Będargowo. Przyczynek do badań nad średniowieczną wsią zachodniopomorską

• Authors: Dziewanowski Marcin , Romanowicz Paulina

Title variants

EN

Będargowo. A contribution to the study on West Pomeranian medieval village

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Abstract: In West Pomerania during the 13th century a series of settlement transformations took place. They left their traces in the appearance, social and economic relations of individual centres and of the whole region. One of many villages of medieval origins in West Pomerania, formed during the mass colonization action was Będargowo, a small oval square village located approximately 8 km to the south-west of Szczecin. The layers and artefacts (pottery, window panes fragments, bits of brick and scorched clay, animal bones and an arrowhead) discovered there during excavations in 2012, associated with the medieval settlement, should be dated to the period from the mid-13th to the 16th century. In the light of written sources the village all this time was related to the patrician family Wussow, who played a considerable role in the formation of the German municipality in Szczecin. Presented finds are a valuable source for reflection on all historical and archaeological issues of medieval Pomeranian village.

Keywords

PL

lokacja wsi; średniowiecze; analiza chemiczna szkła; ceramika naczyniowa

EN

village incorporation; Middle Ages; chemical analysis of glass; pottery

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2016
• Volume: 12
• Pages: 573-610

Dates

published

2016

Contributors

author

Dziewanowski Marcin

• Instytut Prahistorii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

author

Romanowicz Paulina

• Ośrodek Archeologii Średniowiecza Krajów Nadbałtyckich IAE PAN w Szczecinie

References

• PUB I. 1868 Pommersches Urkundenbuch, t. I, wyd. R. Klempin, Stettin.
• PUB II. 1881 Pommersches Urkundenbuch, t. II, wyd. R. Prümers, Stettin.
• PUB III. 1891 Pommersches Urkundenbuch, t. III, wyd. R. Prümers, Stettin.
• PUB IV. 1903 Pommersches Urkundenbuch, t. IV, wyd. G. Winter, Stettin.
• PUB V. 1905 Pommersches Urkundenbuch, t. V, wyd. O. Heinemann, Stettin.
• Teofil Prezbiter. 1998 Diversarium Artium Schedula. Średniowieczny zbiór przepisów o sztukach rozmaitych, oprac. S. Kobielus, Kraków.
• Bagmihl J.T. 1846. Pommersches Wappenbuch 2. Stettin.
• Biermann F. 2005. Das geplante Dorf – Ortsbefestigungen und Parzellierungen in Dörfern der Ostsiedlungszeit. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland. Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 91–120. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Brather S. 2005. Hochmittelalterliche Siedlungsentwicklung und ethnische Identitäten – Slawen und Deutsche östlich der Elbe in archäologischer und siedlungsgeographischer Perspektive. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland. Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 29–38. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Beckmann B. 1974. The main types of the first four production periods of Siegburg pottery. W: V. I. Edison, H. Hodges, J.G. Hurst (red.), Medieval Pottery from Excavations. London, 183–220.
• Bezborodov M.A. 1969. Chimija i technologija drevnich i srednevekovych stekol. Mińsk.
• Cnotliwy E. 1981. Szkło z XVI–XVIII wieku z Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Materiały Zachodniopomorskie 27, 331–381.
• Cnotliwy E., Nawrolski T. 1996. Pyrzyce – miasto lokacyjne. Wyniki badań ratowniczych w wykopach budowlanych w latach 1959–1975. Materiały Zachodniopomorskie 42, 273–388.
• Dekówna M. 1980. Szkło w Europie wczesnośredniowiecznej. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Dekówna M. 1992. Produkcja i obróbka szkła (do XV wieku). W: B. Orłowski (red.), Z dziejów techniki w dawnej Polsce. Warszawa, 379–410.
• Donat P. 2005. Zum städtischen und ländlichen Hausbau des 12. bis 15. Jhs. in Deutschland – Forschungsprobleme regionaler Entwicklung. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland.Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 39–67. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Dumitrache M. 1990. Glasfunde des 13.–18. Jahrhunderts aus der Lübecker Innenstadt. Grabungen 1948–1973. Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte 19, 7–162.
• Dworaczyk M. 1998. Średniowieczna ceramika naczyniowa z Pyrzyc. Materiały Zachodniopomorskie 44, 273–334.
• Dworaczyk M. 2003. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w Gryficach, gm. loco. W: H. Paner, M. Fudziński (red.), XIII Sesja Pomorzoznawcza 2. Gdańsk, 199–207.
• Dworaczyk M., Kowalska A.B., Rulewicz M. 2003. Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część suburbium. Szczecin.
• Dziewanowski M. 2015. Podsumowanie badań zrealizowanych na terenie Gminy Kołbaskowo w latach 2011–2013. Przyczynek do studiów mikroregionalnych Wzniesień Szczecinskich. W: A. Janowski, K. Kowalski, B. Rogalski, S. Słowiński, P. Wojdak (red.) XIX Sesja Pomorzoznawcza.Szczecin, 11–30. Acta Archaeologica Pomoranica 5.
• Franke E., Chich W. 2005. Die Besiedlung des Barnim im 13. Jh. auf der Grundlage verschiedener Quellengattungen. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland. Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 227–242. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Galewski W., Korzeniowski A. 1958. Atlas najważniejszych gatunków drewna. Warszawa.
• Girdwoyn A. 1995. Rola badań fizykochemicznych w rozwiązywaniu niektórych problemów archeologicznych. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia XII, Archeologia szkła 2, 25–34.
• Hähnel E. 1987. Siegburger Steinzeug. Köln. Bestandskatalog Rhein. Ldsmus. Volkskunde Kommern. Führer u. Schriften Rhein. Freilicht-Landesmus. Volkskunde Kommern 31.
• Hardt M. 2005. Die Veränderung der Kulturlandschaft in der hochmittelalterlichen Germania Slavica – offene Fragen beim derzeitigen Forschungsstand. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland. Frankfurt am Main–Berlin–Bern– Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 17–28. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Kirsch E. 2005. Bemerkungen zum Wandel der Gebrauchskeramik während des Landesausbaus im 12. und 13. Jh. in Brandenburg. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland. Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 121–143. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Kowalska A. B. 2004. Interwencyjne badania archeologiczne na Starym Mieście w Szczecinie. Materiały Zachodniopomorskie 1/1, 227–240.
• Leciejewicz L., Wieczorkowski T. 1983. Wczesne średniowiecze do czasu ukształtowania się miasta. W: G. Labuda, W. Filipowiak (red.), Dzieje Szczecina I: Pradzieje Szczecina. Warszawa–Poznań, 522–610.
• Lesiński H. 1985. Rozdrobnienie feudalne 1237–1478. W: G. Labuda (red.), Dzieje Szczecina 2. Wiek X–1805. Warszawa–Poznań, 61–196.
• Lüdtke H. 1985. Die mittelalterliche Keramik von Schleswig. Ausgrabung Schild 1971–1975. Neumünster. Ausgrabungen in Schleswig, Berichte und Studien 4.
• Łosiński W., Rogosz R. 1986. Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielowarstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina. W: Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim. Warszawa 1986, 9–50.
• Madsen P.K., Stilke H. 2001. Bleiglasierte Irdenware. W: H. Lüdtke, K. Schietzel (red.), Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa 1. Text. Neumünster, 539–611.
• Markiewicz M. 1995. Oszklenie okienne w ikonografii flamandzkiej i niderlandzkiej od XV do XVIII wieku. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia XXII/275, 77– 86.
• Mucha M. 1996. Nowożytne huty szkła w Polsce środkowo-zachodniej w świetle badań archeologicznych (źródła). Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia XXVI, Archeologia szkła 7, 85–138.
• Nadolski A. 1954. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku. Łódź. Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis 3.
• Nawracki M. 1995. Późnośredniowieczne i nowożytne szkło okienne z zespołu poklasztornego norbertanek w Strzelnie, woj. bydgoskie. Archaeologia Historica Polona 2, 211–260.
• Nawrolski T. 1978. Stan i problematyka badań nad produkcją garncarską na Pomorzu Zachodnim w późnym średniowieczu. Archeologia Polski XXIII/1, 141–179.
• Nawrolski T., Rębkowski M. 1995. Ein Beitrag zur Erforschung mittelalterlicher Keramik in Pommern. Offa 52, 163–184.
• Olczak J. 1984. Archeologia w badaniach nad średniowiecznym i nowożytnym hutnictwem szkła w Polsce. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia 10. Toruń, 51–64.
• Olczak J. 1987. Główne kierunki badań historii szkła w Polsce. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia XII, Archeologia szkła 2, 11–24.
• Olczak J. 1997. Wyroby ze szkła w nowożytnych warstwach kulturowych. Aspekt chronologiczny. Archaeologia Historica Polona 6, 77–87.
• Piskorski J. M. 1990. Kolonizacja wiejska Pomorza Zachodniego w XIII i w początkach XIV wieku na tle procesów osadniczych w średniowiecznej Europie. Poznań.
• Piskorski J. 2005. Miasta Księstwa Szczecińskiego do połowy XIV w. Poznań.
• Polak Z., Rębkowski M., Wywrot-Wyszkowska B. 2010. Ceramika, wyroby skórzane oraz przedmioty wykonane z innych surowców. W: M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu V. Kołobrzeg, 109–125.
• Rębkowski M. 1995. Średniowieczna ceramika miasta lokacyjnego w Kołobrzegu. Kołobrzeg.
• Rębkowski M. 1999. Uwagi na temat ceramiki średniowiecznej. W: M. Rębkowski (red.), Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu IV. Kołobrzeg, 207–219.
• Rębkowski M. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe. Kołobrzeg.
• Rębkowski M. 2007. Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne. Szczecin.
• Rębkowski M. 2014. Zur Ostgrenze des Verbreitungsgebietes der Kugeltöpfe – Neue Betrachtung eines alten Problems. W: A. Falk, U. Müller, M. Schneider (red.), Lübeck und der Hanseraum. Beiträge zu Archäologie und Kulturgeschichte. Festschrift für Manfred Gläser. Lübeck, 519–526.
• Roehmer M. 2001. Steinzeug. W: H. Lüdtke, K. Schietzel (red.), Handbuch zur mittelalterlichen Keramik in Nordeuropa 1: Text. Neumünster, 465–538.
• Romanowicz P. 2011. Standardy luksusu – naczynia kamionkowe w późnośredniowiecznym Stargardzie. W: M. Rębkowski (red.), Ekskluzywne życie – dostojny pochówek. Wolin, 273–287. Wolińskie Spotkania Mediewistyczne I.
• Romanowicz P., Zyśko A. 2012. Średniowieczna ceramika naczyniowa. W: M. Majewski, K. Kwiatkowski (red.), Archeologia Stargardu 1. Badania zachodniej części kwartału V. Stargard, 89–109.
• Rubnikowicz M. 1989. Skład chemiczny szkieł pochodzących z XVIII-wiecznej huty szkła w Średniej Hucie, gm. Warlubie, woj. bydgoskie. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia 14, Archeologia szkła 3, 67–72.
• Ruchhöft F. 2005. Die Siedlungsformen in Mecklenburg-Vorpommern als siedlungsgeschichtliche Quellen. W: F. Biermann, G. Mangelsdorf (red.), Die bäuerliche Ostsiedlung des Mittelalters in Nordostdeutschland.Frankfurt am Main–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien, 193–201. Greifswalder Mitteilungen – Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie 7.
• Rymar E. 2000a. Wessel. W: T. Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina II. Szczecin, 597–598.
• Rymar E. 2000b. Wussow. W: T. Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina II. Szczecin, 650.
• Rymar E. 2000c. Wussow Jan. W: T. Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina II. Szczecin, 650–651.
• Schalm O., Janssens K., Wouters H., Caluwé D. 2007. Composition of 12–18th century window glass in Belgium. Non-figurative windows in secular buildings and stained-glass windows in religious buildings. Spectrochimica Acta Part B 62, 663–668.
• Schuldt E. 1956. Die slawische Keramik in Mecklenburg. Berlin.
• Siuchniński K. 1983. Środowisko fizycznogeograficzne aglomeracji szczecińskiej. W: W Filipowiak, G. Labuda (red.), Dzieje Szczecina I: Pradzieje Szczecina. Warszawa–Poznań, 42–58.
• Stephan H.-G. 1983. Die mittelalterliche Keramik in Norddeutschland (1200 bis 1500). Aus dem Alltag der mittelalterlichen Stadt 62, 65–122.
• Stern W. B., Gerber Y. 2004. Potassium-calcium glass. New data and experiments. Archaeometry 46/1, 137–156.
• Szczapowa J.L. 1973. Zasady interpretacji analiz składu szkła zabytkowego. Archeologia Polski 18/1, 15–72.
• Tajchman J. 1990. Stolarka okienna w Polsce. Rozwój i problematyka konserwatorska. Warszawa. Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków, Seria C, Studia i materiały 5.
• Wehrmann M. 1887. Geschichte der St. Jakobikirche in Stettin bis zur Reformation. Stettin 1887.
• Wyrobisz A. 1968. Szkło w Polsce od XIV do XVII w. Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Wyrobisz A. 1992. Produkcja i obróbka szkła (od XVI wieku). W: B. Orłowski (red.), Z dziejów techniki w dawnej Polsce. Warszawa, 411–419.
• Zyśko A. 2011. Ceramika siwa z badań parcel przy przedłużeniu ulicy Władysława Łokietka (Targ Drzewny) w obrębie kwartału IX w Stargardzie. Stargardia 6, 89–109.
• Zientara B. 1962. U początków szczecińskiego patrycjatu. Przegląd Historyczny 53/4, 770–777.

Identifiers

ISSN

0076-5236