Ludzie Mocy jako doradcy w kulturze Indian Wielkich Równin Ameryki Północnej

• Authors: Jeż Maciej

Title variants

EN

Men of power as counsellors in the culture of Indians of the Great Plains of North America

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule autor analizuje osoby medicine-menów w kulturze Indian Wielkich Równin Ameryki Północnej. Zwykle są oni nieprecyzyjnie nazywani szamanami lub nawet czarownikami. Autor pokazuje zróżnicowaną rolę, jaką odgrywają w swoich społecznościach ze względu na ich wiedzę, doświadczenie, zdolności i umiejętności. Nazywa ich Ludźmi Mocy. Są oni nie tylko uzdrawiaczami i odpowiednikami kapłanów, lecz swego rodzaju tubylczymi doradcami, służącymi poradą, którzy podejmują dla dobra wspólnoty rozmaite działania pomocowe. Dlatego też autor porównuje ich do profesjonalnych doradców kultury zachodniej, ukazując ich czytelnikom w płaszczyźnie interdyscyplinarnej. Przygotowując tekst, który ma charakter opisowy, opiera się na szczegółowym studiowaniu polsko- i obcojęzycznej literatury przedmiotu, zarówno etnologicznej, jak i poradoznawczej, zamieszczonej w bibliografii. Według założenia jest on przygotowaniem do przeprowadzenia związanych z tematem tubylczego doradcy własnych badań terenowych w wybranej społeczności rdzennych Amerykanów.

EN

In this article the author analyses the phenomenon of medicine-men in the culture of the Great Plains of North American Indians. These people are usually called inaccurately shamans or even sorcerers. The author shows the variable role that they act in their societies, considering their knowledge, experience, as well as their abilities and skills. He calls them Men of Power. They are not only healers and equivalents of priests, but also a kind of native counsellors who take various actions for the good of their community. Therefore, the author compares them to professional counsellors known in the western culture countries, presenting them to the readers at an interdisciplinary level. This descriptive paper is based on deeply examined subject literature, writings of both ethnological and counsellogical type, listed in the references. According to the author’s idea it is a preparation for his own planned ground research on one of the contemporary native American ethnic groups.

Keywords

PL

doradca; Ludzie Mocy; działania pomocowe; medicine-man

EN

counsellor; Men of Power / Ones of Power / Individuals of Power; help actions; medicine-man

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses
• Year: 2017
• Volume: 18
• Pages: 171-183

Dates

published

2017

Contributors

author

Jeż Maciej

• Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu, Wydział Nauk Pedagogicznych – studia doktoranckie

References

• Bilon A., Kargul J. (2012), Społeczno-kulturowe konteksty definiowania roli doradcy, „Studia Poradoznawcze/ Journal of Counsellogy”, nr 1, s. 85-109.
• Bird Grinnell G. (1996), Historia y Leyendas de los Indios Pies Negros, Miraguano Ediciones, Madrid [tytuł oryginału: Blackfoot Lodge Tales. The Story of a Prairie People, tłum. na j. hiszpański R.M. Mauleón, L. Soldevila, J.J. Fuente del Pilar, Charles Scribner’s Sons, New York 1892].
• Britten Th.A. (2009), The Lipan Apaches, People of Wind and Lightning, Wydaw-nictwo University of New Mexico Press, Albuquerque.
• Czarny Łoś, Opowieść indiańskiego szamana. Dzieje świętego człowieka Siuksów Oglala opowiedziane poprzez Johna G. Neihardta (Płomienną Tarczę) (1994), tłum. M. Maciołek, M. Nowocień, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
• Czerkawska A. (2013), Poradnictwo egzystencjalne. Założenia – inspiracje – rozwiązania praktyczne, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• Dudek Z.W. (2005), Archetypowe wzorce w rozwoju indywidualnej psyche, „Albo Albo”, nr 4, s. 25-40.
• Dudek Z.W., Pankalla A. (2008), Psychologia kultury. Doświadczenia graniczne i transkulturowe, Wydawnictwo Eneteia, Warszawa.
• Eliade M. (2001), Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, tłum. K. Kocjan, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Futyma F. (1995), Znaczenie nadziei w poradnictwie życiowym, w: Poradnictwo w okresie transformacji kulturowej, Kargulowa A. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 91-100.
• Grabowski J. (2001), Historia Kanady, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Hyjek M. (2002), Za ścianą wigwamu. Życie rodzinne Indian Ameryki Północnej, Wydawnictwo Tipi, Wielichowo.
• Jeż M. (2000), Taniec Słońca u Indian Wielkich Równin Ameryki Północnej, „Literatura Ludowa”, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze PTL, nr 3, s. 53-57.
• Jeż M. (2012), Wprowadzenie do kultury Apaczów Lipan w okresie XVIII i XIX wieku, „Indigena”, Koło Naukowe Studiów Latynoamerykańskich Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr 2, s. 47-63.
• Kargulowa A. (1986), Poradnictwo jako wiedza i system działań. Wstęp do poradoznawstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Kargulowa A. (2004), O teorii i praktyce poradnictwa. Odmiany poradoznawczego dyskursu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Lowie R.H. (1982), Indians of the Plains, University of Nebraska Press, Bison Books, Lincoln and London.
• Maurin K., Motycka A. (red.) (2002), Fenomen Junga. Dzieło. Inspiracje. Współczesność, Wydawnictwo Eneteia, Warszawa.
• McGown Minor N. (2009), Turning Adversity to Advantage. A History of the Lipan Apaches of Texas and Northern Mexico, 1700-1900, Wydawnictwo University Press of America, Lanham–Plymouth.
• Mellibruda J. (2003), W poszukiwaniu utraconej mocy, „Charaktery”, nr 1, http://www.charaktery.eu/charaktery/2003/01/1516/W-poszukiwaniu-utraconej-mocy/, 1.05.2014.
• Okun B. (2002), Skuteczna pomoc psychologiczna, tłum. J. Suchecki, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa.
• Pajor K. (2005), Inteligencja archetypów, „Albo Albo”, nr 4, s. 9-24.
• Penney D.W., Longfish G.C. (1994), Native American Art, Hugh Lauter Levin Associates [b.m.].
• Rogers C.R. (1991), Terapia nastawiona na klienta: grupy spotkaniowe, Wydawnictwo „Thesaurus-Press”, Wrocław.
• Sudak A. (1998), Komancze, Władcy Południowych Równin, seria Wielkie Plemiona Ameryki, Wydawnictwo Akcydens Tipi, Poznań–Wielichowo.
• Szyjewski A. (2005), Szamanizm, seria Mała Biblioteka Religii, Wydawnictwo WAM, Kraków.
• Taylor C. i in. (1994), Indianie Ameryki Północnej. Plemiona. Wodzowie. Wierzenia. Rzemiosło. Dzieła sztuki, tłum. R. Firmhofer, Muza, Warszawa.
• Utley R.M. (1998), Siedzący Byk. Włócznia i tarcza, seria Biografie Sławnych Ludzi, tłum. A.W. Sudak, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Walendziak T. i in. (2010), Kontynenty. Barwne obyczaje i kultura świata, Wydawnictwo Publicat, Poznań.
• Wojtasik B. (red.) (1998), Z podstaw poradoznawstwa, z. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Zimmerman L.J. (2003), Indianie Ameryki Północnej. Dzieje i plemiona, wierzenia i rytuały, tłum. M. Betley, Świat Książki, Warszawa.
• Zimmerman L.J. (2004), Indianie Ameryki Północnej. Pierwsze Narody. Życie, legendy i sztuka, tłum. H. Turczyn-Zalewska, Wydawnictwo G + J RBA, Warszawa.

Identifiers

ISSN

2084-2740