SPOSOBY ROZPALANIA OGNIA W MŁODSZEJ EPOCE KAMIENIA NA TERENIE ZIEM POLSKICH W KONTEKŚCIE BADAN EKSPERYMENTALNO-TRASEOLOGICZNYCH

• Authors: Pyżewicz Katarzyna , Rozbiegalski Piotr

Title variants

EN

Ways of Making Fire in the Late Stone Age in the Polish Lands in the Context of Experimental and Use-Wear Examinations

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The main aim of this paper is to introduce research opportunities that open up to the Polish archaeology through the microscopic and experimental analysis of the Stone Age fire-making methods. This paper also presents a preliminary research of the artefacts from the Neolithic to practically illustrate the benefits of the proposed approach. The goal of this research is to interpret one of the possible ways of making fire, which is carried out by rubbing a flint artefact against raw material containing ferruginous minerals (e.g. pyrite, marcasite). This is the only method that can be verified with the available archaeological data and the use-wear analysis. Experimental and microscopic analysis showed that among Neolithic societies of the Polish territory the use of flint strike-a-lights to make fire had been known. Representatives of Neolithic groups probably used forms that were incorporated into a wide group of “blunt borers” as strike-a-lights. This group includes flint blades whose individual parts were covered with intentional retouch. However, no sufficient data are available to conclude that all flint tools, which are identified as typological “blunt borers,” were indeed used as strike-a-lights. Although visible traces on original artefacts (in the form of rounded protruding parts) can indicate this type of application, similar macroscopic features can be observed on experimental tools used for other purposes. This type of activity can be performed on rocks: sandstone, slate, limestone and hematite. The degree of development of these deformations depends on the technique of work, material hardness, and the intensity of motions. However, results of functional analysis showed by the high-power microscopy indicate clear differences in the structure ofthe utilised area depending on the type of workpiece material. Therefore, the utilisation of at least part of flint tools from Gródek and Ćmielów (the settlements connected to the Funnel Beaker Culture) analysed under the microscope can be determined with a high probability. The performed research of fire making methods from the Neolithic creates a base for further research. Additional use-wear analysis and experimental studies should be applied in a broader context of fire making methods used in other periods of the Stone Age in the Polish territories.

• Publisher: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego
• Journal: Światowit
• Year: 2012
• Volume: Tom IX (L), fasc. B
• Pages: 259-272

Contributors

author

Pyżewicz Katarzyna

author

Rozbiegalski Piotr

References

• BALCER B., 1975 Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie, Wrocław- Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• BALCER B., 1983 Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Wrocław.
• BALCER B., 2002 Ćmielów - Krzemionki - Swieciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia, Warszawa.
• BALCER B., MACHNIK J., SITEK J., 2002 Z pradziejów Roztocza na ziemi zamojskiej, Kraków.
• BALFOUR H. 1926 Ceremonial Fire-Making in the Naga Hills, „Man” 26,101-103.
• BUDZISZEWSKI J., 1995, Flint Materials from Cemeteries of the Sofevka Type, (w:) A. Kośko (red.), Cemeteries of the Sofevka Type: 2950-2750BC, Baltic-Pontic Studies 3, Poznań, 148-189.
• BUDZISZEWSKIJ., TUNIA K., 2000 A Grave of the Corded Ware Culture Arrowheads Producer in Koniusza, Southern Poland. Revisited, (w:) S. Kadrow (red.), A Turning ofAges. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th Anniversary, Kraków, 101-135.
• BUDZISZEWSKIJ., WŁODARCZAK P., 2010, Kultura pucharów dzwonowatych na Wyżynie Małopolskiej, Kraków.
• BUDZISZEWSKIJ. I IN., 2008, J. Budziszewski, J. Czebreszuk, M. Winiarska-Kabacińska, P. Chachlikowski, Grób społeczności kultury cera¬miki sznurowej z Dąbrowy Biskupiej, stan. 21, pow. Inowrocław, woj. kujawsko-pomorskie, (w:) J. Bednarczyk i in. (red.), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin, Poznań, 31-69.
• CERVINKA J., 2003, Poznamky k roznecovanl ohne pnrodnlmi technikami, „(Re)konstrukce a experiment v archeologii” 4, 127-132.
• CHODKOWSKI J., 1995 (red.), Słownik chemiczny, Warszawa.
• CLARK J.G.D., 1954, Excavations at Star Carr, Cambridge.
• DAVIDSON D.S., 1947 Fire-Making in Australia, „American Anthropologist” N.S. 49/3,426-437.
• FEUSTEL R., 1973 Technik der Steinzeit. Archaolithicum-Mesolithicum, Weimar.
• VAN GIJN A., 2008, toolkits and technological choices at the Middle Neolithic site of schipluiden, the Netherlands, (w:) L. Longo, N. Skakun (red.), „Prehistoric technology” 40 Years Later: functional studies and the Russian Legacy. Proceedings of the International Congress Verona (Italy), 20-23 April 2005, B.A.R. International Series 1783, Oxford, 217-225.
• GoTT B., 2002 Fire-Making in tasmania: Absence of Evidence is Not Evidence of Absence, „Current Anthropology” 43/4, 650-656.
• GRADOWSKI M., 1976 tradycja i postęp w metodach niecenia ognia, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” XXIV/1,101-108.
• GUMIŃSKI W., 1989, Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk.
• HALA J., 1986 Archaic Methodsfor Lighting Fire in the Carpathian Basin with Special Regard to the Use of Siliceous Materials, (w:) K.T. Biró (red.), Internationale Konferenz uber Silexgewinnung und Steinwerkzeug-Rohstoff Charakterisierung im Karpathenbecken. Budapest - Sumeg, 20-22 Mai 1986, Budapest, 323-342.
• HARRISON H.S., 1958 Fire-Making, Fuel, and Lighting, (w:) C. Singer (red.), A History of technology, 1.1, oxford, 216-237.
• HOFFSTADTJ., 2005 Siedlungsarchaologie im Alpenvorland VII, Forschungen und Berichte zur Vor- und Fruhgeschichte in Baden- -Wiirttemberg 90, Stuttgart.
• HOUGH W., 1890 Aboriginal Fire-Making, „American Anthropologist” 3/4, 359-372.
• JOHANSEN L., NIEKUS M.J.L.TH., STAPERT D., 2005 twee vuurmakers van vuursteen van het typeRijckholt, „Paleo-aktueel” 14/15 (2002-2003), 16-20.
• JOHANSEN L., STAPERT D., 1995 „Vuur-stenen”in het laat-Paleolithicum, „Paleo-aktueel” 6 (1994), 12-15.
• JOHANSEN L., STAPERT D., 2001 Vuurmakers uit het laat-Paleolithicum „revisited”, „Paleo-aktueel” 12 (2000), 15-19.
• JOHANSEN L. I IN., 2001 L. Johansen, M.J.L.Th. Niekus, D. Stapert, J.R. Veldhuis, Een mogelijke „vuurmaker” uit leek (gr.), „Paleo-aktueel” 12, 20-23.
• KNARRSTROM B., 2001, Flint - A Scanian Hardware, Lund.
• KOCH E., 1990, Ild, „Skalk”5,16-17.
• KOWALCZYK J., 1956, Osada kultury pucharów lejkowatych z miejsc. Gródek Nadbużny, pow. Hrubieszów, w świetle badań 1954roku, „Wiadomości Archeologiczne” XXIII/1, 23-48.
• KOWALCZYK J., 1957, Badania osady kultury pucharów lejkowatych w Gródku Nadbużnym, pow. Hrubieszów, przeprowadzone w 1955 r, „Wiadomości Archeologiczne” XXIV/1-2, 37-52.
• KOWALCZYK J., 1958, Prace badawcze w 1957 r. osady pucharów lejkowatych w Gródku Nadbużnym, pow. Hrubieszów, „Wiadomości Archeologiczne” XXV/4, 314-321.
• LIBERA J. , 2001, Krzemienneformy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza), Lublin.
• NIESZERY N., 1992 Bandkeramische Feuerzeuge, „Archaologisches Korrespondenzblatt” 22, 359-376.
• PAULSEN H., 1976, Die vorgeschichtlichen feuerzeuge in schleswig-Holstein, „Die Heimat” 83/4-5,108-113.
• PAWLIK A., 2004 An Early bronze Age Pocket Lighter, (w:) E.A. Walker, F. Wenban-Smith, F. Healy (red.), Lithics in Action. Papers from the Conference „Lithic Studies in the Year 2000”, oxford, 149-151.
• PERLES C., 1977, Prehistoire du feu, Paris - New York - Barcelone - Milan.
• PIOTROWSKI M., DĄBROWSKI G., 2009, Krzesiwa i krzesaki -przyczynek do badań nad krzesaniem ognia w starożytności oraz średniowieczu (na mar¬ginesie badań archeologicznych na stan. 22 w Łukawicy, pow. lubaczowski), „Archeologia Polski Środkowo¬wschodniej” 9 (2007), 231-242.
• PODKOWIŃSKA z., 1950 Osada neolityczna na górze Gawroniec w Ćmielowie pow. Opatów, „Wiadomości Archeologiczne” XVII/2-3, 95-146.
• PODKOWIŃSKA z., 1952 Prace wykopaliskowe na stanowisku „Gawroniec-Pałyga” w Ćmielowie, pow. opatowskim 1950 r., „Wiadomości Archeologiczne” XVIII/3-4, 201-242.
• PODKOWIŃSKA z., 1955, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na górze Gawroniec (Pałyga) w Ćmielowie, pow. opatowski, w 1954 r, „Sprawozdania Archeologiczne” 1,11-29.
• PODKOWIŃSKA z., 1957, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych prowadzonych w 1955 r. w Ćmielowie na stanowisku Gawroniec-Pałyga, „Sprawozdania Archeologiczne” III, 24-47.
• PODKOWIŃSKA z., 1962 VillageEneolithiqe de Ćmielów, district Opatów, vo'ivodie de Kielce, „Archaeologia Polona” IV, 98-110.
• ROUSSEL B., 2005 La production du feu par percussion de la pierre. Prehistoire, Ethnographie, Experimentation, Collection: Prehistoires 11, Montagnac.
• SEEBERGER F., 1977 Steinzeitliches Feuerschlagen. Ein experimenteller Beitrag zur Archaologie, „Archaologisches Korrespondenz¬blatt” 7, 195-200.
• SKERTCHLY S.B.J., 1890 On Fire-Making in North Borneo, „The Journal of Anthropological Institute of Great Britain and Ireland” 19, 445-452.
• STAPERT D., JOHANSEN L., 1999 Making Fire in the Stone Age: Flint and Pyrite, „Geologie en Mijnbouw” 78, 147-164.
• WEINER J., FLOSS H., 2004, Eine Schwefelkiesknolle aus dem Aurignacien vom Vogelherd, Baden-Wurttemberg - Zu den Anfangen der Feuerzeugung im europaischen Palaolithikum, „Archaologische Informationen” 27/1, 51-78.
• WINIARSKA-KABACIŃSKA M., 2007, Przywódca neolityczny z Zielonej. Badania traseologiczne, (w:) W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (red.), Środowisko pośmiertne człowieka, Funeralia Lednickie. Spotkanie 9, Poznań, 169-175.
• WINIARSKA-KABACIŃSKA M., 2008, Functional Analysis as a Tool for the Interpretation of Mortuary Practices. A Case-Study of the Corded Ware Culture Graves at Zielona, Southern Poland, (w:) L. Longo, N. Skakun (red.), „Prehistoric Technology” 40 Years Later: Functional Studies and the Russian Legacy Proceedings of the International Congress Verona (Italy), 20-23 April2005, oxford, 331-335.
• WINIARSKA-KABACIŃSKA M., 2009, Analiza traseologiczna, (w:) J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka, Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne na stanowisku 7 w Ośnie Lubuskim, Poznań, 61-62.