 1 - 54.
• Brust. M. 1990. Oborniki w czasach najdawniejszych i średniowieczu, „Dzieje Obornik” Cz. Łuczak (red.), s. 7 - 54. Poznań
• Brust. M. 2000. Zespół grodowy w Rogoźnie na tle procesów osadniczych w dorzeczu dolnej i środkowej Wełny (IX - X III wiek), „Studia i materiały do dziejów Pałuk”, t. 3, s. 231 - 264.
• Buczek K. 1970. Z badań nad organizacją grodową w Polsce wczesnofeudalnej. Problem terytorialności grodów kasztelańskich, KH t. 77, z. 1, s. 3 - 20.
• Civitas Posnaniensis. 2005. Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, Z. Kurnatowska i T. Jurek (red.). Poznań
• Gąsiorowski A. 1967. Uwagi o mniejszych kasztelaniach wielkopolskich XIII - XV wieku, „Czasopismo prawno-hiostoryczne” t. 19, z. 1, s. 71 - 108.
• Hensel W., Hilczer-Kumatowska Z. 1950 – 1995. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 1 – 7. Poznań
• Kaniecki. A. 1993. Poznań. Dzieje miasta wodą pisane. Część I. Przemiany rzeźby i sieci wodnej, Poznań.
• Kasprowicz T. 2000. Elementy zabudowy grodu w Łeknie, „Studia i materiały do dziejów Pałuk” , t. 3, s. 265 - 284.
• Kozierowski S. 1915. Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi poznańskiej. Poznań.
• Kozierowski S. 1935. Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji poznańskiej, Poznań.
• Kurnatowska Z. 1991. Z badań nad przemianami organizacji terytorialnej w państwie pierwszych Piastów, SL t. 2, s. 11 - 22.
• Lalik T. 1976. Geneza sieci miasteczek w Polsce średniowiecznej, „Miasto doby feudalnej w Europie środkowowschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne” , s. 1 1 3 - 136. Warszawa
• Leśny J. 1976. Początki, rozwój i upadek kasztelanii na Ostrowie Lednickim, StiM DWP, z. 23, s. 5 - 37.
• Maleczyński K. 1975. Bolesław III Krzywousty, Wrocław.
• Podwińska Z. 1971. Zmiana form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław.
• Przybył M. 1995. Miejsce Łekna w systemie administracji terytorialnej państwa pierwszych Piastów, „Studia i materiały do dziejów Pałuk” , t. 2, s. 11 - 28.
• Przybył M. 2005. Poznań na tle szlaków komunikacyjnych od X do XIII wieku, „Civitas” , s. 111 - 125.
• Słownik historyczno-geograficzny. 1987. Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, Część l, z. 4. Gorzyce -Hyże.
• Słownik historyczno-geograficzny. 1995. Część III, z. 2. Myszkowo - Oporowo.
• Słownik historyczno-geograficzny. 2001. Część IV, z. 1 R.
• Slaski J., Tabaczyński S. 1959. Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski. Materiały, Warszawa - Wrocław.
• Studia i materiały. 1989-2003 Studia i materiały do dziejów Pałuk, Poznań t. 1 - 5.
• Szafrański W. 1977. Romańszczyzna w Murowanej Goślinie pod Poznaniem (na tropie wieży mieszkalnej we wczesnośredniowiecznej włości rycerskiej), FAP t. 25: 1975 s. 159 -167.
• Wędzki A. 1955. Radzim, zapomniany gród kasztelański nad Wartą, „Przegląd Zachodni”, nr, 3-4, s. 565 - 583.
• Wędzki A. 1966. Rozwój osadnictwa i podziały terytorialne na ziemi lądzkiej do końca XIV wieku, SlA t. 13, s. 1 – 141.
• Wędzki A. 1996. Na zachód od Poznania (uwagi nad struktura terytorialną Wielkopolski doby plemiennej), „Słowiańszczyzna w Europie średniowiecznej” , t. 1, s. 69 - 73. Wrocław
• Wędzki A. 2002. Trzemeszno w średniowieczu, „Dzieje Trzemeszna” , Cz. Łuczak (red.), s. 7 - 61. Poznań
• Wyrwa A. M. 2004. Ważniejsze źródła i literatura do dziejów opactwa cysterskiego Łekno - Wągrowiec, „Cystersi łekneńscy w krajobrazie kulturowym ziem polskich w 850 lecie fundacji opactwa cysterskiego w Łeknie. 1153 - 2003. Materiały z sesji naukowej odbytej w Wągrowcu w dniu 4 lipca 2003 roku z okazji jubileuszu fundacji opactwa cysterskiego w Łeknie” , s. 131 - 153. Łekno - Wągrowiec - Poznań
• Wyrwa A. M., Michalski M. 1995. Wczesnośredniowieczne grodzisko w Łeknie w świetle dotychczasowych badań (stanowisko nr 3), „Studia i materiały do dziejów Pałuk”, t. 2, s. 29 - 62.
• Zientara B. 1975. Henryk Brodaty i jego czasy. Warszawa

Identifiers

ISSN

0860-7893