Zbudujemy wam elektrownię (atomową!). Praktyka oceny technologii przy rozwoju energetyki jądrowej w Polsce

• Authors: Piotr Stankiewicz

Title variants

EN

We Will Build a Power Plant for You (A Nuclear One!). Technology Assessment in Development of Nuclear Energy in Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Plan budowy w Polsce elektrowni atomowych jest wyzwaniem nie tylko w wymiarze technologicznym czy inwestycyjnym, ale także społecznym. Związany jest z kontrowersjami o charakterze politycznym, gospodarczym, kulturowym i ideologicznym. Przygotowywanie Programu Polskiej Energetyki Jądrowej, rozpoczęte przez rząd w 2009 roku, stanowi zatem istotne wyzwanie z zarządzania zmianą społeczno-technologiczną. Celem artykułu jest spojrzenie na realizację programu jądrowego z perspektywy nurtu społecznego współzarządzania technologią (technology governance), którego główny element stanowi system oceny technologii (technology assessment). Zadaniem systemu oceny technologii jest umożliwienie przeprowadzenia kompleksowej, wielowymiarowej ewaluacji wdrażanych innowacji technologicznych (szczególnie tych wywołujących kontrowersje społeczne), uwzględniającej interesy i opinie różnych grup społecznych. Głównym problemem jest pytanie o to, jaki model oceny technologii wykorzystywany jest przy realizacji Programu Polskiej Energetyki Jądrowej. W pierwszej części artykułu zaprezentowane zostały kontekst technology governance i główne modele oceny technologii: od eksperckiego do partycypacyjnego; w drugiej części zastosowano te narzędzia do analizy sposobu wdrażania w Polsce energetyki jądrowej.

EN

Introducing nuclear power to the Polish energy system faces controversies of a political, economic, cultural and ideological nature. Implementation of the Polish Nuclear Power Programme, launched by the Polish government in 2009, is therefore a major challenge in the area of public participation in the decision-making process. The purpose of this article is to provide an insight into the nuclear programme implementation from the perspective of technology governance, with a special focus on the applied technology assessment procedures. The main questions of the article are: which model of technology assessment has been used in decision-making practice in the field of development of Polish nuclear energy? How is the public participation in decision-making and evaluation of risks and chances of nuclear energy present in this process? In the first part of the article the perspective of technology governance and models of technology assessment have been presented. The second part consists of an empirical analysis of the nuclear energy development in Poland from the point of view of technology assessment.

Keywords

PL

ocena technologii; współzarządzanie technologią; ryzyko; energetyka jądrowa; innowacje technologiczne; partycypacja; społeczne badania nad nauką i technologią

EN

technology assessment; technology governance; risk; nuclear energy; techno­logical innovations; participation; science and technology studies

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2014
• Issue: 1(212)
• Pages: 77-107

Contributors

author

Piotr Stankiewicz

• Instytut Socjologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń

References

• Abriszewski, Krzysztof. 2008. Poznanie. Zbiorowość. Polityka: Analiza Teorii Aktora-sieci Bruno Latoura. Kraków: Universitas.
• as. 2011. Spór o elektrownię jądrową w Polsce. „Na szczęście nie mamy tego szajsu”. „Nieprawda. To bezpieczne”. Gazeta.pl, 14.03.2011 (wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/2029020,114873,9251359.html, dostęp 14.03.2011).
• Barnes, Pamela M. 2006. The Nuclear Industry: A Particular Challenge to Democracy in Europe?. „Managerial Law” 48(4): 400–429.
• Beck, Ulrich, Anthony Giddens i Scott Lash. 2009. Modernizacja refleksyjna: polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności. Warszawa: WN PWN.
• Beck, Ulrich. 2004. Społeczeństwo ryzyka: w drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Scholar.
• Beck, Ulrich. 2012. Społeczeństwo światowego ryzyka. Warszawa: Scholar.
• Bickerstaffe, Julia i David Pearce. 1980. Can There Be a Consensus on Nuclear Power? „Social Studies of Science” 10(3): 309–344.
• Bijker, Wiebe E., Thomas P. Hughes i Trevor J. Pinch (red.). 1987. The Social Construction of Technological Systems. New Directions in the Sociology and History of Technology. Cambridge, Mass.: MIT Press.
• Bijker, Wiebe E. i John Law (red.). 1992. Shaping Technology, Building Society. Studies in Sociotechnical Change. Cambridge, Mass.: MIT Press.
• Bijker, Wiebe E. 2013. „Technology Assessment. The State of/at Play”. Wykład wygłoszony 13 marca 2013 roku na konferencji PACITA w Pradze.
• Bimber, Bruce. 1990. Karl Marx and the Three Faces of Technological Determinism. „Social Studies of Science” 20(2): 333–351.
• Bińczyk, Ewa. 2006. Bruno Latour i jego remedium na bolączki świata współczesnego. „Studia Socjologiczne” 1(180): 155–171.
• Bińczyk, Ewa. 2012. Monitorowanie technonanuki? Uwagi z pozycji (post)konstruktywistycznych. „Principia” (360): 83–100.
• Bińczyk, Ewa. 2013. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofi a wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Bora, Alfons, Stephan Bröchler, Michael Decker i Michael Latzer Georg Aichholzer (red.). 2010. Technology Governance: Der Beitrag Der Technikfolgenabschätzung. Berlin: Edition Sigma.
• Bucchi, Massimiano i Federico Neresini. 2008. Science and Public Participation. W: J.E. Hackett, O. Amsterdamska, M. Lynch i J. Wajcman (red.). Handbook of Science and Technology Studies. Cambridge, Mass.: MIT Press, s. 449–473.
• Bütchi, Danielle i Michael Nentwich. 2000. The Role of PTA In the Policy-Making Process. W: L. Klüver, M. Nentwich, W. Peissl, H. Torgersen, F. Gloede, L. Hennen, J. van Eijndhoven, R. van Est, S. Joss, S. Bellucci i D. Butchi (red.). EUROPTA. European Participatory Technology Assessment. Participatory Methods in Technology Assessment and Technology Decision-Making. The Danish Board of Technology, s. 135–153.
• Coates, Joseph F. i Vary T. Coates. 2012. Wartościowanie techniki w społeczności biznesu w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W: L. Zacher (red.). Nauka – Technika – Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext, s. 401–408.
• Dickson, David. 2000. Science and Its Public: The Need for a’Third Way'. „Social Studies of Science” 30(6): 917–923.
• Ekspertyza na temat kryteriów lokalizacji elektrowni jądrowych oraz wstępna ocena uzgodnionych lokalizacji, Ministerstwo Gospodarki; brak autora, daty i miejsca wydania. http://www.mg.gov.pl/fi les/upload/12933/Prezentacja_Lok_EJ_1.pdf, dostęp 1.08.2013.
• Felt, Ulrike i Brian Wynne. 2007. Taking European Knowledge Society Seriously. Expert Group on Science and Governance, Brussels, European Commission D-G Research, Science Economy and Society Directorate, EUR 22700.
• Frankenfeld, Philip J. 1992. Technological Citizenship: A Normative Framework for Risk Studies. „Science, Technology & Human Values” 17(4): 459–484.
• Fuller, Steve. 2000. The Governance of Science: Ideology and the Future of the Open Society. Buckingham, Philadelphia: Open University Press.
• Fuller, Steve. 2007. New Frontiers in Science and Technology Studies. Polity.
• Grunwald, Armin. 2010. Technikfolgenabschätzung: Eine Einführung. Berlin: Edition Sigma.
• Hagendijk, Rob i Alan Irwin. 2006. Public Deliberation and Governance: Engaging with Science and Technology in Contemporary Europe. „Minerva” (44): 167–184.
• Hagendijk, Rob i Egil Kallerud. 2003. Changing Conceptions and Practices of Governance in Science and Technology in Europe: A Framework for Analysis: STAGE (Science, Technology and Governance in Europe), Discussion Paper 2.”
• Hennen, Leonhard. 2000. Impacts of Participatory TA on Its Societal Envi-Ronment. W: L. Klüver, M. Nentwich, W. Peissl, H. Torgersen, F. Gloede, L. Hennen, J. van Eijndhoven, R. van Est, S. Joss, S. Bellucci i D. Butchi (red.). EUROPTA. European Participatory Technology Assessment. Participatory Methods in Technology Assessment and Technology Decision-Making. Copenhagen: The Danish Board of Technology, s. 154–178.
• Irwin, Alan. 2008. STS Perspectives on Scientifi c Governance. W: J.E. Hackett, O. Amsterdamska, M. Lynch i J. Wajcman (red.). Handbook of Science and Technology Studies. Cambridge, Mass.: MIT, 583–607.
• Irwin, Alan i Brian Wynne (red.). 2004. Misunderstanding Science? The Public Reconstruction of Science and Technology. Cambridge University Press.
• Irwin, Alan. 2001. Constructing the Scientifi c Citizen: Science and Democracy in the Biosciences. „Public Understanding of Science” 10(1): 1–18.
• Jasanoff, Sheila i Sang-Hyun Kim. 2009. Containing the Atom: Sociotechnical Imaginaries and Nuclear Power in the U.S. and South Korea. „Minerva” 47(2): 119–146.
• Jasanoff, Sheila. 1996. The Dilemma of Environmental Democracy. „Library” 31(1): 63–70.
• Jasanoff, Sheila. 2005. Designs on Nature: Science and Democracy in Europe and the United States. Princeton University Press.
• Joss, Simon i Sergio Bellucci (red.). 2002. Participatory Technology Assessment – European Perspectives. London: CSD.
• Kiepas, Andrzej. 2012. Wartościowanie techniki jako proceduralna metoda rozwiązywania konfliktów. W: L. Zacher (red.). Nauka – Technika – Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext, s. 417–431.
• Klüver, Lars, Michael Nentwich, Walter Peissl, Helge Torgersen, Fritz Gloede, Leonhard Hennen, Josee van Eijndhoven, Rinie van Est, Simon Joss, Sergio Bellucci i Danielle Butchi (red.). 2000. EUROPTA. European Participatory Technology Assessment. Participatory Methods in Technology Assessment and Technology Decision-Making. Copenhagen: The Danish Board of Technology.
• Koncepcja kampanii informacyjnej dotyczącej edukacji jądrowej: Bezpieczeństwo, które się opłaca; brak autora, wydawcy, daty i miejsca wydania, http://bip.mg.gov.pl/fi les/5.KONCEPCJA%20PO%20MODYFIKACJI_0.pdf, dostęp 31.07.2013.
• Konsultacje społeczne programu jądrowego, http://www.mg.gov.pl/node/15448, dostęp 31.07.2013.
• Kocela, Weronika. 2012. Atomowy zawrót głowy: dzwonili nawet z Berlina. Portal Samorządowy 12.01.2012 (www.portalsamorzadowy.pl/drukuj/27292.html, dostęp 15.01.2012).
• Latour, Bruno. 2011. Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Leach, Melissa, Ian Scoones, i Brian Wynne. 2005. Science and Citizens: Globalization and the Challenge of Engagement. London; New York: Zed Books.
• Nauka w Społeczeństwie. Wymiana wiedzy, angażowanie społeczeństwa. 2007. Komisja Europejska 7 FP, http://bookshop.europa.eu/en/science-in-society-pbKI7707185/downloads/KI-77-07-185-PL-D/KI7707185PLD_002.pdf?FileName=KI7707185PLD_002.pdf&SKU-=KI7707185PLD_PDF&CatalogueNumber=KI-77-07-185-PL-D, dostęp 30.01.2014.
• Pańków, Włodzimierz, Bolesław Rok, Marta Strumińska-Kutra i Joanna Woźniczko. 2010. Oblicza Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw. Warszawa: Scholar.
• Program Polskiej Energetyki Jądrowej; brak autora, wydawcy, daty, miejsca wydania i numeracji stron http://www.mg.gov.pl/fi les/upload/10980/streszczenie_PEJ_i_ustaw_o_EJ_i_OC.pdf, dostęp 31.07.2013.
• Rekomendowane lokalizacje elektrowni jądrowych, http://www.mg.gov.pl/node/12933, dostęp 1.08.2013.
• Rip, Arie, Johan Schot i J. Thomas Misa. 1995. Managing Technology in Society. The Approach of Constructive Technology Assessment. London; New York: Pinter Publishers.
• Sandecki, Maciej i PAP. 2011. Gniewino jest gotowe na elektrownię atomową, Gazeta.pl 15.03.2011 (http://trojmiasto.gazeta.pl/trojmiasto/1,35612,9253387,Gniewino_jest_gotowe_na_elektrownie_atomowa.html, dostęp 03.09.2013).
• Schot, Johan. W. 1992. Constructive Technology Assessment and Technology Dynamics: The Case of Clean Technologies. „Science, Technology & Human Values” 17(1): 36–56.
• Sclove, Richard E. 1995. Democracy and Technology. The Guilford Press.
• Sclove, Richard. 2012. Nauka sp. z o.o. czy nauka dla każdego? W: L. Zacher (red.). Nauka –Technika – Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext, s. 233–239.
• Sroka, Jacek. 2009. Deliberacja i rządzenie wielopasmowe: teoria i praktyka. Wrocław: Wydawn. Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Stankiewicz, Piotr. 2007. Konflikty technologiczne w społeczeństwie ryzyka. Przykład sporu o budowę masztu telefonii komórkowej. „Studia Socjologiczne” 4(187): 87–116.
• Stankiewicz, Piotr. 2008. W świecie ryzyka. Niekończąca się opowieść Ulricha Becka. „Studia Socjologiczne” 3(190): 117–34.
• Stankiewicz, Piotr. 2010. Teoria i praktyka oceny technologii. „INFOS-Biuletyn Analiz Sejmowych” 22(92): 1–4.
• Stirling, Andy. 2006. From Science and Society to Science in Society: Towards a Framework for „Co-operative Research”. Gover’Science Seminar 2005 – Outcome. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Strydom, Piet. 2002. Risk, Environment and Society: Ongoing Debates, Current Issues and Future Prospects (Issues in Society). Buckingham/Philadelphia: Open University Press.
• White Paper on European Governance. 2001. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2001/com2001_0428en01.pdf, dostęp 23.04.2008.
• Wynne, Brian. 1989. Sheep Farming After Chernobyl: A Case Study in Communicating Scientific Information. „Environment” 31(2): 10–39.
• Wynne, Brian. 1991. After Chernobyl: Science Made to Simple?. „New Scientist” (Jan 26): 44–46.
• Wynne, Brian. 1991. Knowledges in Context. „Science Technology And Human Values” 16(1): 111–121.
• Wynne, Brian. 2006. Public Engagement as a Means of Restoring Public Trust in Science – Hitting the Notes, but Missing the Music?. „Community Genetics” 9: 211–220.
• Zacher, Lech W. 2012. Nauka – Technika – Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext.
• Zacher, Lech W. 2012a. Relacja technika-społeczeństwo jako przedmiot badań i ewaluacji (przegląd problematyki). W: L. Zacher (red.). Nauka – Technika – Społeczeństwo. Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne. Warszawa: Poltext, s. 15–37.