Widłak – od pirotechniki do kserografii. W stronę (bio)archeologii mediów

• Authors: Majewski Tomasz

Title variants

EN

Lycopodium – from Pyrotechnics to Xerography. Toward a (Bio)Archeology of Media

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą przedstawienia rośliny o nazwie widłak goździsty (lycopodium clavatum) jako czynnika, który legł u podłoża zmian w estetyce późnobarokowych przedstawień teatralnych Giovanniego Servandoniego w XVIII w., a także stał się katalizatorem nowych form pirotechniki, które swą kontynuację znalazły we wczesnym okresie kina, a nawet współcześnie – w występach niemieckiego zespołu muzyki industrialnej Rammstein. Widłak ujawnia nowy wymiar intermedialności łączącej muzykę, teatr, malarstwo, a także – nienależące do dziedziny sztuki – oprzyrządowanie do pomiaru fal dźwiękowych, silnik spalinowy i kserografię. W swym artykule Majewski posługuje się teorią aktora-sieci autorstwa Bruno Latoura, odnosząc ją do postępu technicznego w zakresie metalurgii, pirotechniki i trików teatralnych, te zaś łącząc z tytułową rośliną. Rozważania dotyczące widłaka stają się również okazją do zaproponowania perspektywy bio-archeologii mediów jako komplementarnej do geologii mediów już ustanowionej przez Jusiiego Parikkę.

EN

The article is an attempt to present the plant called the lycopodium clavatum as an agent that informed the changes in the aesthetics of theatrical performance of Giovanni Servandoni’s late baroque spectacles in the 18th century, and catalyzed new forms of pyrotechnics which found their continuation in early cinema period, and even today in the performances of German industrial music band Rammstein. Lycopodium reveals a new dimension of intermediality connecting music, theatre, painting, as well as – excluded from the domain of art – implements like sound waves measuring equipment, combustion engine and xerography. Bruno Latour’s Actor-Network Theory is tested here on the grounds of technical developments in metallurgy, pyrotechnics and theatrical tricks, all connected and mediated by certain plant. The study of lycopodium is also a proposal to introduce a perspective of bio-archeology of media as complementary to the geology of media already established by Jussi Parikka.

Keywords

EN

lycopodium clavatum; Servandoni Giovanni

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2017
• Issue: 99 Triki, numery specjalne, atrakcje
• Pages: 63-78

Contributors

author

Majewski Tomasz

• Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński

References

• Benjamin, Walter, Pasaże, red. R. Tiedemann, tłum. I. Kania, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2005.
• Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków, Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
• Daly, Nicholas. The Demographic Imagination and the Nineteenth Century City, Cambridge – London, Cambridge University Press, 2015.
• Habermas, Jurgen. „Sam przecież jestem częścią natury” – Adorno o uwikłaniu rozumu w naturę. Rozważania o stosunku między wolnością a nieudostępnialnością”, w: tegoż, Między naturalizmem a religią, tłum. M. Pańkow, Warszawa, PWN, 2012. .
• http://muzea.malopolska.pl/documents/10191/4051653/index.html# (access: 31.01.2017).
• Huhtamo, Erkki, Illusions in Motion. Media Archeology of the Moving Panorama and Related Spectacles, Cambridge, The MIT Press, Cambridge, 2013.
• Latour, Bruno. „Zbiorowość ludzi i czynników pozaludzkich. Podążając labiryntem Dedala”. In: tegoż, Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką, red. K. Abriszewski, Toruń, Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2013.
• Lavoisier, Andre. Mémories et rapports sur divers sujets de chimie et de la physique… w: Oeuvres de Lavoisier, t. 3, Paris 1865, s. 92 (gallica.bnf.fr, access:15.03.2017).
• Linde, Samuel, Bogumił. Słownik języka polskiego, tom 3, Lwów, Zakład im. Ossolińskich, 1857.
• Olearius, Adam. Voyages & Travels of the Ambassadors from the Duke of Holstein, to the Great Duke of Muscovy, and the King of Persia. Begun in the Year M.DC.XXXIII. and finish'd in M.DC.XXXIX, translated into English by John Davies, London 1662,
• Olivier, Marc. “Jean-Nicolas Servandoni's Spectacles of Nature and Technology”, French Papers, nr 3, (2004).
• Parikka, Jussi. A Geology of Media, Minneapolis, University of Minessota Press, 2015.
• Pickering, Andrew. „Nowe ontologie”, tłum. T. S. Markiewka. In: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, red. E. Bińczyk, A. Derra, Toruń , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
• Pieńkos, Andrzej. „Kultura spektaklu. Malarstwo katastrof wulkanicznych w oświeceniu”, w: tegoż, Okropności sztuki. Nowoczesne obrazy rzeczy ostatecznych, Gdańsk, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2000.
• Pinson, Stephen. C. Speculating Daguerre. Art and Enterprise in the Work of L. J. M. Daguerre, Chicago – London, University of Chicago Press, 2012.
• Reiestr Polski Zioł wszystkich w tym Herbarzu opisanych zob. L. Frey, Herbarz Polski Marcina z Urzędowa, http://www.wilanow-palac.pl/herbarz_polski_marcina_z_urzedowa.html (access: 31.01.2017).
• Rice, John. Operatic Pyrotechnics in the Eighteenth Century, w: Theatrical Heritage: Challenges and Opportunities, red. B. Forment, Ch. Stalpaert, Leuven, Leuven University Press, 2015 https://sites.google.com/site/johnaricecv/operatic-pyrotechnics (access: 15.12.2016).
• Schiller, Fryderyk, Zbójcy, tłum. M. Budzyński, akt I, scena II, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/schiller-zbojcy.html (access: 28.02.2017).
• Shakhashiri, Bassam. “Explosions of Lycopodium and Other Powers”, w: tegoż, Chemical Demonstrations, Madison, The University of Wisconsin Press, 1983.
• Siegert, Bernhardt. Cultural Techniques, New York, Fordham University Press, 2015.
• Styczyński, Marek. Rośliny dźwiękowe,
• Szcześniak, Krystyna. Świat roślin światem ludzi na pograniczu wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008,
• Szypuła, Wojciech. O filogenezie i systematyce widłakowatych, Lycopdioceae, s. 29, http://www.zbiosr.uni.wroc.pl/sites/default/files/abs-02.pdf (access: 31.01.2017)
• The Pyrotechnia of Vannoccio Biringucci translated from the Italian, with the Introduction and Notes by Cyril Stanley Smith and Martha Gnudi, The American Institute of Mining and Metallurgical Engineering, New York 1943. http://www.tms.org/pubs/books/pdfs/09-1002-e/09-1002-0.pdf (access: 12.02.2017)
• Uklanski, Karl. Th. Von. Travels in Poland, Austria, Saxony, Bavaria, and the Tyrol, in the Years 1807 and 1808, London 1815, J. Souter, s. 111-112 https://play.google.com/books/reader (access: 28.02.2017).
• Wehling, Peter. „Usytuowanie materialności praktyk naukowych: postkonstruktywizm – nowa perspektywa teoretyczna w studiach nad nauką?”, tłum. A. Kołtun, w: Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość, red. E. Bińczyk, A. Derra, J. Grygieńć, Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2015.
• Werrett, Simon. Fierworks: Pyrotechnic Arts and Scienes in European History, Chicago, The University of Chicago Press, 2010,