Od fałszywego uniwersalizmu do fetyszyzacji różnicy. Historia powstania warszawskiego i rewizjonistyczny „zwrot herstoryczny”

• Authors: Grzebalska Weronika

Title variants

EN

From False Universalism to Fetishisation of Difference. The History of the Warsaw Uprising and the Revisionist ‘Herstorical Turn’

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

From False Universalism to Fetishisation of Difference. The History of the Warsaw Uprising and the Revisionist ‘Herstorical Turn’ This text is an attempt to connect the reflection on historiography and collective memory with the perspective of gender studies regarding historical writings on the Warsaw Uprising. The article tracks the various stages or ‘ideal types’ of professional and popular historiography and memory of the Warsaw Uprising seen from the perspective of the visibility and position of women: false universalism of a large part of professional historiography of the uprising and the resulting invisibility of women and their experience in historical works; compensatory works that fill the ‘white spots’ of classical historiography, treating the history of women as a mere addition to the history of World War II; as well as the recent ‘herstorical turn’, characterised by a growing interest in women and the distinctiveness of their experiences. The article concludes with a reflection on the theoretical and methodological pitfalls of the ‘herstorical turn’ and attempts to put the phenomenon in broader socio-political context of current cultural wars in Poland.

Keywords

PL

powstanie warszawskie; II wojna światowa; historia kobiet; historia płci; historia historiografii; fałszywy uniwersalizm; „zwrot herstoryczny”

EN

Warsaw Uprising; World War II; women’ s history; gender history; history of historiography; false universalism; ‘ herstorical turn’

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2015
• Issue: 2(26)
• Pages: 139-158

Contributors

author

Grzebalska Weronika

References

• Anthias F.,Yuval-Davis N., “Introduction” [w:] tychże, Woman-Nation-State, Londyn 1989.
• Bambrowicz C. (red.), Udział kobiet polskich w II wojnie światowej, Olsztyn 1986.
• Bańkowska F., Kobiety-żołnierze AK w powstaniu warszawskim i ich wyjście do niewoli po kapitulacji, [w:] „Łambinowicki Rocznik Muzealny”, Opole 1985, t. 8, s. 5-18.
• Boehmer E., Stories of Women. Gender and Narrative in the Postcolonial Nation, Manchester 2005.
• Borkiewicz A., Kobiety w dywersji, „Więź” 1976, nr 10, s. 110-115.
• Borkiewicz A., Powstanie Warszawskie 1944. Zarys działań natury wojskowej, Warszawa 1957.
• Bukalska P., Sierpniowe dziewczęta ’44, Warszawa 2013.
• Bukowska E. i in. (red.), Łączność, sabotaż, dywersja. Kobiety w Armii Krajowej, Londyn 1985.
• Burszta W.J., Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle, Warszawa 2013.
• Chutnik S., Kieszonkowy atlas kobiet, Kraków 2008.
• DeVault M.L., Gross G., Feminist Interviewing: Experience, Talk, and Knowledge [w:] Handbook of Feminist Research: Theory and Praxis, red. N. Hesse-Biber, Sage Publications 2006, s. 173-197.
• Durfat J. Stan badań nad dziejami kobiet w Polsce – I wojna światowa, okres międzywojenny, II wojna światowa [w:] Dzieje kobiet w Polsce. Dyskusja wokół przyszłej syntezy, red. K. A. Makowski, Poznań 2014, s. 123-131.
• Enloe C., Maneuvers: The International Politics of Militarizing Women’s Lives, University of California Press, Berkeley 2000.
• Epple A., Schaser A., Multiple Histories? Changing Perspectives on Modern Historiography, [w:] tychże, Gendering Historiography. Beyond National Canons, Frankfurt a. M. 2009, s. 7-23.
• Fidelis M., Women, Communism, and Industrialization in Postwar Poland, Cambridge 2010.
• Foks D., Libera Z., Co robi łączniczka?, Instytucja Kultury Ars Cameralis Silesiae Superioris, Katowice 2005.
• Gawin D., Spór o Powstanie. Powstanie Warszawskie w powojennej publicystyce polskiej 1945-1981, Warszawa 2004.
• Gierczak A., Kobieta w walce, Warszawa 1970.
• Graff A., Rykoszetem. Rzecz o płci, seksualności i narodzie, Warszawa 2008.
• Grzebalska W., Płeć powstania warszawskiego, Warszawa 2013.
• Horowitz S., Memory and Testimony of Women Survivors of Nazi Genocide [w:] Women of the World: Jewish Women and Jewish Writing, red. J. R. Baskin, Detroit 1994, s. 258-282.
• Iwańska A., Kobiety z firmy: sylwetki pięciu kobiet z AK pracujących w wywiadzie i kontrwywiadzie, Londyn 1995.
• Janion M., Kobieta — Rycerz [w:] tejże, Kobiety i duch inności, Warszawa 2006, s.78 – 101.
• Jarska N., Po co nam historia kobiet, wywiad z Andreą Pető, „Pamięć.pl” 2014, nr 1, s. 16-19.
• Jędrzejec M. (red.), Twierdzą nam będzie każdy próg: kobiety ruchu ludowego w walce z hitlerowskim okupantem : sylwetki, wspomnienia, artykuły, Warszawa 1968.
• Jolluck K., You Can’t Even Call Them Women. Poles and ‘Others’ in Soviet Exile During the Second World War, “Contemporary European History” 10/3, November 2001, s. 463-180.
• Jurgielewicz W., Kobiety w regularnych jednostkach Wojska Polskiego na frontach drugiej wojny światowej, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1971, nr 2.
• Kaczyńska D., Dziewczęta z Parasola, Warszawa 1993.
• Kałwa D., Historia kobiet – kilka uwag metodologicznych, [w:] K. A. Makowski (red.), Dzieje kobiet w Polsce. Dyskusja wokół przyszłej syntezy, red. K. A. Makowski, Poznań 2014, s. 13-28.
• Kałwa D., Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans, “Kultura i Historia” 2010, nr 18.
• Klasicka M., Kobiety-powstańcy warszawscy w niewoli niemieckiej (1944-1945), Opole 2008.
• Konecka E. (red.), Kobiety polskie, Warszawa 1986.
• Konspiratorki, reż. Paul Mayer, Niemcy 2006.
• Kopf S., Powstańcze służby sanitarne 1944. Warszawskie Termopile, Warszawa 2004.
• Korsak E., Dziewczyny z powstania, „Polska Zbrojna”, 24.12.2014, dostęp 1.03.2015: <http://www.polska-zbrojna.pl/mobile/articleshow/10896?t=Dziewczyny-z-powstania>.
• Kusiak-Brownstein A., Płeć kulturowa, „doświadczenie” i wojna – kilka metodologicznych uwag o wykorzystaniu relacji wspomnieniowych, [w:] Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, t. IX, Warszawa 2006, s. 409-420.
• L. Nijakowski, Kult romantycznych bohaterów, [w:] tegoż, Polska polityka pamięci, Warszawa 2008, s. 220-224.
• Lisowski W., …wówczas pójdziemy na spacer: pielęgniarki walczącej Warszawy, „Żołnierz Wolności” 1981, nr 57, s. 4.
• Lisowski W., Pielęgniarki i sanitariuszki Armii Krajowej w powstaniu warszawskim w r. 1944, „Lekarz wojskowy” 1980, nr 9/10, s. 514-519.
• Lisowski W., Sanitariuszki walczącej Warszawy, „Pielęgniarka i Położna” 1979, nr 9, s. 23-25.
• Majewski J., Urzykowski T., Szturm na PASTę, „Ale Historia”, 28.07.2014.
• Michalska H. (red.), Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988.
• Mrozik A., Poza nawiasem historii (kobiet), czyli po co nam dziś komunistki?, „Wakat” 2014, nr 3.
• Nagel J., Masculinity and Nationalism: Gender and Sexuality in the Making of Nations, “Ethnic and Racial Studies” 1998, vol. 21, no. 2, s. 242-269.
• Ney-Krwawicz M., Kobiety w służbie Ojczyzny 1939-1945, Toruń 2007.
• Nowakowska A., Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość – w trosce o zachowanie pamięci bohaterek [w:] Działaczki społeczne, feministki, obywatelki… Samoorganizowanie się kobiet na ziemach polskich po 1918 r. (na tle porównawczym), red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Warszawa 2009, s. 331-344.
• Nowakowska A., Wanda Gertz. Opowieść o kobiecie żołnierzu, Kraków 2009.
• Ostrowska E., Matki Polki i ich synowie. Kilka uwag o genezie obrazów kobiecości i męskości w kulturze polskiej [w:] Gender. Konteksty, red. M. Radkiewicz, Krakow 2004, s. 215-227.
• Pető A., Wyzwania teoretyczne i metodologiczne historiografii kobiet w Europie Środkowej, wykład w IPN, Warszawa, 6.09.2012, maszynopis w posiadaniu autorki.
• Polubiec Z. (red.), By nie odeszły w mrok zapomnienia: udział kobiet polskich w II wojnie światowej, Warszawa 1976.
• Powstanie w bluzce w kwiatki. Życie codzienne kobiet w czasie powstania warszawskiego, reż. Olga Borkowska, Fundacja Feminoteka, Polska 2009.
• Rudomin F., Z „drucikami” od Oki do Warszawy, Warszawa 1977.
• Rybicka H., Oddział kobiecy warszawskiego Kedywu: dokumenty z lat 1943-1945, Warszawa 2002.
• Sadurska W., Kobiety w łączności Komendy Głównej i Okręgu Warszawskiego ZWZ-AK, Warszawa 2002.
• Scott J.W., Gender jako przydatna kategoria analizy historycznej [1986], tłum. A. Czarnacka, Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego, 2009.
• Scott J.W., Rewriting History, [w:] P.L.-R. Higonnet, M.R. Higonnet (red.), Behind the Lines: Gender and the Two World Wars, Yale University Press, New Heaven 1987, s. 21-30.
• Spike Peterson V., Sexing Political Identities/ Nationalism as Heterosexism, “International Feminist Journal of Politics”, 1:1 June, 1999, s. 34-65.
• Strzembosz T., Oddziały szturmowe konspiracyjnej Warszawy 1939- 1944, Warszawa 1979.
• Summerfield P., Gender, Memory and the Second World War, [w:] tejże, Reconstructing Women’s Wartime Lives. Discourse and Subjectivity in Oral Histories of the Second World War, Manchester – Nowy Jork 1998, s. 1-42.
• Szacka B., Powstanie Warszawskie w potocznej pamięci zbiorowej, [w:] tejże, „Czas Przeszły Pamięć́ Mit”, Warszawa 2006, s. 170-186.
• Urbanek B., Pielęgniarki i sanitariuszki w Powstaniu Warszawskim w 1944 r., Warszawa 1988.
• Urbanowski M., Powstanie warszawskie w literaturze polskiej (rekonesans), Ośrodek myśli politycznej [online], 30.03.2006, <http://www.omp.org.pl/artykul.php?artykul=170>, dostęp 1.03.2015.
• Walczewska S., Damy, rycerze, feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków 2006.
• Wawrzyniak J., ZBoWiD i pamięć drugiej wojny światowej 1949-1969, Warszawa 2009.
• Wimmer A., Glick Schiller N., Methodological nationalism and beyond: nation-state building, migration, and the social sciences, “Global Networks” (2), 4 (2002), s. 301-334.
• Winter J., The Generation of Memory: Reflections on the “Memory Boom” in Contemporary Historical Studies, “GHI Bulletin” 27 (Winter 2001).
• Wstęp. Powstanie w bluzce w kwiatki. Życie codzienne kobiet w czasie powstania warszawskiego, „Muzeum Historii Kobiet”, portal Feminoteka.pl, dostęp 1.03.2015: <http://www.feminoteka.pl/muzeum/readarticle.php?article_id=38>.
• Zakrzewscy M. i P., Etos polskiej kobiety na tle drugiej wojny światowej, Warszawa 2009.
• Zawacka E., Szkice z dziejów Wojskowej Służby Kobiet, Toruń 2001.