Religious policy in Poland towards catechetical teaching in the years 1961-2001

• Authors: Ryszard Mazurkiewicz

Title variants

PL

Polska polityka religijna wobec katechizacji w latach 1961-2001

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The Universal Declaration of Human Rights passed by the United Nations Organization in 1948 proclaims man’s rights to liberties of thought, conscience and religion. The Declaration emphasizes that this right also includes the freedom to profess one’s religion or faith, individually or in a community, publicly or privately, through teaching, practising, worship or observance of customs. A clear emphasis of man’s right to get to know the principles of faith (both in the teaching of Church and the statements of the United Nations Organization) was influenced by the experiences of the Church in totalitarian system in recent decades, and especially in the system based on Marxist ideology. It was the situation in which the Church remained in Poland since World War II till 1989, constituting a part of the social organism that was forced to live in co-existence with the communist system. Hence, it was difficult to expect a compromise or – even more – a favourable attitude on the part of the state authorities as far as catechetical teaching of that period was concerned. In the times of PRL, the law, administration acts and regulations served as means to strengthen the communist rule and subordinate all spheres of social and state life to it. The legal system did not give any guarantees of respecting the rights of a human person and, what is more, it limited the age-old rights of the Church, including the right to teach religion. The situation underwent a decisive change only after 1989 as a result of the political transformation, when the totalitarian communist system was replaced by a democratic one. The present article covers the years 1961-2001, which is from the moment when religious instruction was removed from school till the promulgation of the Polish catechetical directory.

PL

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1948 r. proklamuje prawa człowieka do wolności myśli, sumienia i wyznania. Deklaracja podkreśla, że prawo to obejmuje również wolność głoszenia swego wyznania lub wiary, bądź indywidualnie, bądź wespół z innymi ludźmi, publicznie i prywatnie, poprzez nauczanie, praktykowanie, uprawianie kultu i przestrzeganie obyczajów. Na wyraźne podkreślenie prawa człowieka do poznawania zasad wiary (zarówno w nauczaniu Kościoła, jak i oświadczeniach Organizacji Narodów Zjednoczonych) wpływ miały doświadczenia Kościoła w systemie totalitarnym w ostatnich dekadach, a zwłaszcza w systemie opartym na ideologii marksistowskiej. Taka właśnie była sytuacja, w jakiej od II wojny światowej do 1989 r. znajdował się w Polsce Kościół, stanowiący część organizmu społecznego, który był zmuszony koegzystować z ustrojem komunistycznym. Dlatego trudno było oczekiwać kompromisu czy – tym bardziej – przychylnej postawy ze strony władz państwowych wobec katechizacji w owym okresie. W czasach PRL prawo, akty i przepisy administracyjne służyły jako środek wzmocnienia rządów komunistycznych i podporządkowania im wszystkich sfer życia społecznego i państwowego. System prawny nie dawał żadnych gwarancji przestrzegania praw osoby ludzkiej i, co więcej, ograniczał on pradawne prawa Kościoła, w tym prawo do nauczania religii. Sytuacja uległa radykalnej zmianie po 1989 r., jako wynik transformacji politycznej, kiedy to totalitarny ustrój komunistyczny został zastąpiony ustrojem demokratycznym. Niniejszy artykuł obejmuje lata 1961-2001, to jest od momentu, gdy nauczanie religii zostało usunięte ze szkół, do promulgowania Dyrektorium katechetycznego Kościoła Katolickiego w Polsce.

Keywords

EN

catechetical teaching; religious policy; religious associations; teaching religion

PL

katechizacja; polityka religijna; związki religijne; nauczanie religii

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL
• Year: 2014-2015
• Volume: 10-11
• Issue: 1: Prawo
• Pages: 127-146

Contributors

author

Ryszard Mazurkiewicz

• Wydział Zamiejscowy Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Tomaszowie Lubelskim

References

• Czubiński A., Historia Polski XX wieku, Poznań 2000.
• Dudek A., Państwo i Kościół 1945-1970, Kraków 1995.
• Dudek A., Pierwsze lata III Rzeczpospolitej 1989-1995, Warszawa 1997.
• Dudek A., Polityka władz Polski Ludowej wobec Kościoła katolickiego – trwanie i zmiana, [in:] Represje wobec osób duchownych i konsekrowanych w PRL w latach 1944-1989, ed. A. Grześkowiak, Lublin 2004, pp. 13-22.
• Dudek A., Ślady PeeReLu. Ludzie, wydarzenia, mechanizmy, Kraków 2000.
• Kamiński R., Podstawowe uwarunkowania życia i działalności Kościoła w Polsce, [in:] Kościół w czasach Jana Pawła II, eds. M. Rusecki, K. Kaucha, J. Mastej, Lublin 2005, pp. 239-258.
• Krukowski J., Drzwi dla religii jeszcze zamknięte, “Ład. Tygodnik katolicki” from 11 March 1989, pp. 1 and 6.
• Krukowski J., Kościół i Państwo. Podstawy relacji prawnych, Lublin 1993.
• Krukowski J., Religia i wolność religijna w Polsce w procesie integracji Europejskiej, [in:] Materiały IV Międzynarodowej Konferencji na temat “Religia i wolność religijna w państwach europy środkowo-wschodniej w perspektywie integracji europejskiej”, Lublin, 1-2 września 2003, ed. J. Krukowski, Lublin 2004, pp. 93-109.
• Krukowski J., Stanowisko Kościoła katolickiego w relacji do państwa w sprawie nauczania religii w szkołach, [in:] Nauczanie religii w szkole w państwie demokratycznym, ed. J. Krukowski, Lublin 1991, pp. 7 24.
• Krukowski J., Warchałowski K., Polskie prawo wyznaniowe, Warszawa 2000.
• Mezglewski A., Nauczanie religii w Polsce Ludowej, “Studia z Prawa Wyznaniowego” 2000, Vol. I, pp. 21-36.
• Mezglewski A., Skierowanie do nauczania religii, “Studia z Prawa Wyznaniowego” 2000, Vol. I, pp. 37-47.
• Misztal H., Konstytucyjne podstawy polskiego prawa wyznaniowego, [in:] Prawo wyznaniowe, eds. H. Misztal, P. Stanisz, Lublin 2003, pp. 188-206.
• Misztal H., Okres 1945-1989, [in:] Prawo wyznaniowe, H. Misztal, P. Stanisz, Lublin 2003, pp. 128-174.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów, vol. I-III, Poznań 1994-1996.
• Raina P., Ks. Jerzy Popiełuszko – męczennik za wiarę i Ojczyznę, vol. 1-3, Olsztyn 1990.
• Roszkowski W., Historia Polski 1914-1991, Warszawa 1992.
• Skórzyński J., “Solidarność” w drodze do Okrągłego Stołu. Strategia polityczna opozycji 1985-1989, [in:] Polska 1986-1989: koniec systemu, vol. I. Materiały międzynarodowej konferencji, Międzeszyn, 21st–23th October 1999, eds. P. Machcewicz, A. Dudek, A. Paczkowski, Warszawa 2002.
• Skórzyński J., Ugoda i rewolucja. Władza i opozycja 1985-1989, Warszawa 1995.
• Stanisz P., System źródeł prawa wyznaniowego, [in:] Prawo wyznaniowe, eds. H. Misztal, P. Stanisz, Lublin 2003, pp. 175-187.
• Zieliński Z., Kościół w Polsce 1945-2002, Radom 2003.
• Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003.