PROTOKOŁY Z KONFERENCJI NACZELNIKÓW WYDZIAŁÓW POLITYCZNYCH MSZ JAKO ŹRÓDŁO DO BADANIA POLSKIEJ POLITYKI ZAGRANICZNEJ W 1921 ROKU

• Authors: Landmann Tomasz

Title variants

EN

REPORTS FROM THE CONFERENCE OF THE HEADS OF POLITICAL DEPARTMENTS OF THE MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS AS A SOURCE FOR STUDYINGPOLISH FOREIGN POLICY IN 1921

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie znaczenia i treści zawartych w protokołach z konferencji naczelników Wydziałów Politycznych MSZ w kontekście analizy tematów istotnych dla polityki zagranicznej II RP w 1921 roku. W analizie uwzględniono kwerendę materiałów archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce oraz dostępną literaturę naukową. Postawiono tezę, że protokoły z konferencji naczelników Wydziałów Politycznych MSZ mogą stanowić ważne uzupełnienie źródłoznawcze dla badania polskiej polityki zagranicznej w 1921 roku, czyli wpoczątkowym okresie umacniania niepodległej państwowości po I wojnie światowej. W następstwie przedstawionych argumentów dowiedziono, że w ocenie MSZ polska polityka zagraniczna była w 1921 roku ukierunkowana w dużej mierze na relacje z Niemcami oraz Rosją sowiecką, zwłaszcza w kontekście rozpoznania zagrożenia bezpieczeństwa II RP w związku z działaniami obu sąsiadów. Istotne znaczenie należy przypisać również postulatom politycznym formułowanym ze względu na relacje z Czechosłowacją, Stanami Zjednoczonymi oraz w odniesieniu do polityki wobec Turcji, Bliskiego i Dalekiego Wschodu.

EN

The aim of this article is to present the meaning, and content of the reports fromthe conference of the Heads of Political Departments of the Ministry of Foreign Affairs in the context of analyzing topics relevant for the foreign policy of the Second Polish Republic in 1921. The analysis includes a query of archival materials collectedin the Józef Piłsudski Institute of America and scientific literature. A thesis was put forward that the reports from the conference of the Heads of Political Departments of the Ministry of Foreign Affairs may constitute an important source supplement for the study of Polish foreign policy in 1921, i.e. the initial period of strengthening independent statehood after World War I. Based on the presented arguments, it has been proven that in the opinion of the Ministry of Foreign Affairs, Polish foreign policy in 1921 was largely focused on the relations with Germany, and Soviet Russia, especially in the context of recognizing the threat to the security of the Second Polish Republic in connection with the actions of both neighbors. Significant importance should also be attached to political demands formulated due to the relations with Czechoslovakia, and the United States, as well as in regard to the policy toward Turkey, the Middle, and Far East.

Keywords

PL

II Rzeczpospolita, bezpieczeństwo, MSZ, polityka zagraniczna.

EN

the Second Polish Republic, Ministry of Foreign Affairs, foreign policy.

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2020
• Issue: 2
• Pages: 65-88

Contributors

author

Landmann Tomasz

• Akademia Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki we Wrocławiu

References

• Protokół nr 23 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 8 marca 1921 r., AIJP w Ameryce,Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 24 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 8 marca 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 26 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 20 kwietnia 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej wRio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 27 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 30 kwietnia 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej wRio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 28 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 9 maja 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 29 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 30 maja 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr31 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 15 czerwca 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej wRio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 32 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 20 czerwca 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej wRio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 33 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 27 czerwca 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 36z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 29 sierpnia 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 37z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 6 września 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 38 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 19 września 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej wRio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr 39 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 25 października 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Protokół nr40 z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ z dnia 27 października 1921 r., AIJP w Ameryce, Poselstwo Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro, teczka: 701/11/2 (Kopie Protokołów z Konferencji Naczelników Wydziałów Politycznych MSZ).
• Balcerak, W. (1994). Miejsce i rola Polski w systemie wersalskim. W: A. Koryn (red.), Rola i miejsce Polski w Europie 1914-1957(74-81). Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Balcerak, W. (1999). Polska w gronie sąsiadów. W: A. Koryn (red.), Odrodzona Polska wśród sąsiadów 1918-1921(11-25). Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Balcerak, W. (2012). U źródeł sojuszu polsko-rumuńskiego. Mazowieckie Studia Humanistyczne, 13(1-2), 275-284.
• Błahut, K. (1975). Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze w latach 1919-1939. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Bułhak, H. (2008). Dokumenty dotyczące wojskowego sojuszu polsko-rumuńskiego 1921-1931. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 53, 41-51.
• Bułhak, H. (1973a). Materiały do dziejów sojuszu polsko-rumuńskiego w latach 1921-1931. Studia Historyczne, 3, 419-430.
• Bułhak, H. (1973b). Początki sojuszu polsko-rumuńskiego i przebieg rokowań o konwencję wojskową w latach 1919-1921. Dzieje Najnowsze, 3, 21-52.
• Chainskyi, I. (2016). Z historii rywalizacji polsko-radzieckiej. Warunki prowadzenia akcji prometejskiej w Turcji w latach 1921-1932. W: I. Kończak, M. Woźniak-Bobińska (red.), Ciągłość i zmiana w świecie islamu(24-34). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Ciałowicz, J. (1971). Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921-1939. Warszawa: PWN.
• Ciechanowski, J.S., Dubicki, S. (2004). Turcja. W: T. Dubicki, D. Nałęcz, T. Stirling (red.), Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej, t. 1: Ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej(327). Warszawa: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych.
• Czubiński, A. (2000). Ewolucja systemu politycznego w Polsce w latach 1914-1998, t. 1. Odbudowanie niepodległego państwa i jego rozwój do 1945 r., cz. 1. Zbiór studiów. Poznań: Terra.
• Ćwięk, H. (2009). W tajnej służbie II Rzeczypospolitej. Wywiad polski wobec Niemiec w latach 1918-1939. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza.
• Eberhardt, P. (2011). Linia Curzona jako wschodnia granica Polski. Geneza i uwarunkowania polityczne. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 46, 127-158.
• Essen, A. (1992). Polska a Mała Ententa 1920-1934. Kraków-Warszawa: PWN.
• Faryś, J. (1992).Konstanty Skirmunt (11 VI 1921–6 VI 1922). W: J. Pajewski (red.), Ministrowie spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej(81-82). Szczecin: Polskie Pismo i Książka.
• Gawron, K. (2004). Stosunki polsko-czechosłowackie w latach 1918-1939 jako przyczynek do badań nad konfederacją polsko-czechosłowacką 1939-1943. W: P. Tomaszewski (red.), Wiek XX. Studia z historii myśli politycznej i idei(59-60). Toruń: Adam Marszałek.
• Gierowska-Kałłaur, J., Kornat, M. (2014). Turcja w koncepcjach polskiego Sztabu Generalnego w okresie Konferencji Lozańskiej (1922-1923). Nieznane memorandum Tadeusza Schaetzla. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 2, 25.
• Goclon, J. (2013). Ustrój Rady Ministrów, ministerstw i system kontroli resortowej w Polsce w latach 1918-1928. Folia Iuridica Wratislaviensis, 1, 60.
• Kamiński, M.K. (2003). Konflikt polsko-czeski 1918-1921. Warszawa: Neriton-Instytut Historii PAN.
• Kamiński, M.K. (1998). Stosunki polityczne pomiędzy Rzecząpospolitą Polską aRepubliką Czechosłowacką (koniec lipca-grudzień 1920 r.). Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, 33, 96.
• Kamiński, M.K., Zacharias, M.J. (1998). Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939. Warszawa: LTW.
• Kołakowski, P. (2007). Między Warszawą a Pragą. Polsko-czechosłowackie stosunki wojskowo-polityczne 1918-1939, Warszawa: Bellona.
• Koryn, A. (1991) (red.), Wojna polsko-sowiecka 1920 roku. Przebieg walk i tło międzynarodowe.Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Koryn, A. (1999). Odrodzona Polska wśród sąsiadów 1918-1921. Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Kozłowski, A.R. (2008). Rok 1918 –niezapomniany pokój brzeski. W: P. Eberhardt (red.), Problematyka geopolityczna ziem polskich(178). Warszawa: PAN.
• Krasuski, J. (1985). Między wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej. Warszawa: PIW.
• Krasuski, J. (1962). Stosunki polsko-niemieckie 1919-1925. Poznań: Instytut Zachodni.
• Krasuski, J. (2007). Tragiczna niepodległość Polski 1918-1947. Toruń: Adam Marszałek.
• Kukułka, J. (1970). Francja a Polska po traktacie wersalskim (1919-1922). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Labuda, B. (1974). Polska granica zachodnia. Tysiąc lat dziejów politycznych. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Landmann, T. Relacje polsko-łotewskie i polsko-estońskie w latach 1919-1921 wkontekście zagrożenia sowieckiego –wybrane przejawy(w druku).
• Landmann, T. (2017). Złe i dobre strony współpracy wywiadowczej Polski i Ru-munii w ocenie oddziału II SG WP. Przegląd Naukowo-Metodyczny.Edukacja dla Bezpieczeństwa, 4, 41-54.
• Landmann,T. Znaczenie sporu polsko-litewskiego dla bezpieczeństwa II RP wlatach 1919-1922 –wybrane przejawy, cz. 1(w druku).
• Landmann,T. Znaczenie sporu polsko-litewskiego dla bezpieczeństwa II RP wlatach 1919-1922 –wybrane przejawy, cz. 2(w druku).
• Landmann, T., Indem, A., Grobelny, Z. (2017). Znaczenie polsko-francuskiej współpracy informacyjno-wywiadowczej w drugiej połowie lat 30. XX w. dla bezpieczeństwa II RP. W: M. Kopczewski, D. Sienkiewicz (red.), Edukacja warunkiem bezpieczeństwa w XXI w. Bezpieczeństwo publiczne wczoraj i dziś(607-623). Koszalin: Centrum Szkolenia Sił Powietrznych.
• Łossowski, P. (2007). Kłajpeda kontra Memel. Problem Kłajpedy w latach 1918-1939-1945. Warszawa: Neriton-Instytut Historii PAN.
• Łossowski, P. (1996). Konflikt polsko-litewski 1918-1920. Warszawa: Książka iWiedza.
• Łossowski, P. (1998). Polityka II Rzeczypospolitej wobec państw sąsiednich. Niepodległość i Pamięć, 5/4,43-56.
• Łossowski, P. (1966). Stosunki polsko-litewskie w latach 1918-1920. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Łuczak, Cz. (1988). Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze. Poznań: Oficyna Historii XIX i XX Wieku.
• Mackiewicz, M. (2012). Wilno –kwestia sporna. Dyplomacja II RP wobec polityki rządu kowieńskiego w latach 1918-1920. Acta Erasmiana, 4, 73-88.
• Materski, W. (1994). Georgia rediviva. Republika Gruzińska w stosunkach międzynarodowych 1918-1921.Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Materski, W. (2005). Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918-1943.Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Miszewski, D. (2002). Aktywność polityczna mniejszości polskiej w Czechosłowacji w latach 1920-1938. Toruń: Adam Marszałek.
• Mojak, R. (1996). Ewolucja polskiego konstytucjonalizmu w okresie II Rzeczypospolitej. W: A. Korobowicz (red.), Zarys dziejów konstytucjonalizmu polskiego(ss. 58-63). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Nowak, A. (2009). Walka o granice: 1918-1921. W: P. Machcewicz, K. Persak (red.), Polski wiek XX. Dwudziestolecie(73-102). Warszawa: Bellona.
• Nowak-Kiełbikowa, M. (1998). Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata. Warszawa: Neriton.
• Nowak-Kiełbikowa, M. (1975). Polska-Wielka Brytania w latach 1918-1923. Kształtowanie się stosunków politycznych. Warszawa: PWN.
• Nowinowski, S. (2005). Konstatacje i nadzieje. Dyplomacja czechosłowacka wobec kwestii bezpieczeństwa zbiorowego w Europie (1919-1925). Toruń: Adam Marszałek.
• Pajewski, J. (2007). Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Pałasz-Rutkowska, E. (2014). The Making of a European Friend. In: E. Dawley, T. Hon, T. Minohara (Eds.), The Decade of the Great War: Japan and the Wider World in the 1910s.(240). Boston-Leiden: Brill.
• Pietrzak-Pawłowska, I., Piwarski, K. (1960). Historia najnowsza Polski. Warszawa: PWN.
• Pilarski, S. (2008). Zarys stosunków polsko-czechosłowackich 1918-1933. Toruń: Mado.
• Samsel, A. (2014). Rumunia w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1939. Zarys problematyki. W: H. Walczak, E. Wieruszewska-Calistru i A.-L. Marcu (red.), Wielowiekowe bogactwo polsko-rumuńskich związków historycznych i kulturowych(ss. 144-160). Suceava: Związek Polaków w Rumunii.
• Sierpowski, S. (2002). Litewsko-polski „stan wojny” w świetle Paktu Ligi Na-rodów. W: W. Mędrzecki (red.), Społeczeństwo, państwo, modernizacja(71-80).Warszawa: Instytut Historii PAN.
• Skóra, W. (2018). Pierwszy okres istnienia polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych 1918-1921. Koncepcje, organizacja, kadry. Pamięć i Sprawiedliwość, 1, 227-231.
• Sobczak, J. (1973). Propaganda zagraniczna Niemiec weimarskich wobec Polski. Poznań: Instytut Zachodni.
• Solarz, M.W. (2014). Polska –kilka uwag na temat rozwoju granic, spójności terytorium i zmian położenia geopolitycznego w latach 1667-2014. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 17, 170-172.
• Szczepanik, K. (2014a). Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1918-1945. Początki instytucjonalne. Rozwiązania prawne, warunki działania, kadry. W:P. Długołęcki, K. Szczepanik (red.), Ministerstwo Spraw Zagranicznych II Rzeczy-pospolitej(36-37). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
• Szczepanik, K. (2014b). Struktury organizacyjne MSZ w latach 1918-1945. Centrala i placówki. W: P. Długołęcki, K. Szczepanik (red.), Ministerstwo Spraw Zagranicznych II Rzeczypospolitej(s. 16). Szczecin: Uniwersytet Szczeciński.
• Szeremietiew, R. (1994). Czy mogliśmy przetrwać. Polska a Niemcy w latach 1918-1939. Warszawa: Bellona.
• Tebinka, J. (1998). Polityka brytyjska wobec problemu granicy polsko-radzieckiej 1939-1945. Warszawa: Neriton.
• Walczak, H. (2008). Sojusz z Rumunią w polskiej polityce zagranicznej w latach 1918-1931. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Wandycz, P.S. (1986). Polska a zagranica. Paryż: Instytut Literacki.
• Wandycz, P.S. (1988). Z dziejów dyplomacji. Londyn: Polonia.
• Winid, B. (1991). W cieniu Kapitolu. Dyplomacja polska wobec Stanów Zjednoczonych Ameryki 1919-1939. Warszawa: PoMOST.
• Wiśniewski, R. (2013). Przemiany terytorialne państwa rosyjskiego – aspekt historyczno-polityczny. W: P. Eberhardt (red.), Studia nad geopolityką XX wieku(375). Warszawa: PAN.
• Wołos, M. (2009). Szkic o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu. W: P. Machniewicz, K. Persak (red.), Polski wiek XX. Dwudziestolecie(199). Warszawa: Bellona.
• Wroniak, Z. (1963). Sprawa polskiej granicy zachodniej w latach 1918-1919. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Żelazny, K. (2016). Status prawny mniejszości narodowych na obszarze Czech w byłej Republice Czechosłowacji w latach 1918-1992. Miscellanea Historico-Iuridica, 15(1), 120-121.
• Historyczne posiedzenie konferencji londyńskiej. Treść propozycji niemieckich, „Goniec Śląski” nr 51 z dnia 4 marca 1921 roku.
• Kołodziej, E., Willaume, M.J. (2014) (oprac.), Z tajnych biuletynów MSZ II Rzeczypospolitej. Rumunia, państwa naddunajskie i bałkańskie w latach między wojennych. Lublin-Warszawa: Wydawnictwo UMCS.
• Labuda, G., Leczyk, M., Łossowski, P. (1995). Historia dyplomacji polskiej, t. 4 (1918-1939). Warszawa: PISM.
• Notatka przedstawicielstwa rządu w Bernie dla MSZ o brytyjskiej polityce wobec Polski z dnia 14 stycznia 1919 roku. W: S. Dębski (2016) (red.), Polskie dokumenty dyplomatyczne styczeń-maj 1919(61). Warszawa: PISM.
• Notatka sekretarza Tymczasowego Komitetu Rządzącego we Lwowie dla KNP w Paryżu z dnia 20 grudnia 1918 roku. W: S. Dębski (2016) (red.), Polskie dokumenty dyplomatyczne listopad-grudzień 1918(311-312). Warszawa: PISM.
• Skubiszewski, K. (2011). Artykuły, przemówienia, wywiady. W: R. Kuźniar (red.), Krzysztof Skubiszewski –dyplomata i mąż stanu(261). Warszawa: PISM.
• Sprawozdanie sekretarza delegacji warszawskiej dla Tymczasowego Naczelnika Państwa z dnia 7 stycznia 1919 roku. W: S. Dębski (2016) (red.), Polskie dokumenty dyplomatyczne styczeń-maj 1919(25-26). Warszawa: PISM.
• Wniosek Paderewskiego do Rady Ministrów z 27 stycznia 1919 roku. W: S. Dębski (2016) (red.), Polskie dokumenty dyplomatyczne styczeń-maj 1919(901). Warszawa: PISM.
• Wywóz towarów niemieckich do Polski, Goniec Śląski, nr 281 z dnia 6 grudnia 1921 roku.
• Zieliński, M.J. (2018). Kukułcze jajo wersalskiej Europy: Kłajpeda w latach 1918-1923. Pobrane z: www.miloszzielinski.pl/pliki/klajpeda_1918-1923.pdf (data dostępu: 30.11.2018).
• Żelazny, K. (2015). Sytuacja prawna mniejszości narodowych w Czechosłowacji (1918-1992). Pobrane z: http://kurierwilenski.lt/2015/02/27/sytuacja-prawna-mniejszosci-narodowych-w-czechoslowacji-1918-1992-1/(data dostępu: 30.11.2018).

Identifiers

DOI

10.34813/14coll2020