Funkcje stabilizacyjne konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 1993 roku w procesie normalizacji stosunków państwo–Kościół

• Authors: Krukowski Józef

Title variants

EN

The stabilizing functions of the Concordat between the Holy See and Poland of 1993 in the process of the normalization of the relations between the Church and the state

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article contains an analysis of the Polish Concordat of 1993, ratified during the stage of transition from communist totalitarianism to liberal democracy. The key elements of these transformations include the change of the system of relations between the Church and the state which consisted in the transition from an atheistic regime – based on the principle of “hostile separation” – to a democratic secular state – based on the principle of “friendly separation” – referred to as “coordinated separation” due to the application of the instrument known as the concordat. In a speech held in the Vatican on 25 March 1998, Pope John Paul II claimed: “[…] The Concordat is a challenge to everyone to whom the future of Poland is dear and to those who feel a responsibility toward Her fate. It is a great opportunity and a great task for the present and future generations”. The Author employed the phrase “the stabilizing functions of the concordat” to refer to these “opportunities and tasks”. In order to explicate his line of thought he described the following: the concept of the concordat and its function, the position of the concordat in the hierarchy of the sources of law, the extent of issues regulated by this document and the bases of its effectiveness in the Polish system of law. Due to the extent of issues regulated by the Polish Concordat, it is a holistic concordat. The objects of its regulation include: the fundamental principles of the relations between the Church and the state, the confirmation of diplomatic relations, guarantees of respecting religious freedom on institutional and individual levels in public life (Art. 3‑27). The norms inscribed into the Concordat of 1993 are mostly a confirmation of the norms which functioned at the moment when the document was ratified. Due to the ratification of the Concordat the Polish legislator cannot introduce such norms to the system of the law of the country which would be contradictory to the norms inscribed into the Concordat without an agreement with the Holy See or the Polish Bishops’ Conference, the latter acting on the basis of a mandate of the Holy See. An important factor of the stabilizing function of the Concordat is the method of drawing up legal regulations. This has to do with clauses which refer to other normative acts belonging to the system of Polish law, to the system of canon law, or to future bilateral agreements, contracted on the central level (between the Holy See and the supreme organs of the authorities of the State), or on the local level (between the Polish Bishops’ Conference and the representatives of the Government of the Republic of Poland). This Concordat contributed to the increase of the level of stabilization of direct relations between the Catholic Church and the State in Poland. The document also played indirectly the role of promoting other religious associations. According to the principle of equality of Churches and other religious associations (Art. 25, Par. 1 of the Constitution of the Republic of Poland), there occurred an extension of guarantees inscribed into the Concordat which had to do with other religious associations. This extension was brought about thanks to the employment of auxiliary concordat agreements consisting of individual acts promulgated on the basis of agreements that were negotiated by the government with the representatives of these associations.

Keywords

EN

Concordat of 1993; Church–state relations; Polish‑Vatican relations; The Holy See; Canon law; John Paul II; Poland

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Politeja : Pismo Wydziału Studiów Miedzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Year: 2014
• Issue: 3(29)
• Pages: 179-201

Contributors

author

Krukowski Józef

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Acta Apostolicae Sedis 83 (1991).
• Adamczewski W., Kompetencje „Komisji Konkordatowej” w Polsce, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
• Barberini G., Le Saint‑Siège. Sujet souverain de droit international, Paris 2003, Droit Canonique. Droit International de la Liberté Religieuse et de Religion.
• Bertone T., Analiza i ocena umów między Kościołem a wspólnotami politycznymi zawartych po Soborze Watykańskim II, „Kościół i Prawo” 1985, t. 4.
• Borecki P., Geneza modelu stosunków państwo–Kościół w Konstytucji RP, Warszawa 2008.
• Cardinale H. E., The Holy See and International Order, Gerrards Cross 1976.
• Decyzja nr 326/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 sierpnia 2006 r. w sprawie organizacyjnego usytuowania Ordynariatu Polowego w resorcie obrony narodowej oraz współpracy organów wojskowych z Ordynariatem Polowym, Dz. U. MON 2006, nr 16, poz. 202.
• Ferlito S., L’attività internazionale della Santa Sede, Milano 1988, Università di Catania. Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza, 116.
• Góralski W., Konkordat polski 1993. Od podpisania do ratyfikacji, Warszawa 1998.
• Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w konkordacie polskim z 1993 roku, Warszawa 2000.
• Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w Watykanie podczas audiencji po ceremonii wymiany dokumentów ratyfikacyjnych konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, [w:] J. Kowalczyk, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. 1998, nr 51, poz. 318.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483.
• Kowalczyk J., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
• Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
• Krukowski J., Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Lublin 2013, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 48.
• Krukowski J., Podstawowe zagadnienia prawa konkordatowego, „Studia Prawnicze” (Instytut Nauk Prawnych PAN) 1995, z. 1‑4.
• Krukowski J., Porozumienia pomiędzy przedstawicielami Rządu i Episkopatu Polski z 1950 i 1956 r. Znaczenie i realizacja, [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26‑28 października 2004), red. A. Mezglerowski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
• Krukowski J., Uprawnienia nadzwyczajne Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń ze strony reżimu komunistycznego, „Studia Prymasowskie” 2011, t. 5.
• Krukowski J., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2004, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 24.
• Leszczyński P. A., Regulacja stosunków między państwem a nierzymskokatolickimi Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi określona w art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, Gorzów Wielkopolski 2012.
• Martín de Agar J. T., Raccolta di Concordati, 1950‑1999, Città del Vaticano 2000.
• Minnerath R., L’Église et les États concordataires (1846‑1981). La souveraneité spirituelle, Paris 1983, Theses Cerf.
• Němec D., Concordat Agreements between the Holy See and Post‑Comunist Countries, Leuven 2011, Law and Religious Studies, 8.
• Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 29 lipca 1999 r. o wykonaniu Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Dz. U. 1999, nr 63, poz. 727.
• Orszulik A., Czas przełomu. Notatki z rozmów z władzami PRL w latach 1981‑1989, Warszawa–Ząbki 2006, Biblioteka Tygodnika Rolników „Obserwator”, 5.
• Oświadczenie Rządowe z dnia 26 stycznia 1998 r. w sprawie Deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r., M. P. 1998, nr 4, poz. 51.
• Pieronek T., Przewodnie idee konkordatów pontyfikatu papieża Jana Pawła II, [w:] Servo veritatis. Materiały międzynarodowej konferencji dla uczczenia 25‑lecia pontyfikatu Jego Świątobliwości Jana Pawła II, Uniwersytet Jagielloński, 9‑11 października 2003 r., red. S. Koperek, S. Szczur, Kraków 2003.
• Il rapporto giuridico tra la Chiesa e comunità politica, [w:] Il diritto nel mistero della Chiesa, Roma 2004, Quaderni di Apollinaris, 10.
• Rogowski S., Problem ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28 VII 1993 r. w pracach Sejmu drugiej kadencji, [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość. Materiały XI Konferencji historyków państwa i prawa. Kowary, 6‑8 września 2007 r., red. J. Koredczuk, Wrocław 2008.
• Rokita J., Realizacja postanowień Konkordatu 1993 w kontekście polskiego prawodawstwa państwowego, [w:] Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. J. Dyduch, Kraków 1998.
• Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 2 czerwca 1993 r. w sprawie zawartości wniosku oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie programów radiofonicznych i telewizyjnych, Dz. U. 1993, nr 52, poz. 244.
• Skubiszewski K., Przemówienie wygłoszone w Warszawie 28 lipca 1993 r. z okazji podpisania konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, [w:] J. Kowalczyk, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
• Sobczyk P., Konstytucyjna zasada konsensualnego określenia stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim, Warszawa 2013,
• Sobczyk P., Udział przedstawiciela Episkopatu Polski w pracach Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego nad artykułem 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., [w:] Ecclesia et Status. Księga jubileuszowa z okazji 40‑lecia pracy naukowej profesora Józefa Krukowskiego, red. A. Dębiński, K. Orzeszyna, M. Sitarz, Lublin 2004, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 22.
• Suchocka H., Polski model relacji państwo–Kościół w świetle Konstytucji RP i Konkordatu z 1993 roku, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
• Tauran J.‑ L., De l’„Ostpolitik” a la nouvelle Europe de L’OSCE, [w:] La diplomatie de Jean Paul II, red. J.‑B. D’Onorio, Paris 2000.
• Thee M., Focus on: The Polish Drama: Its Meaning and International Impact, „Journal of Peace Research” 1982, Vol. 19, nr 1.
• Trzeciak B., Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską, Lublin 2007, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 37.
• Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, Dz. U. 1950, nr 9, poz. 87.
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, Dz. U. 2000, nr 26, poz. 319 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. 1989, nr 29, poz. 154 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych, Dz. U. 1989, nr 29, poz. 156 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz. U. 1993, nr 7, poz. 34; t.j. Dz. U. 2004, nr 253, poz. 2531 z późn. zm.
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Dz. U. 1997, nr 126, poz. 805.
• Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustaw – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 1998, nr 117, poz. 757.
• Ustawa z dnia 10 października 2008 r. o zmianie ustawy o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa, Dz. U. 2008, nr 203, poz. 1268.
• Walencik D., Formalnoprawne uwarunkowania stanowienia regulacji prawnych dotyczących finasowania związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Finansowanie Kościołów i innych związków wyznaniowych, red. P. Sobczyk, K. Warchałowski, Warszawa 2013.
• Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000.
• Wisłocki J., Konkordat polski 1993. Tak czy nie?, Poznań 1993.
• Wyrozumska A., Formy zapewnienia skuteczności prawu międzynarodowemu w porządku krajowym, [w:] Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym, red. M. Kruk, Warszawa 1997.
• Wysoczański W., Wpływ Konkordatu z 1993 r. na sytuację prawną kościołów i innych związków wyznaniowych mniejszościowych, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
• Zoll A., Trudna droga do ratyfikacji Konkordatu, [w:] Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. J. Dyduch, Kraków 1998.

Identifiers

DOI

10.12797/Politeja.11.2014.29.15