Jezus, Belzebub i nieodpowiedzialne słowa. Egzegeza perykopy Mt 12,22-37 z hebrajskiej wersji Ewangelii wg św. Mateusza (shemtob)

• Authors: Piotr Goniszewski

Title variants

EN

Jesus, Beelzebub and irresponsible words. Exegesis of Mt 12,22-37 of the Hebrew version of the Gospel according to St. Matthew (shemtob)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł zawiera egzegezę perykopy 12,22-37 z hebrajskiej wersji Ewangelii wg św. Mateusza (ShemTob). Semicka wersja tego tekstu znajduje się w średniowiecznym, żydowskim traktacie polemicznym !xwb !ba. Pierwsza część artykułu prezentuje tłumaczenie tekstu hebrajskiego na język polski. Kolejne dwa rozdziały ukazują strukturę literacką MtShemTob 12,22-37 oraz analizują problem źródeł hebrajskiej Ewangelii wg św. Mateusza. Główny rozdział koncentruje się na egzegezie MtShemTob 12,22-37. Ostatnia część zawiera refleksję teologiczną nad badaną w artykule perykopą. Egzegeza perykopy MtShemTob 12,22-37 pokazała, że całościowy przekaz wersji hebrajskiej nie różni się bardzo od kanonicznego tekstu greckiego Mt. W obu tekstach pojawia się silna opozycja pomiędzy królestwem Bożym i królestwem złego ducha oraz wybór, przed jakim staje każdy spotykający Jezusa.

EN

The article analyzes Mt 12,22-37 of the Hebrew version of the Gospel according to St. Matthew (ShemTob). This Hebrew version is preserved in the Jewish polemical treatise called !xwb !ba (Spain, XIV AD). The first chapter contains a translation of Mt 12,22-37. The next two show the literary structure of this periscope and the problem of the origin of MtShemTob. The main section contain exegesis of MtShemTob 12,22-37. The analysis focuses, among others, a comparison of the canonical Greek version and the Hebrew. The last chapter shows theological investigations on 12,22-37.

Keywords

PL

Ewangelia wg św. Mateusza; hebrajskie Ewangelie; judaizm; dialog chrześcijańsko-żydowski; Jezus historyczny; egzorcyzmy

EN

Gospel according to S. Matthew; Hebrew Gospels; Judaism; Christian-Jewish Dialogue; historical Jesus; exorcisms

• Publisher: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego w Szczecinie / Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Journal: Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie
• Year: 2014
• Issue: 21
• Pages: 11-27

Contributors

author

Piotr Goniszewski

• adiunkt w Katedrze Egzegezy i Teologii Biblijnej Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego

References

• Abramowiczówna Z., Słownik grecko-polski, t. 1-4, Warszawa 1958-1965.
• Allison D.C., Matthew. A Shorter Commentary, London-New York 2004.
• Attride H.W., Chrześcijaństwo od zburzenia Jerozolimy do cesarza Konstantyna (lata 70-312), w: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. H. Shanks, Warszawa 2013, s. 249-316.
• Bartnicki R., Ewangelie synoptyczne. Geneza i interpretacja, Warszawa 2012.
• Bartnicki R., Problematyka cudów Jezusa we współczesnej egzegezie, „Warszawskie Studia Teologiczne” 24(2011), z. 2, s. 53-80.
• Briks P., Podręczny słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, Warszawa 2003.
• Carmignac J., Początki Ewangelii synoptycznych, tłum. W. Rapak, Kraków-Mogilany 2009.
• Charlesworth J.H., Chrześcijanie i Żydzi w pierwszych sześciu wiekach, w: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. H. Shanks, Warszawa 2013, s. 499-532.
• Chryzostom J., Mowy przeciwko judaizantom i Żydom. Przeciwko Żydom i Hellenom, tłum. J. Iluk, Kraków 2007.
• Cohen S.J.D., Judaizm do czasu opracowania Miszny (lata 135-220), w: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. H. Shanks, Warszawa 2013, s. 317-354.
• Daniélou J., Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim, Kraków 2002.
• Davies W.D., Allison D.C., Matthew 8 – 18, New York 2004.
• Dunn J.F.G., Ekspansja chrześcijaństwa od Jerozolimy do Rzymu (lata 30-70), w: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. H. Shanks, Warszawa 2013, s. 149-210.
• Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna. O męczennikach palestyńskich, tłum. A. Lisiecki, Poznań 1924.
• Evans C.A. , Jewish versions of the Gospel of Matthew: observations on three recent publications, craigaevans.com/Jewish%20Matthew.pdf.
• Flawiusz J., Dawne dzieje Izraela, t. 1-2, tłum. J. Radożycki, Warszawa 2001.
• Flawiusz J., Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Warszawa 2001.
• France R.T., The Gospel of Matthew, Grand Rapids 2007.
• Gafni I.M., Świat Talmudu. Od Miszny do podboju arabskiego, w: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny. Historia początków oraz wczesnego rozwoju, red. H. Shanks, Warszawa 2013, s. 355-424.
• Gnilka J., Das Matthäusevangelium. Kommentar zu Kap. 1,1 – 13,58, Freiburg-Basel-Wien 1986.
• Gnilka J., Jezus z Nazaretu, Kraków 2009.
• Gnilka J., Pierwsi chrześcijanie. Źródła i początki Kościoła, Kraków 2004.
• Goniszewski P., Idea rozproszenia Ludu Bożego w Nowym Testamencie, Szczecin 2013 (nieopublikowany doktorat).
• Grundmann W., Das Evangelium nach Matthäus, Berlin 1986.
• Gundry R.H., Matthew. A commentary on His Handbook for a Mixed Church under Persecution, Grand Rapids 1994.
• Hegg T., A Brief History of the du Tillet Matthew, http://www.torahresource.com/DuTillet/HistOfDuTillet.pdf.
• Homerski J. oprac., Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, Poznań 1979.
• Howard G., A Response to William L. Petersen’s Review of Hebrew Gospel of Matthew, http://rosetta.reltech.org/TC/v04/Howard1999.html.
• Howard G., Hebrew Gospel of Matthew, Macon 1995.
• Howard G., The Gospel of Matthew according to a Primitive Hebrew Text, Macon 1985.
• Iluk J., Żydowska politeja i Kościół w Imperium Rzymskim u schyłku antyku. Żydowska antyewangelia. Antyczne tradycji i nowożytne trwanie, t. 2, Gdańsk 2010.
• Jankowski A., Królestwo Boże w przypowieściach, Niepokalanów 1992.
• Jastrow M., A Dictionary of the Targumum, the Talmud Babli and Yerushalmi and the Midrashic Literature, London-New York 1903.
• Kiefer J., Exil und Diaspora. Begrifflichkeit und Deutungen im antiken Judentum und in der Hebräischen Bibel, Leipzig 2005.
• Klein E., A Comprehensive Etymological Dictionary of the Hebrew Language for readers of English, Jerusalem 1987.
• Koehler L., Baumgartner W., Stamm J.J., red., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejskopolski Starego Testamentu, t. 1-2, red. wyd. pol. P. Dec, Warszawa 2008.
• Kudasiewicz J., Ewangelie synoptyczne dzisiaj, Warszawa 1986.
• Lohfink G., Czy Bóg potrzebuje Kościoła? O teologii ludu Bożego, Poznań 2005.
• Lust J., Eynikel E., Hauspie K., A Greek-English Lexicon of the Septuagint, Stuttgart 2003 (wersja z BibleWorks 7.0.018x.14).
• Mello A., Evangelo secondo Matteo. Commento midrashico e narrativo, Di Bose 1995.
• Meynet R., Wprowadzenie do hebrajskiej retoryki biblijnej, Kraków 2001.
• Muchowski P., Język codzienny w Judei w I i II w. w świetle rękopisów znad Morza Martwego, „Scripta Biblica et Orientalia” 2(2010), s. 131-139.
• Novum Testamentum Graece, red. E. Nestle., K. Aland i in., Stuttgart, 2012.
• Paciorek A., Ewangelia według świętego Mateusza. Rozdziały 1 – 13, Częstochowa 2005.
• Paciorek A., Q – Ewangelia galilejska, Lublin 2001.
• Petersen W.L., Some Observations on a Recent Edition of and Introduction to Shem-Tob’s “Hebrew Matthew”, http://rosetta.reltech.org/TC/vol03/Petersen1998a.html.
• Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, Warszawa 2006.
• Romaniuk K., Co to jest źródło Q?, Warszawa 1983.
• Schiffman M., Resztka Izraela powraca. Odrodzenie judaizmu mesjanistycznego, tłum. K. Dubis, bm i rw.
• Schonfield H.J., An Old Hebrew Text of St. Matthew’s Gospel. Translated with an Introduction, Notes and Appendices, Edinburgh 1927.
• Trocmé É., Pierwsze kroki chrześcijaństwa, Kraków 2004.
• Turner D.L., Matthew, Grand Rapids 2008.
• Vermes G., Autentyczna Ewangelia Jezusa, tłum. J. Kołak, Kraków 2009.
• Vermes G., Jezus Żyd. Ewangelia w oczach historyka, Kraków 2003.
• Vermes G., Twarze Jezusa, Kraków 2008.
• Wojciechowski M., Synopsa czterech Ewangelii w nowym przekładzie polskim, Warszawa 2004.
• Wróbel M.S., Jezus i Jego wyznawcy w Talmudzie, Lublin 2013.
• Wróbel M.S., Krytyka tekstologiczna i historyczna passusów Talmudu o Jezusie i chrześcijanach, w: Jezus i chrześcijanie w źródłach rabinicznych. Perspektywa historyczna, społeczna, religijna i dialogowa, red. K. Pilarczyk, A. Mrozek, Kraków 2012, s. 15-50.