Gibt es eine Pflicht zu leben? Ethische Aspekte der Diskussion zur Suizidbeihilfe

• Authors: Lintner Martin M.

Title variants

PL

Czy istnieje zobowiązanie do życia? Etyczne aspekty dyskusji na temat wspomaganego samobójstwa

EN

Is there some obligation to life? Ethical aspects of discussions about assisted suicide

• Languages of publication: DE PL EN

Abstracts

PL

W kontekście intensywnych debat na temat różnych regulacji prawnych dotyczących samobójstwa wspomaganego ważną rolę odgrywa podstawowe, ale nie często tematyzowane, rozumienie autonomii pacjenta. W pierwszym rozumieniu poszanowanie autonomii pacjenta nie ogranicza się tylko do tego, że lekarz wychodzi naprzeciw życzeniom pacjenta, względnie je wypełnia, gdyż jest on świadomy zobowiązań wobec dobra pacjenta i unikania wyrządzania szkód w sensie zasady salus aegroti suprema lex. W przeciwieństwie do tego często spotykamy się dzisiaj z rozumieniem autonomii w sensie voluntas aegroti suprema lex, zgodnie z którym lekarz w pierwszym rzędzie zobowiązany jest szanować wolę pacjenta. Poszanowanie autonomii pacjenta nie jest już rozumiane głównie jako prawo obrony pacjenta, ale w sensie roszczenia. Z tej perspektywy temu pierwszemu rozumieniu jest stawiany zarzut uśpionego paternalizmu. Autor krytycznie analizuje obydwie koncepcje autonomii i pyta o to, jak w kontekście podstawowej rzeczywistości relacyjności człowieka, jakimi są samookreślenie i zależność od opieki, mogą być tak rozumiane, że nie stanowią przeciwieństw. Ponadto krytycznie odnosi się do problemu na jakich warunkach wyrażone życzenie zabicia na żądanie albo domaganie się pomocy przy samobójstwie może być rozumiane jako autonomiczne wyrażenie woli. Autor wskazuje także na społeczno-etyczny wymiar debaty, czyli kwestii na ile prawna dopuszczalność wspomaganego samobójstwa może prowadzić do społecznej akceptacji działań samobójczych. W końcu zostało postawione pytanie, czy rezygnacja z przyjmowania pożywienia w celu przyspieszenia śmierci może być zarówno medycznie, jak i etycznie dopuszczalną alternatywą wobec samobójstwa wspomaganego.

EN

In the context of intensive discussion on the different legal regulations of assisted suicide, the underlying understanding of patient autonomy, plays an important role, but often this is not made the subject of discussion. The first understanding views autonomy not only as respect for the free will of a patient, but relates it to the principles of beneficence and nonmaleficence. A physician sees himself obliged to the principle salus aegroti suprema lex. In contrast to this today often we can find an understanding of patient autonomy in the sense of voluntas aegroti suprema lex, according to which the will of a patient obliges that of a doctor. The patient’s autonomy is not seen any more as the right to refuse medical interventions, but becomes a right to claim something. From the point of view of the latter the first concept is often criticized as paternalism. The author deals critically with both concepts of patient autonomy and tries to outline an understanding according to which autonomy and the need of care do not present a contrasting pair. He asks critically whether or under what conditions a voluntary request to be killed can really be understood as an expression of true autonomy. Further, he shows the social-ethical implications of the debate insofar the legal permission of assisted suicide can create a social climate of acceptance of suicidal acts. Finally, the author puts the question if hastened death by voluntary self-denial of food and drink can present a medical and ethical acceptable alternative to assisted suicide.

Keywords

PL

eutanazja; zabicie na żądanie; samobójstwo wspomagane; autonomia pacjenta; troska; rezygnacja z pokarmów i napojów;

EN

voluntary euthanasia; killing on request; assisted suicide; patient autonomy; care; voluntarily stopping eating and drinking;

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2016
• Volume: 36
• Issue: 36/1
• Pages: 89-109

Contributors

author

Lintner Martin M.

• Philosophisch-Theologische Hochschule Brixen/Bressanone

References

• Bickhardt J., Hanke R.M., Freiwilliger Verzicht auf Nahrung und Flüssigkeit: Eine ganz eigene Handlungsweise, in: „Deutsches Ärzteblatt“ 2014, 111 (14), S. A-590–592; online: http://www.aerzteblatt.de/archiv/158359/Freiwilliger-Verzicht-auf-Nahrung-und-Fluessigkeit-Eine-ganz-eigene-Handlungsweise (10.10.2015).
• Borasio G.D. u.a.: Selbstbestimmung im Sterben – Fürsorge zum Leben. Ein Gesetz­esvorschlag zur Regelung des assistierten Suizids, Stuttgart 2014.
• Bormann F.-J., Ärztliche Suizidbeihilfe aus der Sicht der katholischen Moraltheologie, in: ZfmE 61 (2015), S. 199–215.
• Brudermüller G., Marx W., Schüttauf K. (Hgg.), Suizid und Sterbehilfe (Schriften des Instituts für angewandte Ethik E.V., 4), Würzburg 2003.
• Chabot B., Walther Ch., Ausweg am Lebensende. Selbstbestimmtes Sterben durch freiwilligen Verzicht auf Essen und Trinken. Mit einem Geleitwort von Dieter Birnbacher, München – Basel 20154.
• Fenner D., Suizid – Krankheitssymptom oder Signatur der Freiheit? Eine medizin-ethische Untersuchung (Angewandte Ethik 8), Freiburg im Br. – München 2008.
• Grazioli C., Wenn die Nacht zu lange wird. Lebensbejahung und Suizid, Brixen 2003.
• Gröhe H., Schneider N., Finger E., Und wenn ich nicht mehr leben möchte? Sterbehilfe in Deutschland. Mit einem Interview mit Anne Schneider und einem Beitrag von Frank Ulrich Montgomery, Asslar 2015.
• Hähnel M., Abstimmung über das Unbestimmbare? Über Chancen und Grenzen von Gesetzesvorschlägen in der aktuellen Debatte zur Sterbehilfe, in: „Ethica“ 23 (2015), S. 195–223.
• Hilpert K., Sautermeister J. (Hgg.), Selbstbestimmung – auch im Sterben? Streit um den assistierten Suizid (Theologie kontrovers), Freiburg im Br. 2015.
• Hilpert K., Schlüsselbegriffe und Argumentationsfiguren in der aktuellen Debatte um Sterbehilfe, in: Ders., J. Sautermeister (Hgg.), Selbstbestimmung – auch im Sterben?, S. 97–114.
• Holderegger A., Ein Recht auf den freigewählten Tod? Ethische und theologische Überlegungen, in: Ders. (Hg.), Grundlagen der Moral und der Anspruch des Lebens. Themen der Lebensethik (Studien zur Theologischen Ethik 55), Freiburg im Br. 1995, S. 219–241.
• Höver G., Philosophisch-anthropologische und theologisch-ethische Aspekte des Suizidproblems, in: „Arzt und Christ“ 37 (1991), S. 325–335.
• Johannes Paul ii., Enzyklika „Evangelium vitae“, Vatikan 1995.
• Jones D.A., Paton D., How Does Legalization of Physician-Assisted Suicide Affect Rates of Suicide?, in: “Southern Medical Journal” 108 (2015) vom 10. Oktober 2015, online: http://sma.org/southern-medical-journal/article/how-does-legalization-of-physician-assisted-suicide-affect-rates-of-suicide/ (15.10.2015).
• Kreß H., Entscheidungen am Lebensende als Gewissensfrage, in: K. Hilpert, J. Sautermeister (Hgg.), Selbstbestimmung – auch im Sterben?, S. 147–160.
• Lindner R. u.a. (Hgg.), Suizidgefährdung und Suizidprävention bei älteren Menschen. Eine Publikation der Arbeitsgruppe „Alte Menschen“ im Nationalen Suizidpräventionsprogramm für Deutschland, Berlin – Heidelberg 2014.
• Loenen G. van, Das ist doch kein Leben mehr! Warum aktive Sterbehilfe zu Fremdbestimmung führt, Frankfurt am M. 2014.
• Maio G., Medizin ohne Maß? Vom Diktat des Machbaren zu einer Ethik der Besonnenheit, Stuttgart 2014.
• Ringel E., Der Selbstmord. Abschluß einer krankhaften psychischen Entwicklung. Eine Untersuchung an 745 geretteten Selbstmördern, Wien – Düsseldorf 1953.
• Sautermeister J., Lebenswille am Ende. Zur moralpsychologischen Hermeneutik von Sterbewünschen, in: K. Hilpert, J. Sautermeister (Hgg.), Selbstbestimmung – auch im Sterben?, S. 47–64.
• Schockenhoff E., Niemandem zur Last fallen? Sterbewünsche im Alter als ethische Herausforderungen; Vortrag in Würzburg, 7. September 2015 (bislang unveröffentlichtes Vortragsmanuskript).
• Schuler K., Sterbehilfe: Hilfe zum Suizid – erleichtern oder verbieten?, in: Zeit online vom 2. Juli 2015, http://www.zeit.de/politik/deutschland/2015-07/sterbehilfe-gesetzentwuerfe-cdu-csu-spd-linke-gruene/komplettansicht (20.09.2015).
• Smith P., Die Causa Jens – die Würde und das Sterben, http://www.aerztezeitung.de/politik_gesellschaft/sterbehilfe_begleitung/article/541373/causa-jens-wuerde-sterben.html (19.09.2015).
• Virt G., Stellungnahme in der österreichischen Parlamentsenquete „Sterben in Würde“, Anhörung vom 7. November 2014 (unveröffentlichtes Redemanuskript).
• Zentralkomitee der deutschen Katholiken (Hg.), Sterbehilfe und Sterbebegleitung. Artikel- und Materialsammlung zur aktuellen Debatte über ein Verbot der organisierten Suizidbeihilfe, online: http://www.zdk.de/cache/dl-Sterbehilfe-und-Sterbebegleitung-Artikel-und-Mater-c843f01eb3374c0f0540d9553b3fd910-4882.pdf (14.10.2015).