Wybrane teorie przechodzenia absolwentów szkół wyższych na rynek pracy w warunkach gospodarki opartej na wiedzy

• Authors: Danuta Piróg

Title variants

EN

Selected Theories of Higher Education Graduates’ Transition into the Labour Market in a Knowledge-based Economy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przejście absolwentów studiów wyższych w XXI wieku z etapu edukacji do zatrudnienia to złożony proces, uzależniony od wielu czynników i rodzący szereg konsekwencji społecznych, psychologicznych, ekonomicznych o niejednorodnej skali oddziaływania. Mimo dużego znaczenia tranzycja absolwencka jest w Polsce jednym ze słabiej zbadanych zagadnień, zarówno w ujęciu teoretycznym, jak i empirycznym. Kluczowymi przyczynami tego stanu jest dopiero rodząca się w koncepcji edukacji akademickiej idea optymalizacji zatrudnialności absolwentów oraz brak cyklicznych, ogólnokrajowych monitoringów diagnozujących losy zawodowe tej populacji. Podstawą do dogłębnego zbadania wchodzenia nowo promowanych absolwentów na rynek pracy jest przestudiowanie naukowych teorii, przedstawiających mechanizmy tego procesu. W artykule przedstawiono wybrane teorie rynku pracy i wchodzenia na rynek pracy, które są szczególnie istotne w odniesieniu do absolwentów szkół wyższych i w świetle studiów literatury poświęconej tym teoriom mają kluczowe znaczenie w procesach tranzycji zachodzących w gospodarkach opartych na wiedzy. W warunkach dużej eklektyczności pola badań procesów tranzycji istnieje potrzeba analizy teorii wchodzenia na rynek pracy, powstałych w różnych dyscyplinach naukowych, zwłaszcza w ekonomii, socjologii i psychologii. Dlatego z dorobku nauk socjologicznych i ekonomicznych skupiono się na teorii: filtra, kapitału ludzkiego, kapitału społecznego, kompetencji, konkurencji, sygnalizacyjnej (sygnałów), segmentacji. Z obszaru badań psychologicznych zaprezentowano teorie aspiracji, determinacji, kapitału psychologicznego i motywacji. Wymienione teorie były w różnym stopniu podstawą do budowania modeli przechodzenia absolwentów studiów wyższych na rynek pracy. Wyniki badań wskazują, że teorią, która obecnie, zdaniem specjalistów z różnych dyscyplin naukowych, najpełniej charakteryzuje mechanizmy tranzycji w gospodarce opartej na wiedzy, jest teoria kompetencji. *Praca naukowa finansowana ze środków budżetowych na naukę w latach 2010–2012 jako projekt badawczy nr N N114 076739.

Keywords

PL

absolwent; rynek pracy; studia wyższe; teoria rynku pracy; tranzycja

• Publisher: Instytut Geografii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Year: 2013
• Volume: 23
• Pages: 146-159

Contributors

author

Danuta Piróg

• Instytut Geografii, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

References

• Allen, J., Velden Van der, R. (2007). Transitions from Higher Education. W: U. Teichler (ed.), Careers of University Graduates. Dodrecht: Springer, 55–78.
• Arrow, K.J. (1973). Higher Education as a Filter. Journal of Public Economics, 2, 193–216.
• Bańka, A. (2005). Transnacjonalne poradnictwo zawodowe w kontekście zmian w wymiarze europejskim.W: M. Kwiatkowski, Z. Sirojc (red.), Edukacja dla rynku pracy. Problemy poradnictwa zawodowego. Warszawa: Wydawnictwo OHP, 35–48.
• Becker, G.S. (1964). Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis, With Special Reference to Education. Chicago: University of Chicago Press.
• Ben-Porath, Y. (1980). The F-connection: Families, Friends, Firms, the Organization of Exchange. Population and Development Review, 6, 1–9.
• Bielecki, P. (2011). Kompetencje absolwentów studiów wyższych w świetle ogólnoeuropejskich badań CHEERS, REFLEX i TUNNG. W: K. Jędralska, K. Bernais (red.), Kompetencje absolwentów studiów ekonomicznych. Perspektywa nauki i biznesu. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 13–66.
• Borowiec, M. (2008). Rola szkolnictwa wyższego w procesie kształtowania gospodarki opartej na wiedzy. Przedsiębiorczość – Edukacja, 4, 24–36.
• Brzinsky-Fay, Ch. (2011). School – to – Work Transitions in International Comparison. Acta Electronica Universitatis Tamerensis, 1126, 213.
• Caliendo, M., Schmidl, R., Uhlendorff, A. (2010). Social Networks, Job Search Methods and Reservation Wages: Evidence for Germany. Discussion paper series / Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit, 5165, 30.
• Chojnicki, T. Czyż, T. (2003). Polska na ścieżce rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Podejście regionalne. W: A. Kukliński (red.), Gospodarka oparta na wiedzy. Perspektywy Banku Światowego.Warszawa: KBN.
• Czyszkiewicz, R., Durka, W., Klepajczuk, B. (2007). Podmioty polskiego rynku pracy – interpretacje socjologiczne. Studia Socjologica 17. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 484, 25–40.
• Dybała, A. (2010). Rynek pracy w wybranych teoriach ekonomii. W: A. Dybała (red.), Rynek pracy – teoria i realia. Wyniki z badań i analiz dla miasta Kielce. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach, 15–34.
• Figurska, I. (2009). Rola wykształcenia w gospodarce opartej na wiedzy. W: T. Szot-Gabryś (red.), Wiedza jako czynnik rozwoju gospodarki i wiedzy. Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Umiejętności im. S. Staszica.
• Harvey, L., Locke, W., Morey, A. (2002). Enhancing Employability, Recognizing Diversity. Making Links between Higher Education and the World of Work. London: Universities, UK.
• Jarmołowicz, W., Knapińska, M. (2011). Współczesne teorie rynku pracy a mobilność i przepływy pracowników w dobie globalizacji. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, 9, 123–144.
• Jeruszka, U. (2011). Efektywność kształcenia w szkołach wyższych. Polityka Społeczna, 1, 1–7.
• Kabaj, M. (2001). Rozwój i wykorzystanie zasobów pracy – w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. W: A. Kukliński (red.), Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku. Warszawa: KBN, 165–202.
• Klein, M. (2010). Mechanisms for the Effect of Field of Study on the Transition from Higher Education to Work. Working Papers, 130, 30.
• Kryńska, E. (1998). Wybrane teorie rynku pracy a prognozowanie. W: E. Kryńska, J. Suchecka, B. Suchecki (red.), Prognoza podaży i popytu na pracę w Polsce do roku 2010. Studia i Materiały. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
• Kukliński, A. (red.) (2001). Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku. Warszawa: KBN.
• Lin, N. (2005). A Network Theory of Social Capital. W: D. Castiglione, J. Deth Van, G. Wolleb (ed.), Handbook on Social Capital. New York: Oxford University Press.
• Luthans, F., Youssef, C.M., Avolio, J. (2006). Psychological Capital:Developing the Human Compe- titive Edge: Developing the Human Competitive Edge. New York: Oxford University Press.
• Makulska, D. (2012). Kluczowe czynniki rozwoju w gospodarce opartej na wiedzy. W: J. Stacewicz (red.), Pomiędzy polityką stabilizacyjną a polityką rozwoju, Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, 88. Warszawa: SGH, 169–194.
• Mikuła, B., Pietruszka-Ortyl A. (2007). Kompetencje pracowników w perspektywie strategicznego zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 747, 52.
• Pavlin, S. (2011). Varieties of Professional Domains and Employability Determinants in Higher Education. AlmaLaurea Working Papers, 36, 12–16.
• Piróg, D. (2012). Aspiracje i plany zawodowe młodzieży akademickiej w Polsce na przykładzie studentów geografii. W: A. Dudak, K. Klimkowska, A. Różański (red.), Przygotowanie zawodowe młodych pedagogów. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 125–144.
• Rożnowski, B. (2009). Przechodzenie młodzieży z systemu edukacji na rynek pracy w Polsce. Analiza kluczowych pojęć dotyczących rynku pracy u młodzieży. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Sikorski, W. (2005). Aspiracje. Studium psychologiczne i socjologiczne. Nysa: Wydawnictwo PZWS.
• Spence, M. (1973). Job Market Signalling. The Quarterly Journal of Economics, 87(3), 355–374.
• Strużyna, J. (1999). Wyzwania pracy XXI wieku. Rynek pracy wobec wyzwań restrukturyzacji. Zeszyty Naukowe WSB, 1(4), 33–34.
• Strzebońska, A., Dobrzyńska, M. (2011). Kompetencje jako przejaw kapitału ludzkiego. W: Bilans kapitału ludzkiego w Polsce. Raport podsumowujący pierwszą edycję badań realizowaną w 2011 roku. Warszawa: PARP, 26–39.
• Teichler, U. (1997). Higher Education and Graduate Employment in Europe. TSER Research Paper.
• Thurow, L. C. (1979). A Job Competition Model. W: M.J. Piore (ed.), Unemployment and Inflation: Institutionalist and Structuralist Views. White Plains, NY: Sharpe Press, 17–32.
• Vansteenkiste, M., Lens, W., De Witte, H., Feather, N.T. (2005). Understanding Unemployment People’s Job Search Behaviour, Unemployment Experience and Well-being: A Comparison of Expectancy-Value Theory and Self-determination Theory. British Journal of Social Psychology, 44(2), 269–287.
• Vansteenkiste, M., Lens, W., Deci, E. L. (2006). Intrinsic Versus Extrinsic Goal Contents in Self- -Determination Theory: Another Look at the Quality of Academic Motivation. Educational Psychologist, 41(1), 19–31.
• Weiss, A. (1995). Human Capital vs. Signalling Explanations of Wages. Journal of Economics Perspectives, 9(4), 133–154.
• Wolbers, M.H.J. (2007). Patterns of Labour Market Entry: A Comparative Perspective on School-to- Work Transitions in 11 European Countries. Acta Sociologica, 50, 189–210.
• Zioło, Z. (2008). Ekonomiczne i społeczne uwarunkowania rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Przedsiębiorczość – Edukacja, 4, 12–23.
• Bank Światowy (2013, 9 listopada). Pozyskano z: http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/ TOPICS /0,,contentMDK:21725024~menuPK:4995933~pagePK:148956~piPK:216618~theSitePK: 282386,00.html