Zagospodarowanie przestrzenne Szadku w okresie nowożytnym w świetle lustracji dóbr królewskich

• Authors: Figlus Tomasz

Title variants

EN

Spatial development of Szadek in modern period in the light of royal estate inspections

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagospodarowania przestrzennego Szadku w okresie od XVI do XVIII w. Analizę przeprowadzono na podstawie materiałów źródłowych w postaci lustracji królewszczyzn z lat 1564, 1616, 1628, 1661 i 1789. Wiek XVI i początek XVII to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego. Szadek obejmowało ok. 300 budynków mieszkalnych i kompleks dworski. W mieście rozwijał się handel i rzemiosło, o czym świadczą liczne kramy kupieckie i zakłady produkcyjne. W połowie XVII w. w wyniku zniszczeń wojennych rozpoczął się okres regresu. Nastąpił ogromny ubytek zabudów mieszkalnej, zanikowi uległo wiele istniejących wcześniej obiektów rzemieślniczych, podupadł handel, zaprzestano uprawy gruntów na przedmieściach. Pod koniec XVIII w. notuje się symptomy ożywienia gospodarczego. Obserwuje się wzrost liczby domów i poprawę stanu technicznego zabudowy, reaktywowano wiele obiektów usługowych i ponownie realizowano działalność produkcyjną, w tym rzemieślniczą i rolną.

EN

The article presents the results of geographical and historical research on spatial development of Szadek from XVI to XVIII century. The analysis was conducted on the basis of source materials in the form royal land inspections carried out in 1564, 1616, 1628, 1661 and 1789. XVI and early XVII centuries are a period of dynamic economic growth. Szadek comprised about 300 residential buildings and a manorial complex. Trade and crafts flourished in the town in numerous market stalls and manufacturing facilities. In mid-XVII century, as a result of wartime destruction, a period of recession began. The number of houses decreased considerably, many manufacturing sites disappeared, trade collapsed, and agricultural activity in suburban areas was no longer continued. At the end of XVIII century there were some symptoms of economic revival. The number of residential buildings increased and their technical condition improved, services and production (including crafts and agriculture) were reactivated.

Keywords

PL

Szadek; miasto; zagospodarowanie przestrzenne; lustracja; królewszczyzna; okres nowożytny

EN

Szadek, town; spatial development; inspection; royal estate; modern period

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Szadkowski
• Year: 2020
• Issue: 20
• Pages: 21-35

Contributors

author

Figlus Tomasz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

References

• Chłapowski K., Dygdała J., Prace edytorskie nad lustracjami dóbr królewskich XVI–XVIII w., po półwieczu, „Studia Źródłoznawcze” 2005, t. 43, s. 161–171.
• Górska K., Przyczynek do krytyki rejestrów poborowych XVI wielu, „Studia Źródłoznawcze” 1957, t. 1, s. 184–189.
• Guldon Z., Uwagi w sprawie przydatności badawczej rejestrów poborowych z XVI wieku, „Zapiski Historyczne” 1966, t. 31, nr 1, s. 73–80.
• Janczak J., Ludność powiatu szadkowskiego w okresie Sejmu Czteroletniego, „Przeszłość Demograficzna Polski” 1975, t. 8, s. 3–55.
• Kajzer L., Dwór królewski – zapomniany zabytek Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2002, t. 2, s. 7–21.
• Kulesza M., Rozwój przestrzenny i współczesna struktura morfogenetyczna Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2003, t. 3, s. 55–71.
• Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995.
• Parczewski A.J., Monografia Szadku, Warszawa 1870.
• Puś W., Dzieje Szadku do początku XVI w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3.
• Senkowski J., Lustracje, rewizje oraz inwentarze dóbr królewskich, [w:] J. Karwasińska (red.), Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach, Warszawa 1973, s. 97–108.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XI, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Warszawa 1890.
• Stoynowski A., Użytkownicy królewszczyzn województw sieradzkiego i łęczyckiego oraz ziemi wieluńskie (XVI–XVIII w.), „Rocznik Łódzki” 1975, t. 23, s. 315–329.
• Wisińska-Kluba M., Szadek w XVI–XVIII w., „Na Sieradzkich Szlakach” 1995, R. 11, nr 3.
• Zawadzki W., Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, t. 1, Warszawa 1963.
• Żytkowicz L., Lustracje dóbr królewskich XVI–XVIII wieku. Geneza i realizacja wydawnictwa, „Studia Źródłoznawcze” 1973, t. XVIII, s. 191–197.