Biblioteki Brajlowska i Czarnodrukowa Zakładu dla Niewidomych w Laskach

• Authors: Chamera-Nowak Agnieszka

Title variants

EN

Braille and Non-Tactile Library of the Institute for the Blind in Laski, Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Teza/cel artykułu – Biblioteki brajlowska i czarnodrukowa Zakładu dla Niewidomych w Laskach są placówkami pełniącymi jednocześnie funkcje i zadania bibliotek publicznych, jak i szkolnych, z nastawieniem na obsługę czytelników z niepełnosprawnością wzroku. Ich użytkownikami są zarówno uczniowie różnych typów szkół, jak i nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy laskowskich placówek (także emerytowani) oraz ich rodziny, co przekłada się na zawartość księgozbiorów obu bibliotek, których cechą charakterystyczną jest duża rozpiętość tematyki i poziomu książek. Celem artykułu jest przedstawienie pracy obu bibliotek w aspekcie placówek świadczących usługi osobom z niepełnosprawnością wzroku, a także problemów i zadań, przed którymi stoją w dobie Internetu, szybkiego rozwoju tyfloinformatyki oraz spadającego czytelnictwa, w tym szczególnie czytelnictwa książek brajlowskich. Metody badań – Współczesna działalność placówek została oceniona wg wzorca biblioteki dostosowanej do obsługi osób niepełnosprawnych uwzględniającego: lokal biblioteczny wraz z wyposażeniem, zbiory biblioteczne, technologie wspomagające i usługi biblioteczne oraz kwalifikacje pracowników. Pracę obu bibliotek przedstawiono w artykule wykorzystując metodę analizy źródeł i opracowań, przy szczególnym wykorzystaniu dokumentacji bibliotecznej, zwłaszcza zachowanych protokołów i sprawozdań. W skróconej formie została omówiona historia placówek oraz ich obecna działalność. Przy ocenie ich pracy jako bibliotek specjalnych, świadczących swoje usługi głównie osobom z niepełnosprawnością wzroku, wykorzystano przede wszystkim wzorzec zaproponowany przez Małgorzatę Fedorowicz oparty na rozwiązaniach światowych oraz wskazania IFLA (Fedorowicz, 2010). Wyniki i wnioski – Działalność bibliotek czarnodrukowej i brajlowskiej Zakładu dla Niewidomych w Laskach jest specyficzna, bo wychodzi poza ścisłą działalność edukacyjno--wychowawczą laskowskich szkół. Czytelnikami obu bibliotek są nie tylko uczniowie, ale także ich nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy laskowskich placówek (także emerytowani) oraz ich rodziny – osoby w różnym wieku, o różnym poziomie wykształcenia, potrzebach i zainteresowaniach. Biblioteki pełnią w związku z tym jednocześnie funkcje i zadania bibliotek publicznych i szkolnych, nastawionych przede wszystkim na czytelnika z niepełnosprawnością wzroku, a więc w swojej istocie placówek specjalnych. To przekłada się na zawartość ich księgozbiorów, których cechą charakterystyczną jest duża rozpiętość tematyki i poziomu książek. W dobie Internetu, szybkiego rozwoju tyfloinformatyki oraz spadającego czytelnictwa, w tym szczególnie książek brajlowskich, obie placówki stanęły przed nowymi wyzwaniami związanymi również z oczekiwaniami użytkowników, nastawionych na łatwy dostęp do informacji nieograniczony w czasie i przestrzeni oraz w dogodnym dla nich właściwym formacie.

EN

Thesis/Objective – Braille and non-tactile library of the Institute for the Blind in Laski are both public and school libraries the services of which are addressed to visually impaired readers. Their users are various types of pupils and students as well teachers, tutors and other staff of Laski Institute (including the retired staff) and their families which results in a very broad coverage of the library resources as regards topics and level of education. The article is intended to present both libraries with focus on the services they offer to visually impaired people and problems they face in the era of Internet, fast development of IT for the visually impaired and decreasing readership, in particular the readership of Braille books. Research method – The current activity of both libraries was assessed with the template for the libraries adjusted to the needs of the disabled users including: the facility and the equipment, library resources, assistive technologies, library services and staff skills. The author analyzed primary and secondary sources with focus on the library documentation, in particular meeting minutes and library reports. The article covers a brief history of both libraries and their current activities. In order to assess their services for the visually impaired the author used a template she designed based on the international solutions and IFLA guidelines (Fedorowicz, 2010). Results/Conclusions – The activity of both Laski libraries is quite specific as it goes beyond the regular educational activity of Laski schools. Their users are both students and teachers, tutors and other staff, including their families and the retired staff which results in a very broad coverage of the library collection. As a result, they are both public and school libraries, addressing their services mostly to the visually impaired people, which is reflected in their resources, covering vast majority of topics and levels of education. In the era of Internet, IT solutions for the visually impaired and decreasing readership, in particular the readership of braille books, both libraries faced new challenges related to the expectations of their users who are keen on easy access to information unlimited with time and space and available in most convenient format.

Keywords

PL

Zakład dla Niewidomych w Laskach; Biblioteka brajlowska; Biblioteka czarnodrukowa; Czytelnicy z niepełnosprawnością wzroku; Książka brajlowska; Czytelnictwo

EN

The Institute for the Blind in Laski; Braille library; Non-tactile library; Visually impaired readers; Braille books; Readership

• Publisher: Polish Librarians Association, Warsaw, http://www.sbp.pl/en
• Journal: Przegląd Biblioteczny
• Year: 2017
• Volume: 85
• Issue: 3
• Pages: 305-323

Contributors

author

Chamera-Nowak Agnieszka

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii

References

• Adaszyńska, Ewa; Kuncewicz, Małgorzata (2013). Czytelnik niepełnosprawny w środowisku akademickim. Oferta biblioteczna dla osób niewidomych z dysfunkcją wzroku na przykładzie Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej. Zarządzanie Biblioteką. Library Management, nr 1, s. 51-71.
• Chamera-Nowak, Agnieszka (1998). Książka w działalności Zakładu dla Niewidomych w Laskach w latach 1910-1994. Acta Universitatis Wratislaviensis, Bibliotekoznawstwo, nr 21, s. 62-67.
• Chamera-Nowak, Agnieszka (2006). Zespół biblioteczny Zakładu dla Niewidomych w Laskach. Acta Universitatis Wratislaviensis Bibliotekoznawstwo, nr 26, s. 153-168.
• Chamera-Nowak, Agnieszka (2016). Wpływ technologii na produkcję książki brajlowskiej na przykładzie Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach. Acta Poligrahica, nr 7, s. 49-65.
• [Czacka, Elżbieta] (1913). Objaśnienie pisowni dla ociemniałych. Warszawa: TOnO.
• [Czacka, m. Elżbieta] (1930). Prawidła przepisywania książek dla niewidomych. Warszawa: TOnO.
• Czacka, Elżbieta (1934/1935). Książka niewidomego. Referat Wygłoszony na II Polskim Zjeździe Nauczycieli Szkół Specjalnych w Warszawie, w dniach od 4 do 6 października 1934 r. Szkoła Specjalna, nr 2/4, s. 108-122. Przedruk W: E. Czacka, O niewidomych,oprac. M. Banaszek, T. 3, Warszawa, Wydaw. UKSW, 2008, s. 117-153.
• Czacka, Elżbieta (1935). Historia i zarys organizacyjny „Dzieła Lasek”, Laski - Różanna, 8 czerwca 1935 r. (mps. Bibl. Tyfl., Laski).
• Czacka, Elżbieta; Landy, Teresa (1931). System Braille’a w Polsce. Szkoła Specjalna, nr 4, s. 197-204. Przedruk.
• Czerwińska, Małgorzata (1999). Pismo i książka w systemie L. Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewalidacyjne. Warszawa: SBP.
• Czerwińska, Małgorzata (2003a). Książka niewidomego – od pisma wypukłego do postaci elektronicznej. Roczniki Biblioteczne, R. 47, s. 121-139.
• Czerwińska, Małgorzata (2003b). Książka niewidomego. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 2, G-Ł, Warszawa: Wydaw. Akademickie „Żak”, s. 849-858.
• Czerwińska, Małgorzata (2004). Nowoczesne formy dostępu osób niewidzących do słowa pisanego. W: Biblioterapia – z zagadnień pomocy niepełnosprawnym użytkownikom książki. Red. M. Fedorowicz, T. Kruszewski, Toruń: Wydaw. Naukowe UMK, s. 101-126.
• Czerwińska, Małgorzata (2011). Od Braille’a do DAISY – o czytaniu i czytelnictwie osób z niepełnosprawnością wzroku. W: Czytanie, czytelnictwo, czytelnik. Red. A. Żbikowska- Migoń, współudz. A. Łuszpak. Wrocław: Wyd. UWr, s. 173-188.
• Czerwińska, Małgorzata (2015). System Braille’a – rewolucja medialna czy inkluzja społeczna osób z niepełnosprawnością wzroku? Przegląd Biblioteczny, z. 3, s. 365-381.
• Fedorowicz, Małgorzata (2010). Człowiek niepełnosprawny w bibliotece publicznej. Toruń: Wydaw. Naukowe UMK.
• Fedorowicz, Małgorzata (2014). Jakość bibliotek obsługujących osoby z niepełnosprawnością – przegląd instrumentów badawczych. Przegląd Biblioteczny, z. 2, s. 410-419.
• Fedorowicz-Kruszewska, Małgorzata (2013). Biblioteki wobec wykluczenia informacyjnego osób niepełnosprawnych – współczesne tendencje. W: Biblioteka w komórce? Przyszłość usług bibliotecznych. Red. M. Wrocławska i J. Jerzyk-Wojtecka, Łódź: Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego, s. 106-114.
• Fedorowicz-Kruszewska, Małgorzata; Cyrklaff, Magdalena J. (2016). Media w środowisku osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Toruń: Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu.
• Gorajewska, Danuta; Paplińska, Małgorzata (2007). Niewidomy czytelnik – fakty i mity związane z dostępem do tekstu pisanego. W: Biblioterapia. Z zagadnień pomocy niepełnosprawnym użytkownikom książki. Red. M. Fedorowicz i T. Kruszewski, T. 2, Toruń: Wydaw. UMK, 2007, s. 67-83.
• Gościmska, Alicja (1982). Dzieło Lasek podczas okupacji hitlerowskiej. Laski: TOnO.
• Gościmska, Alicja (2014). Torowała nowe drogi niewidomym. Róża Czacka – Matka Elżbieta jako tyflolog i wychowawca. Wyd. 2 popr., Laski: TOnO.
• Hardisty, Jon; Mundt, Sebastian (2012). Key Performance Indicator Handbook for Libraries Serving Print Disabled People, [online]. IFLA; [dostęp: 26.03.2017]. Dostępny w WWW: <https://www.ifla.org/publications/key-performance-indicator-handbook-for-libraries-serving-print-disabled-people>.
• Jakubowski, Stanisław (2005). Wtórny analfabetyzm skutkiem odejścia od pisma brajla. W: Uczeń niewidomy i słabo widzący w ogólnodostępnej szkole średniej. Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych. Red. S. Jakubowski. Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, s. 156-158.
• Józefowicz, Tadeusz; Saloni, Zygmunt (1991). System polskich ortograficznych skrótów brajlowskich, omówienie systemu i jego historia. Warszawa: Redakcja Wydawnictw Tyflologicznych. Zakład Wydawnictw i Nagrań PZN.
• Kaczmarek, Anna, oprac. red. (2003). Nowoczesne techniki kształcenia dzieci niewidomych i słabo widzących. Europejska Konferencja Owińska 25-26.04.2003 r. Poznań. Poznań: Wydaw. eMPI².
• Kuczyńska-Kwapisz, Jadwiga (2011). Wkład Matki Elżbiety Róży Czackiej w rozwój tyflologii w kontekście współczesnej recepcji jej myśli. Warszawa: Wydaw. UKSW.
• Laski. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi [1922-1938] (1938). Warszawa: TOnO.
• Mazowiecki, Tadeusz, oprac. (2000). Ludzie Lasek. Wyd. 2. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Paplińska, Małgorzata (2005). Brajl w nowoczesnych technologiach – kierunki przemian w edukacji i komunikacji niewidomych. W: Społeczeństwo równych szans. Tendencje i kierunki zmian, red. B. Gorajewska. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, s. 174-181.
• Paplińska, Małgorzata (2008). Przyszłość pisma Braille’a – rozwój czy schyłek? W: Niewidomi w świecie książek i bibliotek. Wybrane zagadnienia. Red. M. Czerwińska i T. Dederko. Warszawa, s. 53-62.
• Paplińska, Małgorzata (2015a). Młode pokolenie osób z niepełnosprawnością wzroku w paradoksie informacyjno-komunikacyjnym. W: Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej. Red. K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak, Warszawa. Wydaw. APS, s. 136-155.
• Paplińska, Małgorzata (2015b). Niewidomy czytelnik – cyfrowy tubylec czy brajlowski analfabeta? O kryzysie umiejętności czytania dotykowego. W: Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno-rehabilitacyjnej. Red. K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak, Warszawa. Wydaw. APS, s. 179-195.
• Protokoły zniszczeń oraz korespondencja Zakładu w Laskach z Dyrekcją Okręgu Poczty i Telekomunikacji w Warszawie oraz Rejonowym Urzędem Poczty Warszawa-Województwo z 1987 r. (1987). (mps. Dział Braille’a, Laski).
• Przybył-Sadowska, Elżbieta (2015). Triuno. Instytucje we wspólnocie Lasek 1911-1961. Kraków: Libron.
• Radlińska, Helena (1922). Jak prowadzić bibioteki wędrowne: wskazówki i przykłady. Toruń-Warszawa-Siedlce: Towarzystwo Wydawnicze „Ignis”.
• Radlińska, Helena (1961). Zagadnienia bibliotekarstwa i czytelnictwa. Wstęp i opr. I. Lepalczyk, Wrocław- Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Rakowska, Alicja (2007). Tyflologia, tyflopsychologia, tyflopedagogika. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 6 Su-U. Warszawa: Żak, s. 866-869.
• Regulamin Biblioteki Brajlowskiej, 10.VI.1931, Laski-Różanna (1931). (mps. Dział Braille’a, Laski).
• Rocznik Zarządu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskiem za pierwszy okres działalności od dnia 1 grudnia 1911 do dnia 31 grudnia 1912 (1913). Warszawa: TOnO.
• Rocznik Zarządu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskiem za drugi okres działalności od dnia 1 stycznia 1913 do dnia 31 grudnia 1913 (1914). Warszawa: TOnO.
• s. Cecylia [Z. Gawrysiak] (1991). Róża Czacka – Matka Elżbieta w XXX rocznicę śmierci. Warszawa: PZN.
• Sprawozdania z działalności Biblioteki Czarnodrukowej za lata 1981-2016 (1981-2016). (mps. Bibl. Czarnodrukowa, Laski).
• Sprawozdania z pracy Biblioteki Brajlowskiej za lata 1973-2016 (1973-2016). (msp. Dział Braille’a, Laski).
• Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi i prowadzonych przezeń zakładów za okres od 1 kwietnia 1936 r. do 31 marca 1937 r. (1936/1937). (mps. Bibl.. Tyfl., Laski).
• Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi za 1953 r. (1953). (mps. Bibl. Tyfl., Laski).
• Statut Towarzystwa Opieki nad ociemniałymi w Królestwie Polskim (1911).[Warszawa]: Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskim.
• Villey, Pierre (1977). Niewidomy dobroczyńca niewidomych, Maurycy de la Sizeranne. W: Wypisy tyflologiczne. Wybrała i oprac. s. C. Gawrysiak, cz. 1. Warszawa: ATK,
• s. 43-66. W: E. Czacka, O niewidomych. Oprac. M. Banaszek, Warszawa, Wydaw. UKSW, 2008, s. 117-153.
• Wyrzykowska, Zofia (2002). Historia 50-letniej działalności 1910-1960 Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach. Laski: TOnO.
• Zarządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 24 maja 1934 r. nr IIP-3133/34 o wprowadzeniu w szkołach specjalnych dla niewidomych polskiego alfabetu oraz skrótów ortograficznych (1934).
• Zybert, Elżbieta Barbara (2007), Jakość w działalności bibliotek: oceny – pomiary – narzędzia. Warszawa: Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej.
• Żółtowski, Michał (1999). Blask prawdziwego światła. Matka Elżbieta Róża Czacka i jej dzieło. Lublin: Er-Art.