Zmiany w krajobrazie rolniczym Mazowsza i ich wpływ na wartości wypoczynkowe krajobrazu wynikające z obecności ptaków kurowatych (Phasianidae)

• Authors: Pietrzykowska Karolina , Wojtatowicz Jerzy

Title variants

EN

Changes in the rural landscape of Mazovia and their impact on recreational values of the landscape due to the presence of Phasianidae birds

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęto się próby ukazania jak działania na poziomie planistycznym i gospodarki rolnej wpływają na wartości wypoczynkowe krajobrazu, wynikające z zachowania ptaków kurowatych. Cel ten zrealizowano na przykładzie trzech gatunków związanych z agrocenozami: kuropatwy, przepiórki i bażanta. W szczególności uwzględniono dostępność pokarmu i siedlisko ich życia. Dokonano analizy zmian i ich przyczyn w kontekście zarówno Polski, jak i Mazowsza. Wybrano te, które w sposób istotny wpływają na kształtowanie się obecnej struktury ilościowej omawianych gatunków ptaków, tj.: strukturę użytkowania terenów rolnych, chemizację, nawożenie i mechanizację. Do realizacji celu głównego i celów pośrednich, rozwiązywanych na poszczególnych etapach pracy, stosowano metody dedukcyjne używane w architekturze krajobrazu. Stawiano hipotezy, które weryfikowano poprzez analizę literatury w określonym aspekcie. Główną hipotezą do zbadania było określenie, czy postęp w gospodarce rolnej, uwzględniający wielofunkcyjne wykorzystanie krajobrazu, wspomagany metodami planistycznymi, może przyczynić się do rozwoju walorów wypoczynkowych krajobrazu wynikających z ochrony ptaków kurowatych. Potwierdzono, że działania na poziomie planistycznym nie odpowiadają na potrzeby związane z ich ochroną. Analiza związków i zależności między ludźmi, gatunkami zwierząt i ich środowiskiem wykazała, że mogą być one zarówno pozytywne, jak i negatywne w każdym z rozważanych przypadków. Porównanie okresu od lat 90. XX w. do roku 2017 potwierdziło postępującą intensyfikację rolnictwa. Zestawienie pokarmu roślinnego pozwoliło na wykazanie, że omawiane kuraki żywią się w sumie 247 roślinami. 17 z nich stanowi pokarm dla trzech gatunków, a 55 dla dwóch. Podział roślin na kategorie pozwolił na wykazanie, że największą bazę żerową dla kuropatwy i bażanta stanowią rośliny krajobrazowe (55%, 49,7%), użytkowe (50,5%, 57,4%) i ozdobne (39,3%, 42%). Dla przepiórki zaś chwasty (56,3%), rośliny użytkowe (41,8%) i zagrożone na Mazowszu (32%). Chwasty w przypadku kuropatwy i bażanta stanowiły 38,2% i 29,4%, a rośliny zagrożone ponad 14% wszystkich zjadanych roślin. Rośliny upraw rolniczych stanowiły 23,5% w przypadku kuropatwy, przepiórki 18,1%, a bażanta 14,4% ich bazy żerowej. W odpowiedzi na zaistniałe problemy autorzy zauważają potrzebę każdorazowego projektowania indywidualnych modeli krajobrazowo-przestrzennych dla poszczególnych gmin. Modele takie powinny w przypadku kuropatwy, w szczególności uwzględniać pasmowy układ podstref. Istotne jest także, by uwzględniały one miejsca schronień, gniazdowania i zdobywania pokarmu.

EN

The article attempts to show how activities at the planning and agricultural level affect the recreational values of the landscape caused by the behavior of Phasianidae birds. This goal was achieved on the example of three species connected with agrocenoses: partridges, quails and pheasants. In particular, food availability and the habitat of life were taken into account. The changes and their causes were analyzed in the context of both Poland and Mazovia. The selected ones that significantly influence the current quantitative structure of the discussed bird species, are: the structure of agricultural land use, chemization, fertilization and mechanization. The deductive methods used in landscape architecture were used to achieve the main goal and intermediate goals realized at individual stages of the work. Hypotheses, which were verified by analysing the literature in a specific aspect, were put forward. The main tested hypothesis was to determine, whether the progress in agriculture (taking into account the multifunctional use of the landscape) supported by planning methods, can contribute to the development of the recreational values of the landscape due to the protection of Phasianidae birds. It was confirmed that activities at the planning level do not meet the needs related to the protection of these species. The analysis of the connections and dependencies between humans, animal species and their environment, has shown that they can be both positive and negative in each case under consideration. The comparison of the period between 1990 and 2017 confirmed the progressive intensification of agriculture. Tabulated summary of plant food shows that the grouses eat 247 various kinds of plants (17 of which provide nourishment for three grouse species, and 55 for two). The division of plants into categories showed that the major feeding grounds for partridges and pheasants are landscape plants (55%, 49.7%), useful plants (50.5%, 57,4) and ornamental plants (39.3%, 42%). Nourishment for quails consists of weeds (56.3%), useful plants (41.8%) and endangered plant species of Mazovia (32%). In the case of partridges and pheasants, weeds constituted 38.2% and 29.4% of eaten plants and endangered plant species over 14%. Agricultural crops constituted 23.5% of feeding grounds among partridges, 18.1% among quails and 14.4% among pheasants. In response to the problems mentioned above, the authors recognize the need for designing individual landscape and spatial models for individual municipalities. In the case of partridges these models should take into account, in particular, the band arrangement of subzones. They should also provide shelters, nesting places and feeding grounds.

Keywords

PL

modele krajobrazowo-przestrzenne; krajobraz wiejski; wypoczynek; pokarm roślinny; przepiórka; kuropatwa; bażant

EN

landscape and spatial models; rural landscape; leisure; plant food; quail; partridge; pheasant

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2020
• Issue: 35
• Pages: 65-141

Dates

published

2020

Contributors

author

Pietrzykowska Karolina

• Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania

author

Wojtatowicz Jerzy

• Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania

References

• Bartman E., 1974, Wykorzystanie lasów do celów rekreacyjnych, Rozprawy Naukowe, 33, Dział Wydawnictw, Warszawa, s. 56-75.
• Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk J., Skibińska E., 2014, Fauna Polski: charakterystyka i wykaz gatunków. T. 4, Strunowce (Chordata), kręgowce (Vertebrata): kręgowce bezszczękowe (Petromyzontidae), promieniopłetwe (Actinopterygii), płazy (Amphibia), gady (Reptilia), ptaki (Aves), ssaki (Mammalia) = Fauna of Poland: characteristics and checklist of species, 4, Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa.
• Bogdanowski J., 1999, Diagnoza i prognoza architektury krajobrazu wsi polskiej a parkowy krajobraz jutra [w:] J. Kurek (red.), Wieś Polska współczesne przemiany i rozwój, Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Kraków 20-21 maja 1999, Pro-Art., Kraków, s. 25-31.
• Bomanowska A., 1998, Niektóre rzadkie i zagrożone gatunki roślin segetalnych w Kampinoskim Parku Narodowym, Acta Universitatis Lodziensis Folia Botanica, 13, s. 107-112.
• Bomanowska A., Michalska-Hejduk D., 2008, Czynna ochrona warunkiem zachowania cennych gatunków związanych z tradycyjnym rolnictwem w Kampinoskim Parku Narodowym, Materiały konferencyjne Konferencji popularno-naukowej Ligi Ochrony Przyrody, LOP, s. 5-11.
• Chylarecki P., 2010, Ptaki jako wskaźnik różnorodności biologicznej: analiza zagrożeń bioróżnorodności, Ochrona różnorodności biologicznej w Polsce, Posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, Warszawa 20 maja 2010 r., s. 1-10.
• Chylarecki P., Chodkiewicz T., Neubauer G., Sikora A., Meissner W., Woźniak B., Wylegała P., Ławicki Ł., Marchowski D., Betleja J., Bzoma S., Cenian Z., Górski A., Korniluk M., Moczarska J., Ochocińska D., Rubacha S., Wieloch M., Zielińska M., Zieliński P., Kuczyński L., 2018, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa.
• Feledyn-Szewczyk B., 2012, Ocena różnorodności zbiorowisk segetalnych w roślinach uprawianych w wybranych gospodarstwach ekologicznych w województwie lubelskim, Journal of research and apllications in agricultural engineering, 57, 3, s. 63-72.
• Feledyn-Szewczyk B., 2013, Wpływ sposobu użytkowania gruntów na różnorodność gatunkową flory segetalnej, Monografe i rozprawy naukowe, 36, IUNiG, Puławy, s. 16-18.
• Fruziński, B., 1981, Ekologiczne podstawy gospodarstwa łowieckiego, Skrypty Akademii Rolniczej w Poznaniu, AR, Poznań, s. 142-143.
• Inglot S., 1986, Z dziejów wsi polskiej i rolnictwa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Jakubowska-Gabara J., Kucharski J., 1999, Ginące i zagrożone gatunki flory naczyniowej zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych Polski środkowej, Fragmenta floristica et geobotanica. Series polonica, A.VI, s. 55-74.
• Krause J., Lisiecka A., Szczepaniak S., 2004, Ozdobne rośliny jednoroczne i dwuletnie, AR w Poznaniu, Poznań.
• Kupidura A., Łuczewski M., Kupidura P., 2011, Wartość krajobrazu. Rozwój przestrzeni obszarów wiejskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Majdecka T., Kryński E., 2009, Chemizacja produkcji roślinnej i życia codziennego, a zdrowie zwierzyny, Nauka Łowiectwu. Środowiskowe uwarunkowania kryzysu zwierzyny drobnej cz. 4, Mazowsze, Serce Polski, Samorząd Województwa Mazowieckiego, 13.
• Marks M., Markowski M., 2012, Postęp w produkcji roślinnej i jego wpływ na krajobraz rolniczy, Acta Scientarium Polonorum. Administratio Locorum, 11, 2, s. 145-154.
• Michalska-Hejduk D., Bomanowska A., 2009, Rola Kampinoskiego Parku Narodowego w zachowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej dawnych obszarów wiejskich, Kampinoski Park Narodowy: Agencja Reklamowo-Wydawnicza Arkadiusz Grzegorczyk, Łódź-Izabelin.
• Mirek Z., Zarzycki K., 2006, Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków.
• Młynkowiak E., Kutyna I., 2010, Zbiorowiska leśne w obrębie śródpolnych zadrzewieńw zachodniej części Pojezierza Drawskiego, Badania Fizjograficzne Seria B Botanika, I, Poznań, s. 043-074.
• Motyl T., Sadkowski T., 2012, Program odbudowy populacji zwierzyny drobnej w woje­wództwie mazowieckim, cz. 7, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod­nej, Warszawa, s. 65-77.
• Panek M., 2009, Intensywność rolnictwa, a liczebność kuropatw, Nauka Łowiectwu. Środowisko­we uwarunkowania kryzysu zwierzyny drobnej, cz. 4, Samorząd Województwa Mazowieckiego, Warszawa, s. 13-22.
• Pinowski J.K., 2018, Z ptakami przez życie. Autobiografia ornitologa-ekologa, Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa.
• Podbielkowski Z., 1985, Słownik roślin użytkowych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Seneta W., Dolatowski J., 2009. Dendrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Słojewski R., 1976, Obszary wiejskie w planowaniu przestrzennym zagadnienia metodyczne i instruktażowe, Biuro Studiów i Projektów Rozwoju Przestrzennego Województwa w Szczecinie: Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Departament Urbanistyki i Architektury, Szczecin.
• Ulbrych A., 2009, Bioróżnorodność szansą rozwoju obszarów wiejskich, Polskie krajobrazy wiejskie dawne i współczesne, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 12, Sosnowiec, s. 265-271.
• Warcholińska A. U.,1987, Lista zagrożonych gatunków roślin segetalnych środkowej Polski – A list of endangered segetal plant species in central Poland, Fragmenta Floristica et Geobotanica, XXXI-XXXII,1-2, s. 225-231.
• Warcholińska A.U.,1998, Stan i rozmieszczenie niektórych chwastów polnych w środkowej Polsce, Acta Universitatis Lodziensis Folia Botanica, 12, s. 115-130.
• Wuczyński A., Kujawa K., Dajdok Z., Grzesiak W., 2011, Species richness and composition of bird communities in various field margins of Poland, Agriculture, Ecosystems and Environment, 141, s. 202-209.
• Żarska B., 2006, Modele ekologiczno-przestrzenne i zasady kształtowania krajobrazu gmin wiejskich, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• Rocznik statystyczny rolnictwa. Roczniki Branżowe, 2001, GUS, Warszawa.
• Rocznik statystyczny rolnictwa, 2018, GUS, Warszawa.
• Rolnictwo w 2017 Analizy statystyczne, 2017, GUS, Warszawa.
• Rolnictwo w województwie mazowieckim w 2017 roku, 2017a, GUS, Warszawa.
• Rolnictwo w 1998 na tle lat poprzednich, 1998, GUS, Warszawa.
• System gospodarowania przestrzenią gminy jako dobrem publicznym, 2016, NIK, Warszawa.
• Użytkowanie gruntów i powierzchnia zasiewów w 2018, 2018b, GUS, Warszawa.
• https://komisjafaunistyczna.pl/
• https://www.iucnredlist.org/species/22678911/85929015
• https://komisjafaunistyczna.pl/
• https://monitoringptakow.gios.gov.pl
• https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-systemie-gospodarowania-przestrzenia-gmin.html
• https://pecbms.info/
• http://www.theplantlist.org/
• https://wikipedia.pl
• Bartkowiak S., 1970, Ornitochoria rodzimych i obcych gatunków drzew i krzewów, Arboretum Kórnickie, XV, s. 237-261.
• Bednorz J., Bogucki Z.,1961, Ptaki pomocnikami rolnika, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Behnke H.,1995, Kuraki polne: bażant i kuropatwa – hodowla i wsiedlanie, Wydawnictwo Świat, Warszawa.
• Biały K., 1989, Wolierowe przetrzymywanie kuropatw i wypuszczanie w łowisko, Łowiec Polski, 1, s. 10.
• Biały K., 1997, Kuropatwa szara – ochrona w warunkach zimowego zagrożenia, Łowiec Polski, 12, s. 20-23.
• Bobrowicz G., 1996, Gdy jabłka opadają…, Łowiec Polski, 11, s. 35.
• Bochniarzowa M.,1974, Kapusta pastewna – cenna zielona karma zimowa, Łowiec Polski, 8 (14647), s. 16-30.
• Bujna Cz., 1958, Pożyteczność i znaczenie kuropatw dla gospodarki rolnej, Pomorsko-Poznański Biuletyn Łowiecki, 46 s. 28-30.
• Buksiński R., 1958, Topinambur, Pomorsko-Poznański Biuletyn Łowiecki, 44, s. 40-48.
• Chlewski A.,1970, Zimowanie kuropatw w wolierach, Łowiec Polski, 18 (1381), s. 6-7.
• Cramp S., 1980, Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa, 5. Oxford University Press, New York.
• Cronau C., 1903, Bażant łowny, jego pokrewne gatunki i i krzyżowania. Historya i hodowla bażantów oraz zakładanie bażantarni, Nakładem Redakcyi Łowca Polskiego, Warszawa.
• Chojnowski A., 2011, Niedoceniona kapusta, Łowiec Polski, 6, s. 58-59.
• Dejonghe J.F., 2008, Ptaki w swoim środowisku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa, Wrocław, Kraków.
• Dembiniok E., 1956, Dokarmianie bażantów, Łowiec Polski, 8-9 (1053-4), s.11.
• Dudziński W., 1988, Ptaki łowne, Państwowe Wydawictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Dzięciołowski R., 1961, Z angielskich badań nad kuropatwą, Łowiec Polski, 2 (1149), s. 3-4, 14.
• Dzięciołowski R., 1964, Z angielskich badań nad ptactwem łownym, Łowiec Polski, 3 (1222), s. 7, 15.
• Dzięciołowski R., Kowalina E.,1971, Bażant: hodowla i użytkowanie, Państwowe Wydawictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Dzieduszycki E.,1968, Jak podnieść stan kuropatw w łowisku, Łowiec Polski, 23-24 (1338-1339), s. 23-24.
• Fedorowski W.,1961, Rola witamin w hodowli bażantów, Łowiec Polski, 8 (1155), s. 4-5, 15.
• Fedorowski W.,1963, Jak poprawić lęgi bażantów, Łowiec Polski, 23-24 (1218-19), s. 10-11.
• Feil R., 1950, Opiekujemy się bażantem, Łowiec Polski, 6 (979), s. 19-20.
• Feil R., 1989, Jeszcze o kuropatwach, Łowiec Polski, 6, s. 24.
• Frankiewicz E.,1950, Hodowla przepiórek, Łowiec Polski, 9 (982), s. 18-19.
• Frankiewicz E.,1952, Ochrona kuropatw na przedwiośniu, Łowiec Polski, 2 (999), s. 3.
• Gacki J., 1974, Skład pożywienia bażanta w okresie jesienno-zimowym (na przykładzie województwa poznańskiego), Łowiec Polski, 19 (1478), s. 7.
• Gawęcki K., Torgowski J.,1974, Badania nad żywieniem bażantów (1). Żywienie stada podstawowego, Łowiec Polski, 20 (1479), s. 6.
• Glutz von Blotzheim Urs N. (Hrsg.) 1973, Handbuch der Vogel Mitteleuropas, 5. Akademische Verlaggesellschaft, Frankfurt am Main.
• Głębocki B., 2010, Pogoda dla kuropatwy, Łowiec Polski, 10, s. 34-37.
• Gorazdowski M.J., Jabłoński K.M., 2002, Bażanty i pawie, Agencja Wydawnicza Egros, Warszawa.
• Jabłoński K.M., Gorazdowski M.J., 2004, Przepiórki i kuropatwy, Agencja Wydawnicza Egros, Warszawa.
• Jeleniak R., 2002, Żarnowiec-roślina pożyteczna, Łowiec Polski, 6 (1873), s. 21.
• Jonkisz O.,1931, Hodowla bażantów w zamknięciu, Odb: Drób Polski, 10.
• Kaj J., 1961, Wartość topinamburu w dokarmianiu zwierzyny, Zachodni Poradnik Łowiecki, Rok II, 1, s. 30-36.
• Kamieniarz R., 1999, Bażant gospodarowanie populacją, Łowiec Polski, 6 (1837), s. 13-16.
• Knothe H.,1952, Praktyczne wskazówki wychowu bażantów, Łowiec Polski, 5 (1002), s. 14-15.
• Knothe H.,1952a, Pielęgnacja kuropatw po sezonie polowań na kuropatwy, Łowiec Polski, 10 (1007), s. 8.
• Konarski S., 1956, Hodowla bażantów w PGR, Łowiec Polski, 8-9 (1053-4).
• Konarski S., 1966, Półzamknięta hodowla bażantów, Zachodni Poradnik Łowiecki, Rok VII, 3, s. 18-25.
• Kopijowska J., 1961, Jak chronić przyrodę w szkolnym kole ochrony przyrody, Nasza Księgarnia, Warszawa.
• Kruszewicz A., Manelski B., 2007, Bażanty Gatunki, pielęgnacja, choroby, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Kryspin M.R., 1955, Na przykładzie badań nad kuropatwą (O dorobek naukowy łowiectwa), Łowiec Polski, 9 (1042), s. 4-5.
• Lempaszak U., 1977, Co jedzą bażanty?, Łowiec Polski, 21, s. 7.
• Luniak M., 1965, Ptaki zimujące w naszym kraju, Przyroda Polska, Rok IX, 2, s. 5.
• Łogin M., 1995, Bażant, Łowiec Polski, 12, s. 12-13.
• Łukasik Ł., 1996, Bażant, Wszechświat, 97, 10, s. 234.
• Madej M., 2007, Ptaki łatwe i pewne rozpoznawanie, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Oleksiejuk, Ożarów Mazowiecki.
• Matuszewski G., Morow K., 1994, Kuraki leśne. Wademekum myśliwego 4, Oficyna Edytorska Wydawnictwo Świat, Warszawa.
• Matysek W., 2010, Sposób na bażanty, Łowiec Polski, 2, s. 42-45.
• Meisnerowski S., 1961, Kuropatwa, Zachodni Poradnik Łowiecki, 3, s. 25-32.
• Moraczewska Z., 1955, Z badań nad kuropatwą w ČSR, Łowiec Polski, 2 (1035), s. 6.
• Mróz E., 2003, Bażanty, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• Nowak E., 1961, Ptaki pomocnikami rolnika, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Okarma H., Tomek A., Bonczar Z., 2008, Łowiectwo, Wydawnictwo Edukacyjno Naukowe H2O, Kraków.
• Oko Z., 1962, Składniki pożywienia kuropatw dorosłych (Perdix perdix L.) w okresie wiosny i lata w świetle wyników badań prowadzonych na terenie województwa poznańskiego, Zachodni Poradnik Łowiecki, III, 2, s. 16-23.
• Oko Z., 1962a, Skład pożywienia kuropatwy (Perdix perdix L.) w miesiącach jesiennych i zimowych w województwie poznańskim, Zachodni Poradnik Łowiecki, III, 3, s. 24-33.
• Oko Z.,1963, Badania nad składem pożywienia młodych kuropatw Perdix perdix (L.), Przegląd Zoologiczny, VII, 4, s. 337-342.
• Oko Z., Gacki J., 1974, Skład jakościowy i ilościowy pożywienia bażanta łownego (Phasianus colchicus) w okresie jesienno-zimowym na terenie województwa poznańskiego, Ornitologia stosowana, LXX.
• Oko Z., Wójtkowski F.,1960, Z tymczasowych badań nad składem pożywienia kuropatwy. Perdix perdix, Przegląd Zoologiczny, IV, 4, s. 316-320.
• Ortwein L.,1964, Topinambur – cenna roślina w gospodarstwie łowieckim, Las Polski, 19.
• Panek M., 1987, Życie kuropatw i przyczyny spadku ich liczebności, Łowiec Polski, 10, s. 6-8.
• Panek M., 1988, Nie tylko budki, Łowiec Polski, 4, s. 15.
• Pęski L., 1928, Hodowla bażantów, Wydawnictwo Wydziału Leśnictwa Pomorskiej Izby Rolniczej w Toruniu, Toruń.
• Pielowski Z., 1984, Bażant w łowisku i hodowli, Łowiec Polski, 6, s. 10-13.
• Pilarczyk J., 1987, Sadźmy topinambur, Łowiec Polski, 2, s. 28.
• Pilarczyk J., 2006, Sierpień spichlerz dla zwierzyny, Łowiec Polski, 8 (1923), s. 48.
• Pomarnacki L.,1955, Z badań nad kuropatwą, Łowiec Polski, 4 (1037), s. 6-7.
• Pomarnacki L., 1958, Pomóżmy kuropatwom, Przyroda Polska, 1i 2 II, s. 7.
• Pomarnacki L., 1965, Obserwacje nad kuropatwami na kielecczyźnie, Notatki Ornitologiczne, VI, 2, s. 30-32.
• Pomarnacki L., 1969, Kuropatwy proszą o pomoc, Przyroda Polska, XII, s. 14.
• Popławski L., 1951, Wychów bażantów ze sprowadzonych jaj, Łowiec Polski, 5 (990), s. 4-5.
• Popławski L., 1962, Kuropatwa Monografia Przyrodniczo-Łowiecka, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Rudecka J., 1987, Wpływ pokarmu na przeżywalność i rozmieszczenie bażanta, Łowiec Polski, 7-8, s. 16.
• Sikorski J., 1961, Hodowla bażanta w ośrodkach PZŁ, Łowiec Polski, 17 (1164), s. 2-3.
• Sikorski J., 1962, Wychów bażantów w kole łowieckim, Łowiec Polski, 5 (1176), s. 6-7, 15.
• Sikorski J., 1963, Odłowy i zimowanie kuropatw, Łowiec Polski, 23-24 (1218-19), s. 3-5.
• Sikorski J., 1965, Jeszcze o hodowli bażantów, Łowiec Polski, 2 (1245), s. 3,6.
• Skrzypek R., 1981, Witaminy i składniki mineralne w reprodukcji bażantów. Cz. I. Witaminy, Łowiec Polski, 11-12, s. 10.
• Skrzypek R., 1981a, Witaminy i składniki mineralne w reprodukcji bażantów. Cz. II. Składniki mineralne, Łowiec Polski, 13-14, s. 5.
• Sokołowski J., 1958, Ptaki ziem polskich, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Sokołowski J., 1972, Ptaki ziem polskich, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Stankiewicz M., 2000, Drzewa i krzewy w łowisku (2), Łowiec Polski, 5 (1848), s. 25-26.
• Stankiewicz M., 2000a, Drzewa i krzewy w łowisku (2), Łowiec Polski, 5 (1848), s. 26-25.
• Staszek S., 1961, Ratowanie wykoszonych gniazd kuropatw i bażantów oraz wychów piskląt, Zachodni Poradnik Łowiecki, II, 2, s. 12-19.
• Stokowski A., 1952, O hodowli bażanta na dziko, Łowiec Polski, 4 (1001), s. 8.
• Strojny W., 1986, Nasze zwierzęta, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Szederjei M., 1958, Gospodarcze znaczenie kuropatwy i bażanta, Łowiec Polski, 22 (1097), s. 13.
• Szczepkowski J.J., 1953, Składniki pożywienia kuropatw, Łowiec Polski, 6 (1015), s. 88-89.
• Szczepkowski J., 1958, Wychów kuropatw z jaj, Łowiec Polski, 10 (1085), s. 4.
• Taczanowski W., 1882, Ptaki krajowe, t.1, Wydawnictwo Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków.
• Turček F., 1961, Ökologische beziehungen der Vögel und gehölze. Vydavatel´stvo slovenskey akadémie vied, Bratislava.
• Walewski W., Konarski S., 1957, Bażanty, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Wielbo E., Dziedzic R., 1974, Odchów bażantów w OHZ Wierzchowiska w 1973, Łowiec Polski, 8 (1468), s. 6.
• Wiktor S., 1905, Kuropatwa, Redakcja Łowca Polskiego, Warszawa.
• Żołnierzak S., 1991, Hodowca radzi, Łowiec Polski, 11, s. 19-24.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.35.03