Tradycja Reformacji w polskim piśmiennictwie politycznym z 2 połowy XVI i pierwszej połowy XVII wieku

• Authors: Augustyniak Urszula Anna

Title variants

EN

The Tradition of the Reformation in Polish Political Writing from the Second Half of the 16th and the First Half of the 17th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst ma charakter źródłoznawczy. Jego podstawą źródłową jest szlachecka publicystyka polityczna. Celem było sprawdzenie, jak postrzegano genezę, skutki oraz najbardziej charakterystyczne cechy Reformacji w okresie od pierwszego bezkrólewia do połowy XVII w., ze szczególnym uwzględnieniem apogeum działań kontrreformacyjnych za panowania Zygmunta III Wazy. Autorka podjęła próbę odpowiedzi na kilka podstawowych pytań: 1. Czy i w jakim zakresie sięgano do tradycji reformacji jako ruchu religijnego. 2. Jak głęboko sięgała pamięć historyczna i wiedza o luterańskich początkach Reformacji ludzi, którzy w większości związani byli z reformacją kalwińską. 3. Jakie cechy i skutki reformacji uznawano za najważniejsze dla losów protestantyzmu w Rzeczypospolitej. 4. Jak wykorzystywano odwołania do tradycji reformacji w dyskursie politycznym. 5. Czy przedmiotem zainteresowania publicystów szlacheckich była tylko reformacja polska, czy także dzieje reformacji i protestantyzmu w innych krajach europejskich.

EN

The text is of a research nature. Its source basis is political writing and its aim is to check how the genesis, consequences and most characteristic features of the Reformation were perceived in the period from the first interregnum to the Bar Confederation, with particular emphasis on the apogee of Counter-Reformation activities under the reign of Sigismund III Vasa. Th e author has attempted to answer some key questions: 1. Whether and to what extent the Reformation tradition was referred to as a religious movement. 2. How deeply the historical memory and knowledge of the Lutheran beginnings of the Reformation reached those people who were mostly associated with the Calvinist Reformation. 3. What features and consequences of the Reformation were considered the most important for the fate of Protestantism in the Commonwealth. 4. How references to the Reformation tradition were used in political discourse. 5. Whether it was only the Polish Reformation, or also the history of the Reformation and Protestantism in other European countries, that was the subject of interest to journalists of the nobility.

Keywords

PL

Reformacja; tradycja; publicystyka polityczna; szlachta; ruch egzekucyjny; wolność; kontrreformacja

EN

Reformation; tradition; political writing; nobility; execution movement; freedom; counter-Reformation

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Rocznik Teologiczny
• Year: 2018
• Volume: 03
• Pages: 221-258

Contributors

author

Augustyniak Urszula Anna

References

• Augustyniak, Urszula, wyd. 2013. Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Krolikowski, Peter, inicj i koord., i Radziwiłl, Mikołaj, przedm. Biblia brzeska 1563. Clift on: Kalwin Publishing; Kraków: Collegium Columbinum.
• Chomętowski, Władysław, wyd. 1868. Dyarjusz sejmu piotrkowskiego 1565 roku. Warszawa: Biblioteka Ordynacji Krasińskich.
• „Circumstantiae albo kondycye, które za sobą ma król Szwedzki: Respons.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 464-465. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Considerationes et rationes non solum necessitates impotentes, sed etiam in foro conscientiae et politico cogentes Ich Miłości Panów posłów ziemskich, a osobliwie diversos in religione, aby trybunału przeszłego dekreta, które in vimm legum sapiunt, także te, które przeciwko prawu i wolnościom szlacheckim są uczynione, zniesione były sejmową konstytycyją anni 1627”. 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 403-408. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Considerationes de exceptione Ich Miłościów Panów Duchownych contra securitatem dissidentium in religione po sejmie anno 1632.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 607-633. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• De confoederatione Varsoviensi cupida sententia. 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 552-559. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „De compositione inter status 1632.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 497-514. Warszawa: Wydawictwo Naukowe Semper.
• Czubek, Jan, red. 1906. Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Czubek, Jan, red. 1918a. Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608. T. 2. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• Czubek, Jan, red. 1918b. Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608. T. 3. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• „De confoederatione Varsoviensi in causa religionis christianae et patriae salutis cupida sententia.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 552-559. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „De electione novi regis: Pruski.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 397-403. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Sententiae cuiusdam de eligendo rege.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 447-450. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Debata w izbie sejmowej 16 XI 1627.” W rkps BJ 102, s. 1055-1565.
• „Dyalog księdza biskupa, pana wojewody, posła, dworzanina, ziemianina o tym, kogoby na królestwo obrać.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 408-428. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Dworzaczek, Władysław, wyd. 1957. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, t. I: 1572-1632, cz. 1: 1572-1616. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• „Egzorbitancyje względem osób duchownych 1615-1618.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 281. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Fundamenta catholicae religionis ex iuribus antiquis Regis Poloniae excepta et digesta, ex occasione primi puncti et articuli dissidentium a religione 1632.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 557-581. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Grotius, Hugo. 1957. O prawie wojny i pokoju: trzy księgi w których znajdują wyjaśnienie prawo natury i prawo narodów a także główne zasady prawa publicznego, tłum i wyd. Remigiusz Bierzanek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• [Kochlewski, Piotr]. 2013. „Głos anonima ewangelika do Króla Jego Miłości i do stanów Rzeczypospolitejna sejmie anni 1631 zgromadzonych o wydani mandatu (…) z kancelarii koronnej do lubelskiego magistratu przeciw ewangelikom i o podespektowanie ewangelików z nabożeństwa idących, które się było tamże pod Trybunał 1630 stało.” W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 479-495. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• [Kochlewski, Piotr]. 2013. „Pobożnego ewangelika do braciej tegoż wyznania narodu polskiego i litewskiego przestroga i napomnienie, ręka pana Piotra Kochlewskiego pisana (1595-1599, 1611).” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 179-234. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Konsyderacyje niektóre ewangeliki ku poczuciu się pod tym czasem słusznie przywieść mogące. 1595-1596.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 131-138. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Konsyderacyje polityczne do wprowadzenia w ryzę powinności wszystkich stanów do gubernaccji tego Królestwa Polskiego należących w prawie pospolitym opisanych, które z kluby swej za panowania śp. Najjaśniejszego Zygmunta III Króla Polskiego lat 43 królującego z wielkim uszczerbkiem i niebezpieczestwem praw, wolności ojczystych szlacheckich wypady, które sub interregno presenti anni 1632 Rzeczpospolita do której jako znowu iura maiestatis Regni się wróciły, i która zawdy miała moc condendorum et corrigendarum legum et omnium statuum et ordinum Regni, którym rząd tego Królestwa powierzyła. 1632.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 583-605. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Korespondencja Jazłowieckiego z Dyabłem Stadnickim.” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 2, 169-187. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• Korolko, Mirosław, wstęp i wyd. 1974. Klejnot swobodnego sumienia. Polemika wokół Konfederacji Warszawskiej w latach 1573-1658. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• [Kryski, Szczęsny]. 1918. „Deklaracya pisma pana wojewody krakowskiego, w Stężycy między ludzie podanego.” W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 2, 51-55. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• [Kuczborski, Walenty]. 1921. „Przestroga przeciw Konfederacyi, którą pisał x. Walenty Kuczborski, kanonik krakowski do Króla Augusta 1569.” W Sześć broszur politycznych z XVI i początków XVII stulecia, wyd. Bolesław Ulanowski. Kraków: nakł. Polskiej Akademji Umiejętności.
• „List A do podufałego przyjaciela de Piasto eligendo.” 1991. W Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy, wyd. Stefania Ochmann-Staniszewska, t. III, 285-294. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• „List B do podufałego przyjaciela albo raczej respons na awizy. 1668.” 1991. W Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy, wyd. Stefania Ochmann-Staniszewska, t. III, 295-302. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• „List I o kontrybucyjej kontrybucyjej pp. duchownych, z Piotrkowa do kogoś posłany.” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 3, 197-198. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• „List II, w którym jest dyskurs o tej kontrybucyjej pp. duchownych.” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 3, 200-205. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Ratione et cautelae in novi regis electione observandae.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 438-446. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Rozmowa o rokoszu.” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 2, 102-135. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• [Sienieński, Jakub]. 2013. „Responsa na obiekcyje panom duchownym przeciwko procesowi Konfederacyjej 1600-1601.” W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 141-144. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Loyola, Ignacy. 1996. „Reguły o trzymaniu z Kościołem”, W Ignacy Loyola, Ćwiczenia duchowne, tłum. Jan Ożóg SJ i Henryk Pietras SJ, 160-166. Kraków: Wydawnictwo WAM, Księża Jezuici.
• Maciejewski, Janusz, oprac. 1976. Literatura barska: Antologia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich- Instytut Wydawniczy PAN.
• Meller, Katarzyna. 2004. Noc przeszła, a dzień się przybliżył. Studia o polskim piśmiennictwie reformacyjnym XVI wieku. Poznań: Wydawnictwa Nauk. UAM.
• [Moskorzowski, Andrzej]. 2013. Mowa Jego Miłości Pana (…) nomine dissidentium na sejmiku w Opatowie pro die 31 Augusti złożonym, sejm warszawski Anni 1627 r. uprzedzającym.” W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 347-366. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Ochmann-Staniszewska, Stefania, wyd. 1989. Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy. T. I. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• Ochmann-Staniszewska, Stefania, wyd. 1990. Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy. T. II. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• Ochmann-Staniszewska, Stefania, wyd. 1991. Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy. T. III. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• „Odpowiedź Polaka wszetecznemu Francuzowi.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 655-661. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Propozycyja jest niektórych partyjalistów pana Lubomirskiego, że mu potrzeba przywieść buławę z tej racyjej, iż nam trzeba mieć w ojczyźnie człowieka potężnego, który by wolności przeciwko dworskim machinacyjom bronił i elekcyjej, którą vivente principe przewieść chcą, przeciwieł się (1666).” 1991. W Pisma polityczne z czasów Jana Kazimierza Wazy, wyd. Stefania Ochmann-Staniszewska, t. III, 150—159. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• Radziwiłł, Albrycht Stanisław. 1980. Pamiętnik o dziejach w Polsce. Tłum. Roman Żelewski, wyd. Adam Przyboś, t. 1-3. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• [Reszka, Stanisław]. 1906. „Konfederacyjej w roku 1573, in interregno uczynionej a starym poprzysięgłym przeciwnej rozbieranie, dla przestrogi pobożnych a starożytnych Polaków, Stanislai Rescii, abbatis Andreoviensis.” W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 565-577. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Skarga, Piotr. 1972. Kazania sejmowe. Wyd. Mirosław Korolko i Janusz Tazbir. Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydaw. PAN.
• Skarszewski, Wojciech. 1776. O prawdziwym stanie duchowieństwa w Polszcze. Warszawa: Typografi a JKM.
• „Skrypt od kogoś w sendomirskim województwie wydany, jaka miała być instrukcyja od obywatelów tamecznych na sejm anni 1615.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 261-345. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Polak animujący wszystkich do ratowania swojej ojczyzny przy zakończeniu sejmu ekstraordynaryjnego 1768.” 1976. W Literatura barska: Antologia, oprac. Janusz Maciejewski,
• 85-94. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Instytut Wydawniczy PAN.
• „Przyczyny, dla których Ich Miłość dissidentes a religione catholica, lubo miedzy sobą rożni, jedni drugich odstępować nie mają , ale raczes communem causam spolną zgodą i mocą popierać powinni 1627.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 421-427. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Solikowski, Jan Dymitr. 1906. De confoederatione Varsoviensi. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 552-559. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Solikowski. Jan Dymitr. 1906. „Contra incommoda Gallii.” W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 511-513. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Solikowski, Jan Dymitr. 1906. „Odpowiedź na odpis jakiś, uczyniony przeciwko posłowi francuskiemu.” W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 507-510. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Solikowski, Jan Dymitr. 1906. „Respons na tenże skrypt.” W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 461-463. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Solutiones na obiekcyje adversariorum, naprzód te, które są w dekrecie trybunalskim o zbory lubelskie. Potym i na insze, któremi usiłują pokój i prawa o nim opisane jawnie przez króle polskie poprzysiężone in exercenda libere religione dissidentium znieść.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 409-418. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Ulanowski, Bolesław, wyd. 1921. Sześć broszur politycznych z XVI i początków XVII stulecia. Kraków: nakł. Polskiej Akademji Umiejętności.
• „Uniżona prośba do króla Jego Mości Pana Naszego Miłościwego i Rzeczypospolitej na sejm walny roku MDCXXVII nomine dissidentium in religione w uciskach ich pisana.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 367-402. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• „Wizerunk okolicznych królów i panów, przed elekcyją królewską uczyniony, z której Korona polska wybaczywszy commoda et incommoda swe, łacniej a bezpieczniej w elekcyjej postępować może, quonian iacula praevis minus feriunt etc..” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 2, 404-407. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Wotum w interregnum po Henrykowym z Polski odjeździe.” 1906. W Pisma polityczne z czasów pierwszego bezkrólewia, red. Jan Czubek, 640-642. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, nakł. Akademii Umiejętności.
• Załuski, Józef Andrzej. 1773. Dwa miecze katolickiej, w Królestwie Othodoxiejskim Odsieczy, przeciwko natarczywym PP. Dyssydentów Polskich, zamachom; Jeden defensive, drugi zaś off ensive się mający. Warszawa: Drukarnia Pijarów.
• [Zbaraski. Jerzy]. 1918. „Consilium de recuperanda et in posterum stabilienda pace regni Poloniae.” 1918. W Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606-1608, red. Jan Czubek, t. 3, 1-61. Kraków: Skład Główny G. Gebethner i spółki, nakł. Akademii Umiejętności.
• „Zdanie bezimiennego ewangelika o tolerancji religijnej w Polsce.1613-1615.” 2013. W Państwo świeckie czy księże?: Spór o rolę duchowieństwa katolickiego w Rzeczypospolitej w czasach Zygmunta III Wazy. Wybór tekstów, wyd. Urszula Augustyniak, 235-258. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
• Augustyniak, Urszula. 1994. „Potworne konspiracje, czyli problem zdrady w Rzeczypospolitej w czasach Wazów.” Barok I (1): 89-105.
• Augustyniak, Urszula. 2007. „Granice wolności obywatela Rzeczypospolitej w XVI-XVII w. Jednostka wobec wladzy, prawa i społeczeństwa.” W Jacek Kloczkowski et al., Wolność i jej granice: Polskie dylematy, 13-37, Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej – Wyższa Szkoła Europejska im. ks. J. Tischnera.
• Augustyniak, Urszula. 2008. „Egzorbitancje dysydentów na sejmie 1627 roku jako przyczynek do rekonstrukcji ich programu ideowego za panowania Zygmunta III.” W Studia historyczno-prawne: Księga poświęcona pamięci prof. Jana Seredyki, red. Włodzimierz Kaczorowski, 27-48. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
• Augustyniak, Urszula. 2000. „«Non de fi de sed de securitate pacis»: Wiara i polityka w poglądach ewangelików w Rzeczypospolitej w latach 1631-1632.” Odrodzenie i Reformacja w Polsce XLIV: 71-99.
• Budzyk, Kazimierz. 1955. Szkice i materiały do dziejów literatury staropolskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Byliński, Janusz. 2008. „Rokoszowe koncepcje reformy państwa (1606-1608).” W Studia historyczno-prawne: Księga poświęcona pamięci prof. Jana Seredyki, red. Włodzimierz Kaczorowski, 59-106. Opole: Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego.
• Chemperek, Dariusz, red. 2015. Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej. Dialog z Europą i wybory aksjologiczne w świetle literatury i piśmiennictwa XVI-XVII wieku. Warszawa: WUW.
• Kaczorowski, Włodzimierz, red. 2008. Studia historyczno-prawne: Księga poświęcona pamięci prof. Jana Seredyki. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Kacprzak, Marta. 2015. „Szesnastowieczna pieśń religijna ewangelików reformowanych w kręgu wartości życia prywatnego i publicznego.” W Ewangelicyzm reformowany w Pierwszej Rzeczypospolitej. Dialog z Europą i wybory aksjologiczne w świetle literatury i piśmiennictwa XVI-XVII wieku, red. Dariusz Chemperek, 170-215. Warszawa: WUW.
• Kloczkowski, Jacek et al. 2007. Wolność i jej granice: Polskie dylematy. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej – Wyższa Szkoła Europejska im. ks. J. Tischnera.
• Libera, Zdzisław i Maciej Żurowski, red. 1985. Jan Kochanowski i kultura odrodzenia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Schopenhauer, Arthur. 1983. Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów. Tłum Bolesław i Łucja Konarscy, wstęp Tadeusz Kotarbiński, wyd. 3. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Schramm, Gottfried. 2015. Szlachta polska wobec reformacji 1548-1607. Tłum. Justyna Górny, red. Maciej Ptaszyński. Warszawa: Wydaw. Neriton – Niemiecki Instytut Historyczny.
• Seredyka, Jan. 1981. Sejm zawiedzionych nadziei. Opole: WSP im. Powstańców Śląskich.
• Stec, Wiesław. 1989. „Retoryka a staropolska literatura antyjezuicka.” Przegląd Historyczny (4): 131-145
• Tazbir, Janusz. 1968. „Słowiańskie źródła polskiej reformacji.” W Historia. Prace na VI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Pradze 1968, red. Juliusz Bardach, Gerard Labuda (Z polskich studiów slawistycznych. Seria 3), 101-111. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tazbir, Janusz. 1985. „Polski renesans wobec przeszłości.” W Jan Kochanowski i kultura odrodzenia, red. Zdzisław Libera i Maciej Żurowski, 31-47. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tazbir, Janusz. 1987. Szlachta i teologowie. Studia z dziejów polskiej kontrreformacji. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Tazbir, Janusz. 1993. Reformacja w Polsce. Szkice o ludziach i doktrynie. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Wilczek, Piotr. 2001. „Słowa nienawiści czy braterskie napomnienie? Dyskurs polemiczny w literaturze religijnej przełomu XVI i XVII wieku”. W Piotr Wilczek, Dyskurs, przekład, interpretacja – literatura staropolska jej trwanie we współczesnej kulturze, 77-146. Katowice: Wydawnictwo Gnome.