Zarys historii ochrony i konserwacji zabytków sztuki ogrodowej w Polsce

• Authors: Sikora Dorota

Title variants

EN

An outline of the history of historic gardens’ protection and conservation in Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł ma na celu przybliżenie długiej tradycji zainteresowania dziełami sztuki ogrodowej w Polsce. Początkowo przejawiało się ono w sporządzaniu planów, szkiców i opisów ogrodów, zazwyczaj przy okazji dokumentowania ważnych obiektów architektonicznych, którym towarzyszyły. Z czasem właściciele ogrodów, kierując się szacunkiem dla dokonań swoich poprzedników, zaczęli chronić i konserwować spuściznę wcześniejszych pokoleń. Sztandarowym przykładem poszanowania dla historycznej kompozycji ogrodowej w wieku XVIII było zachowanie, pomimo zmieniającej się mody w sztuce ogrodowej, wilanowskiego kwaterowego ogrodu tarasowego, wiązanego z kultem pierwszego właściciela – Jana III Sobieskiego. W wieku XIX pojawiało się coraz więcej publikacji poświęconych tematyce ogrodowej a wyrosłe na fali romantyzmu zainteresowanie przeszłością spowodowało nasilenie badań naukowych. Artykuł prezentuje ważne etapy w rozwoju metodyki badań i konserwacji zabytków sztuki ogrodowej, przedstawia zasłużonych na tym polu działaczy oraz historię powojennych państwowych instytucji powołanych dla ich ochrony.

EN

The article aims at bringing a long tradition of interest in works of garden art in Poland closer to readers. At first, the interest was manifested in creating plans, sketches and descriptions of gardens, usually while documenting important residential architecture they accompanied. Over time, garden owners, guided by respect to accomplishments of their predecessors, began protecting and preserving the legacy of previous generations. A flagship example of respect for a historic garden composition in the 18th century was the preservation of a terraced garden in Wilanów linked to the cult surrounding its first owner – John III Sobieski, despite changing trends in the garden art. In the 19th century more and more publications dedicated to garden issues began to appear, while interest in the past – rooted in Romanticism – led to the intensification of scientific research. The article presents important stages in the development of methodology of research and preservation of historic gardens, presents distinguished activists in this field and a history of state institutions established for the purpose of protection thereof after the war.

Keywords

PL

zabytkowe parki i ogrody; konserwacja; renowacja; rewaloryzacja; historia idei ochrony zabytków; Gerard Ciołek; Longin Majdecki; Janusz Bogdanowski; Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu

EN

historic parks and gardens; conservation; restoration; revalorisation; history of monument protection ideas; Gerard Ciołek; Longin Majdecki; Janusz Bogdanowski; Centre for the Preservation of Historic Landscape

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 105-142

Dates

published

2016

Contributors

author

Sikora Dorota

• architekt krajobrazu, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Katedra Sztuki Krajobrazu Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
• landscape architect, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Department of Landscape Art of the Faculty of Horticulture and Landscape Architecture

References

• Bogdanowski J., Królewski ogród na Łobzowie, Kraków 1997.
• Bogdanowski J., Polskie ogrody ozdobne, Warszawa 2000.
• Bogdanowski J., Trzy fazy: Studium, wytyczne, projekt, [w:] Konserwacja zabytkowych parków w Polsce – materiały z sesji. Materiały Konserwatorskie, Warszawa 1975.
• Brückner A., Encyklopedia staropolska, Warszawa 1939.
• Buczkowski K., Z ogrodów stylowych w Polsce, Kraków 1924.
• Ciołek G., Odbudowa ogrodu wilanowskiego, [w:] Teki Ciołka, Teka „Wilanów”, mps w Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
• Ciołek G., Odbudowa ogrodu w Wilanowie, „Ochrona Zabytków” 1962, R. 15, nr 3.
• Ciołek G., Ogród w Nieborowie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1957, t. 2.
• Ciołek G., Ogród w Rogalinie, „Ochrona Zabytków” 1950, R. 3, nr 2/4.
• Ciołek G., Ogród w Wilanowie. Badania i zagadnienia konserwator¬skie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1947, nr 1/2.
• Ciołek G., Ogrody polskie. Przemiany treści i formy, Warszawa 1954.
• Ciołek G., Polskie ogrody XVII wieku, Warszawa 1944.
• Ciołek G., Staropolskie ogrody XVI i XVII w., „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1947, R. 40.
• Ciołek G., Teatry ogrodowe XVII i XVIII wieku, „Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury” 1954, R. 4, z. 2.
• Ciołek G., Zarys historii kompozycji ogrodowej w Polsce, Łódź-Warszawa 1955.
• Ciołek G., Zarys ochrony i kształtowania krajobrazu, Warszawa 1964.
• Chrablewski K., Ciołek G., Uwagi o potrzebie i metodzie odbudowy zabytkowych ogrodów, „Ochrona Zabytków” 1949, R. 2, nr 1.
• Dębowski M. (red.), Pamiętniki króla Stanisława Augusta. Antologia, Warszawa 2013.
• Dregé J., Ogrody w Polsce, Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana, t. 4, Warszawa 1904.
• Gerquin A., Gołda H., Problemy konserwacji, rekonstrukcji, adaptacji zabytkowych parków, Warszawa 1974.
• Gloger Z., Encyklopedia staropolska, Warszawa 1990-1903.
• Gołębiowski Ł., Domy i dwory, przy tym opisanie apteczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki; łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni; błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów, Warszawa 1830.
• Iwanowski E., O ogrodach w Polsce, Poznań 1830.
• Jankowska M., Gerard Ciołek, badacz i konserwator ogrodów zabytkowych, „Studia i Materiały PKZ”, 1981.
• Jankowski E., Dzieje ogrodnictwa Polski w zarysie, Warszawa 1923.
• Krasicki I., Listy o ogrodach, [w:] Dzieła Ignacego Krasickiego, Ed. nowa i zupełna przez Franciszka Dmochowskiego, t. 5, Warszawa 1803.
• Łoziński W., Życie polskie w dawnych wiekach, Lwów 1921.
• Majdecka-Strzeżek A., Wystawa prac profesora Longina Majdeckiego, [w:] Sztuka ogrodów i krajobraz w pracach profesora Longina Majdeckiego, Warszawa 1997.
• Majdecki L., Historia ogrodów, Warszawa 1981.
• Majdecki L., Ochrona i konserwacja zabytkowych założeń ogrodowych, Warszawa 1993.
• Michałowski A., Parki i ogrody zabytkowe w Polsce, stan 1991 rok, Warszawa 1992.
• Michałowski A., Rewaloryzacja ogrodu Jana Klemensa Branickiego w Białymstoku na tle działań konserwatorskich w ogrodach historycznych Europy, [w:] Parki i ogrody zabytkowe, ochrona i konserwacja, Ogród Branickich w Białymstoku, historia rewaloryzacji, Białystok 2010.
• Michałowski A., Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu – Narodowa Instytucja Kultury. Historia struktury organizacyjno-prawnej. Lata 1977-2002, „Ochrona Zabytków” 2012, nr 1-2.
• Mitkowska A., Fabijanowska K., Uruska-Suszek D., Zachariasz A., Tor K., Model postępowania konserwatorskiego dla zdewastowanych założeń ogrodowych przejmowanych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, Warszawa 1994.
• Piwocki K., Uwagi o odbudowie zabytków, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946, R. VIII, [za:] Zasady Konserwacji Zabytków Architektury. Wybór tekstów, Warszawa 1972.
• Publikacja Ministerstwa Sztuki i Kultury, 1920 r., [za:] Remer J., Trzydziestolecie konserwatorstwa polskiego, „Ochrona Zabytków” 1949, nr 1 i 2.
• Rylke J., Powstanie i przekształcenia Ogrodu Saskiego w Warszawie, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Ksawerego Piwockiego i prof. Władysława Niemirskiego, Warszawa 1976, mps w zbiorach Katedry Sztuki Krajobrazu Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego.
• Sikora D., Ochrona i konserwacja ogrodów zabytkowych w Polsce. Historia i tendencje współczesne, Warszawa 2008.
• Sikora D., Ogród w Podhorcach – fazy rozwojowe i powiązania z krajobrazem otaczającym, [w:] Žovkva krìz’ stolìttâ, vip. 2, L’viv 2012.
• Wildner-Nurek I., Z dziejów ewidencjonowania zabytkowych parków i ogrodów w Polsce, „Ochrona Zabytków” 2007, nr 3.
• Zug S.B., Ogrody w Warszawie i jej okolicach opisane w roku 1784 przez Szymona Zuga, budowniczego Kościoła Ewangelickiego w Warszawie. Z objaśnieniami F.M. Sobieszczańskiego, napisa¬nemi w 1784 r., Warszawa 1848.

Identifiers

ISSN

0029-8247