O problemie cenzury społecznej na przykładzie recepcji twórczości Józefa Mackiewicza

• Authors: Marcin Hylewski

Title variants

EN

On the Problem of Social Censorship on the Example of the Reception of the Work of Józef Mackiewicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Twórczość artystyczna podlega szeregowi zewnętrznych presji, które konstytuują i strukturyzują pole artystycznej licentia poetica. Obok wszechstronnie rozpoznanego i typowego dla niektórych formacji ustrojowych zjawiska cenzury urzędowej (oficjalnej) należy wyróżnić funkcjonujący powszechnie fenomen cenzury społecznej (nieoficjalnej). Cenzura w sensie oficjalnym jest definiowana jako, prewencyjna bądź ofensywna, kontrola treści aktów komunikacji dokonywana przez wyspecjalizowane instytucje państwa w ramach prowadzonej przez rząd polityki informacyjnej. Cenzura społeczna również stanowi fragment aparatu kontroli społecznej i koncentruje się na reglamentacji procesu komunikacji, jej dysponentem nie jest jednak rząd, a określone kręgi społeczne. Z tej przyczyny jej działania, jakkolwiek mogą stanowić dopełnienie realizacji celów cenzury urzędowej, nie są przez nią delegowane na zasadzie przymusu instytucjonalnego. Funkcjonowanie cenzury społecznej autor przybliża na przykładach zaczerpniętych z życia literackiego, zwłaszcza zawirowań wokół osoby i twórczości Józefa Mackiewicza.

EN

Artistic work is subject to a series of external pressures that constitute and structure the field of artistic licentia poetica. Apart from the phenomenon of official censorship, which is widely recognized and typical for some political groups, the phenomenon of social (unofficial) censorship should be distinguished. Censorship in the official sense is defined as, preventive or offensive, control of the content of acts of communication made by specialized state institutions within the framework of the government’s information policy. Social censorship also constitutes a fragment of the social control apparatus and focuses on the regulation of the communication process, but its disponent is not the government but the specific social circles. For this reason, its actions, although they may be the fulfillment of the official censorship goals, are not delegated by it on the basis of institutional coercion. The author deals with the functioning of social censorship on examples drawn from literary life, especially the turmoil around the person and the work of Józef Mackiewicz.

Keywords

PL

twórczość artystyczna; cenzura; cenzura społeczna; Józef Mackiewicz

EN

artistic work; censorship; social censorship; Józef Mackiewicz

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2017
• Volume: 9(45)
• Issue: 4
• Pages: 231-247

Contributors

author

Marcin Hylewski

• Uniwersytet Śląski

References

• Barthes R., Stopień zero pisania, przeł. K. Kot, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2009.
• Bayard P., Jak rozmawiać o książkach, których się nie czytało?, przeł. M. Kowalska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2008.
• Becker H., Warsztat pisarski badacza, przeł. P. Tomanek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2013.
• Bolecki W., Ptasznik z Wilna, Kraków: Wydawnictwo ARCANA 2013.
• Bystroń J., Publiczność literacka, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 2006.
• Ciołkoszowa L., Publicystyka polska na emigracji 1940-1960, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2013.
• Davies N., Europa między Wschodem a Zachodem, przeł. B. Pietrzyk, Kraków: Wydawnictwo Znak 2007.
• Dąbrowski J., Demenko A., Cenzura w sztuce polskiej po 1989 roku. Aspekty prawne, Warszawa: Fundacja Kultura Miejsca 2014.
• Eagleton T., Jak czytać literaturę, przeł. A. Kunicka, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia 2014.
• Eberhardt G., Pisarz dla dorosłych. Opowieść o Józefie Mackiewiczu, Warszawa: Wydawnictwo PROHIBITA.
• Escarpit R., Sukces i przetrwanie w literaturze, przeł. A. Gettlich, w: W kręgu socjologii literatury, red. A. Mencwel, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1980.
• Fish S., Interpretacja, retoryka, polityka, Kraków: UNIVERSITAS 2008.
• Fitas A., Model powieści Józefa Mackiewicza, Lublin: TN KUL 1996.
• Frołow S., Dzierżyński. Miłość i rewolucja, Kraków: Wydawnictwo Znak Horyzont 2014.
• Goćkowski J., „Lewa wolna” czyli „Nie trzeba głośno mówić”, Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora 2008.
• Habermas J., Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
• Hemar M., Awantury w rodzinie, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1994.
• Herling-Grudziński G., Inny Świat, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2000.
• Józef Mackiewicz i jego krytycy, red. M. Zybura, Łomianki: Wydawnictwo LTW 2009.
• Klecel M., Dwaj „kultowi” pisarze wileńscy, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 12 (47), s. 60-66.
• Lipski A., Łęcki K., Perspektywy socjologii kultury artystycznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
• Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Pierre’a Bourdieu. Podręcznik, red. G. Jankowicz, P. Marecki, M. Sowiński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
• Mackiewicz J., Nie trzeba głośno mówić, Londyn: Kontra 2011.
• Mackiewicz J., Prawda w oczy nie kole, Londyn: Kontra 2002.
• Mackiewicz J., Szabla i pałka gumowa, Londyn: Kontra 2015.
• Mackiewicz J., Wielkie tabu i drobne fałszerstwa, Londyn: Kontra 2015.
• Mackiewicz J., Wieszać czy nie wieszać?, Londyn: Kontra 2015.
• Miłosz Cz., Zniewolony umysł, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999.
• Socjologia literatury. Antologia, red. G. Jankowicz, M. Tabaczyński, Kraków: Korporacja Ha!art 2015.
• Sołżenicyn A., Odmowa udziału w kłamstwie, w: Wielkie mowy historii, tom 4, red. W. Władyka, P. Zmelonek, T. Zawadzki (red.), Warszawa: POLITYKA Spółdzielnia Pracy 2006.
• Sükösd M., Wariacje na temat powieści, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1975.
• Twardoch S., Mackiewicz jako atrapa, http://rebelya.pl/post/284/ twardoch-jozef-mackiewicz-jako-atrapa (dostęp: 01.01.2016).
• White H., Poetyka pisarstwa historycznego, przeł. E. Domańska, M. Loba, A. Marciniak, M. Wilczyński, Kraków: UNIVERSITAS 2000.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2017.9.4-12