Z tradycji polskiego wolontariatu - idee i praktyka

• Authors: Łucja Kabzińska

Title variants

The Tradition of Polish Voluntary Service: Prevailing Concepts and Their Realization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Praca społeczna, w rozumieniu dzisiejszego wolontariatu, ma bogate tradycje na ziemiach polskich i kształtowała się na kanwie ważnych potrzeb narodowo – społecznych, obejmując tak istotne obszary życia zbiorowego, jak naukę, kulturę, oświatę, gospodarkę, politykę. Równolegle z praktyką działań społecznych tworzyła się refleksja teoretyczna osadzona na filozofii, etyce, aksjologii, religii i innych ważnych naukach, mieszczących się w szeroko rozumianej humanistyce. Istotną rolę w inspirowaniu bogatych form pracy wolontariackiej pełniły programy i ideologie społeczno – polityczne organizacji i towarzystw o bardzo różnicowanym profilu działalności, a także wybitne jednostki rekrutujące się przede wszystkim z rodzącej się inteligencji (lekarze, prawnicy, literaci, publicyści, ludzie nauki, duchowieństwo itp.), dla której punktem odniesienia była filozofia oświeceniowa i ideologia pozytywistyczna. Oświeceniowy rodowód działalności społecznikowskiej należy wiązać z takimi postaciami jak, S. Staszic, H. Kołłątaj, J. J. Śniadeccy. Pozytywistyczne wzorce pracy wolontariackiej zapoczątkowane zostały przez wielkich Wielkopolan lat 40. XIX wieku (K. Marcinkowski, K. Libelt, A. Cieszkowski, H. Cegielski, E. Estkowski i inni). Intensywna walka o zachowanie polskiej kultury, nauki i oświaty w formie idei wzajemnej pomocy rozpoczyna się w okresie pozytywizmu, gdzie powstawały liczne organizacje, które powoływały do życia placówki opieki i pomocy, domy dla sierot, ochronki, szkółki niedzielne itp. Znaczący udział w pracy społecznej na polu oświaty i kultury odgrywały kobiety, angażujące się w tajnych stowarzyszeniach samopomocowych i społeczno – kulturalnych. Wśród nich wielokierunkową działalność prowadziły m.in. Cecylia Śniegocka, Filipina Płaskowicka, Maria Wysłouchowa, Cecylia Niewiadomska i inne.

EN

Community work in the way it is being understood and represented by present-day voluntary service, has a rich legacy on Polish territory. It developed against the background of national and public needs and encompassed such crucial issues as social life, education and science, culture, economy and politics. Simultaneously with the welfare work its theoretical framework developed, based on philosophy, ethics, axiology, religion and other important sciences that can be summarized by the umbrella term of “the humanities.” Of crucial importance for the inspiration of a wide range of voluntary work proved the agendas and socio-political ideologies of organizations and associations operating in various fields. Of equal importance, however, was the contribution of outstanding citizens, representatives of the “intelligentsia” ( physicians, lawyers, men of letters, publishers, scientists, the clergy), who took their bearings from the philosophy of Enlightenment and the concepts of positivism. We can acknowledge Enlightenment’s legacy in the activities of such outstanding men as S. Staszic, H. Kołłątaj, J. J. Śniadeccy. In the nineteen-forties Positivism left its mark on the exemplary voluntary activities of the pioneers K. Marcinkowski, K.Libelt, A. Cieszkowski, H.Cegielski, E.Estkowski and others, most of them hailing from Great Poland. The arduous struggle to keep alive Polish culture, science and education by means of mutual assistance had its origins in the decades of Positivism. Various organizations were set up to establish places of refuge, day centers, orphanages, almshouses, Sunday-schools etc. An important role in the educational and cultural fields of voluntary work can be ascribed to women, who exhibited immense civic involvement in secret socio-cultural and self-help organizations. Among those who gave evidence of a wide range of civic activities are among others Cecylia Śniegocka, Filipina Płaskowicka, Maria Wysłouchowa and Cecylia Niewiadomska.

Keywords

PL

wolontariat; praca społeczna; filantropia; dobroczynność; aksjologia wolontariatu; korzenie historyczne dobroczynności wzory osobowe

EN

voluntary service; work for the public weal; philanthropy; axiology of voluntary sevice; historical roots of welfare work axiology of voluntary service outstanding personalities

• Publisher: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Journal: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne
• Year: 2012
• Issue: 1
• Pages: 7-31

Contributors

author

Łucja Kabzińska

• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

References

• Blicharz J., Udział polskich organizacji pozarządowych w wykonywaniu zadań administracji publicznej, Kolonia Limited 2005
• Bocheński A., Rzecz o psychice narodu polskiego. PIW Warszawa 1986
• Działalność kobiet polskich na polu oświaty i nauki, pod red. W. Jamrożka i D. Żołądź – Strzelczyk, Eruditus, Poznań 2003
• Dzieje szkolnictwa i oświaty na wsi polskiej do 1918 roku, t. I, red. S. Michalski, Warszawa 1982
• Frysztacki K., J. Radwan - Pragłowski, Społeczne dzieje pomocy człowiekowi: od filantropii greckiej do pracy socjalnej, Katowice 1998
• Hellwig J., Rola Towarzystwa Naukowej Pomocy im. Karola Marcinkowskiego w awansie społeczno – zawodowym młodzieży polskiej, Eruditus, Poznań 1994
• Jakóbczyk W., Towarzystwo Naukowej Pomocy w Wielkopolsce 1841 – 1939, Poznań 1985
• Kabzińska Ł., Geneza i rozwój pedagogiki pozytywizmu warszawskiego w świetle publicystyki „obozu młodych”. Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Olsztyn 1996
• Kieniewicz S., Dramat trzeźwych entuzjastów. O ludziach pracy organicznej. Warszawa 1964
• Kieniewicz S., Przesłanki rozwoju nauki polskiej w okresie międzypowstaniowym, W: Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej, seria E, zeszyt V, Warszawa 1973
• Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w. Zbiór studiów pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, T. II, cz.1, Warszawa 1992
• Królikowska J., Socjologia dobroczynności, Warszawa 2004
• Kucha R., Oświata elementarna w Królestwie Polskim w latach 1864 – 1914, Lublin 1982
• Kurdybacha Ł., Działalność pedagogiczna Stanisława Konarskiego, W: Ł. Kurdybacha, Pisma wybrane Wybrał i słowem wstępnym poprzedził J. Miąso, t. II, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1976
• Leś E., Od filantropii do pomocniczości. Studium porównawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2000
• Leś E., Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001
• Michalski S., Społeczna i pedagogiczna działalność Stefanii Sempołowskiej na tle epoki, Książka i Wiedza 1973
• Moroń D., Wolontariat w trzecim sektorze Prawo i praktyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009
• Nawroczyński B., Cecylia Niewiadomska – tajna nauczycielka (1855 – 1925), „Przegląd Historyczno – Oświatowy” 1978, nr 4
• Nowacki T., Wstęp, W: S. Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, Wrocław 1956
• Opałek K., Oświecenie. W: Historia nauki polskiej, red. B. Suchodolski, Ossolineum, Wrocław 1970
• Partnerka matka opiekunka. Status kobiety w dziejach nowożytnych od XVI do XX wieku. Red. Krzysztof Jakubiak, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz 2000
• Pigoń S., Na drogach i manowcach kultury ludowej. Szkice. Lwów 1939
• Piotrowska – Marchewa M., Nędzarze i filantropi. Problem ubóstwa w polskiej opinii publicznej w latach 1815 – 1863, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004
• Praktyczny słownik wyrazów obcych. Red. Latuska A., J. Puchalska, Kraków 2002
• Semków J., Historia i teraźniejszość ruchu społeczno – kulturalnego w Polsce. Towarzystwa miłośnicze. W: Oświata dorosłych. Red. i wybór tekstów E. Solarczyk – Ambrozik i K. Przyszczypkowski. Edytor Poznań – Toruń 1999
• Sokół Z., Maria Wysłouchowa (1858 – 1905). Galicyjska działaczka oświatowa i kulturalna. Nauczycielka i redaktorka prasy dla ludu, W: Działalność kobiet polskich na polu oświaty i nauki, pod redakcją W. Jamrożka i D. Żołądź – Strzelczyk, Eruditus, Poznań 2003
• Sowiński A. J., W poszukiwaniu ideału osobowości wolontariusza, W: Wolontariat w obszarze humanistycznych wyzwań opiekuńczych. Red. naukowa B. Kromolicka, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń 2005
• Staszic S., Być narodowi użytecznym, Warszawa 1976
• Suchodolski B., Kim jest człowiek, Warszawa 1974, Wiedza Powszechna
• Suchodolski B., Stanisław Staszic. Jego życie i idee, W: Stanisław Staszic i jego dzieło. Materiały sesji naukowej Stanisław Staszic a współczesne osiągnięcia geologii polskiej, Piła 27 – 28 marca 1976 r. Praca zbiorowa pod redakcją J. Topolskiego, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1978
• Szczepański J., Sprawy ludzkie, wyd. III rozszerzone, Czytelnik, Warszawa 1984
• Theiss W., Badania historyczno – oświatowe w pedagogice społecznej. W: Studia Pedagogiczne z. 9, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1983
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., By dla wszystkich świeciło słońce… Opowieści o prawdziwym życiu niezwykłych kobiet, Lublin 1989
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Kobiece Koło Oświaty Ludowej, „Przegląd Historyczno – Oświatowy” 1960, R. III, nr 3
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Nie po kwiatach los je prowadził… Kobiety polskie w ruchu rewolucyjnym, Iskry, Warszawa 1987
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Od prządki do astronautyki. Z dziejów kobiety polskiej, jej pracy i osiągnięć, Warszawa 1963
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Płaskowicka. Opowieść biograficzna, Warszawa 1979
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Rycerki i samarytanki, Warszawa 1988
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Stefania Sempołowska. Współczesne życiorysy Polaków, Warszawa 1981
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Wysłouchowa. Opowieść biograficzna, Warszawa 1975
• Wawrzykowska – Wierciochowa D., Z dziejów kobiety wiejskiej. Szkice historyczne 1861 – 1945, Warszawa 1961
• Wiatrowski Z., Etyka zawodowa – ważny wyznacznik jakości działalności pedagogicznej, W: Po co etyka pedagogom? Praca zbiorowa pod redakcją naukową W. Sawczuka, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2007
• Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej 1795 – 1945, PWN, Warszawa 1980
• Wroczyński R., Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. Warszawa 1963
• Wysłouchowa M., Wspomnienie pozgonne, Lwów 1905
• Żołądź – Strzelczyk D., Studia z dziejów edukacji kobiet na ziemiach polskich, Agencja Wydawniczo-Poligraficzna „Bajt”, Poznań 2001
• Żurawicka J., Inteligencja warszawska w końcu XIX wieku, Warszawa 1978