Czwarte rozważania nad Słowami prawnymi w rzeczy sobie podobnymi Bartłomieja Groickiego

• Authors: Aleksander Zajda

Title variants

EN

Fourth considerations on Bartłomiej Groicki’s Słowa prawne w rzeczy sobie podobne

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Starting with B. Groicki’s Słowa prawne w rzeczy sobie podobne (1567), the paper collects and discusses lexis in the field of legal and judicial procedure. First, the history of the field procedura ‘procedure’ is briefly presented from Old Polish to modern times, and then the history of the field dilatio (‘adjorunment’) is discussed in more detail. In the Old Polish period, the most common names in the field dilatio were odwłoka, fryszt, odkład, and also several deverbal derivatives in -anie, -enie (e.g. odkładanie, odwleczenie, przewleczenie), which were however rarely written down in the sources. In the 16th c., this type becomes relatively popular, but the frequency of specific names is also very low at that time; the names odwłoka, przewłoka and zwłoka are much more common. From the second half of the 16th till the end of the 18th c., the centre of the field is dominated by dilatio, a loan word from Latin. In mid-18th c. the name odroczenie appears as an innovation, rare at first but gradually ousting the foreign dylacja and beginning to reign supreme.

Keywords

PL

historia języka polskiego; terminologia prawna; Bartłomiej Groicki

EN

history of Polish; legal terminology; Bartłomiej Groicki

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2013
• Issue: 1(15)
• Pages: 89-110

Contributors

author

Aleksander Zajda

• Uniwersytet Jagielloński, Kraków

References

• Kutrzeba S., 1925−1926, Historia źródeł dawnego prawa polskiego, t. I−II, Kraków.
• Sondel J., 1997, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków.
• Zajda A., 2011, Rozważań nad Słowami prawnymi w rzeczy sobie podobnymi Bartłomieja Groickiego ciąg dalszy, „LingVaria” nr 2 (12), s. 111–124.
• Zajda A., 2012, Trzecie rozważania nad Słowami prawnymi w rzeczy sobie podobnymi Bartłomieja Groickiego, „LingVaria” nr 2 (14), s. 89–109.
• Acta maleficorum Visniciae. Księga złoczyńców sądu kryminalnego w Wiśniczu (1629–1665), oprac. i wyd. W. Uruszczak przy współpr. I. Dwornickiej, Kraków 2003.
• Acta Anni 1588 Primi Regiminis Sigismundi III, rkps Ossolineum.
• Akta synodów różnowierczych w Polsce, oprac. M. Sipayłło, t. I (1550–1559), t. II (1560–1570), t. III (1571–1633), t. IV (1569–1600), Warszawa 1966−1997.
• J. S. Bandtkie, Słownik dokładny języka polskiego i niemieckiego, t. I–II, Wrocław 1806.
• Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy, wersja polsko-łacińska, oprac. E. Kędelska, I. Kwilecka, A. Łuczak, t. I–IV, Warszawa 1999–2009.
• A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum, Lugdunum 1588.
• Constitutiones Conventus Generalis Piotrcoviensis anni Domini 1544 (rkps szwedzki z Uppsali).
• In comitiis generalibus Cracoviensibus… Constitutiones factae, 1543 (rkps szwedzki z Uppsali).
• T. Czacki, O litewskich i polskich prawach, t. I–II, Warszawa 1801.
• J. Czechowicz, Praktyka kryminalna to jest wzór rozważnego i porządnego spraw kryminalnych sądzenia, Chełmno 1769.
• Diaryusz grodzieński sejmu 1784, Warszawa 1785.
• Diariusze sejmowe z wieku XVIII, t. III, Diariusze sejmów z lat 1750, 1754 i 1758, wyd. W. Konopczyński, Warszawa 1937.
• „Dziennik Polski”. Gazeta codzienna wydawana w Krakowie.
• Encyklopedia powszechna, t. XIX, wyd. S. Orgelbrand, Warszawa 1865.
• Ł. Górnicki, Rozmowa Polaka z Włochem o wolnościach i prawach polskich, Kraków ok. 1587.
• B. Groicki, Artykuły prawa majdeburskiego, Kraków 1558.
• B. Groicki, Porządek sądów i spraw miejskich prawa majdeburskiego w Koronie polskiej, Kraków 1559.
• B. Groicki, Ten postępek wybran jest s praw cesarskich, Kraków 1559.
• B. Groicki, Rejestr do Porządku i do Artykułów prawa majdeburskiego i cesarskiego, Kraków 1567.
• B. Groicki, Tytuły prawa majdeburskiego, Kraków 1567.
• Historia państwa i prawa Polski, t. I: do połowy XV w., oprac. J. Bardach, Warszawa 1965, t. II: od połowy XV w. do r. 1795, oprac. Z. Kaczmarczyk i B. Leśnodorski, Warszawa 1968, t. III, red. J. Bardach i M. Senkowska-Gluck, Warszawa 1981.
• J. Januszowski, Przywileje koronne, (współoprawne z dziełem Januszowskiego) Statuta, prawa i konstytucyje koronne łacińskie i polskie (z osobną paginacją), Kraków 1600.
• J. Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław 1951, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 88.
• G. Knapski, Thesaurus polono-latino-graecus, Kraków 1621.
• Kodeks cywilny, wyd. 28, Warszawa 2008.
• S. Konarski, O skutecznym rad sposobie, [w:] S. Konarski, Pisma, t. I, oprac. J. Nowak- Dłużewski, wstępem opatrzył Z. Libera, Warszawa 1955.
• Księga sądowa wsi Iwkowej 1581–1809, oprac. i wyd. S. Płaza, Wrocław 1969.
• Księgi sądowe wiejskie klucza jazowskiego 1663–1808, oprac. i wyd. S. Grodziski, Wrocław 1967.
• Księga sądowa kresu klimkowskiego 1600−1762, oprac. i wyd. L. Łysiak, Wrocław 1965.
• Księgi referendarii koronnej, t. I: 1768−1780, t. II: 1781−1794, wyd. A. Keckowa i W. Pałucki, Warszawa 1955−1957.
• P. Kuszewicz, Prawa chełmieńskiego poprawionego i z łacińskiego języka na polski przetłumaczonego ksiąg pięcioro przez Pawła Kuszewicza z Chełmna, Poznań 1623.
• M. Lexer, Mittelhochdeutsches Taschenworterbuch, 37. Auflage, Stuttgart 1983.
• Libri legationum, rkps, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Poznaniu.
• Listy polskie XVI wieku, oprac. K. Rymut, t. I–III, Kraków 1998–2004.
• W.A. Maciejowski, Historia prawodawstw słowiańskich, t. I−II, Warszawa − Lipsk 1832, t. III−IV, Warszawa − Lipsk 1835.
• J. Mączyński, Lexicon latino-polonicum, Królewiec 1564.
• A. Mickiewicz, Dziady cz. III Prolog, cytowane w SJAM VII 8.
• A. Mickiewicz, Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie, Wrocław 1958, oprac. S. Pigoń, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 83.
• A. Frycz Modrzewski, C. Bazylik, O poprawie Rzeczypospolitej księgi czwore, Łosk 1577.
• K. C. Mrongowiusz, Dokładny słownik polsko-niemiecki krytycznie wypracowany, Królewiec 1835.
• Ordynacja dla miasta Krakowa z 1778 roku, Wyd. G.M. Kowalski, Kraków 2008.
• S. Orzechowski, Rozmowa albo dyjalog około egzekucyjej Polskiej Korony, Kraków 1563.
• S. Orzechowski, Quincunx to jest wzór Korony Polskiej, Kraków 1564.
• T. Ostrowski, Prawo cywilne albo szczególne narodu polskiego, t. I–II, Warszawa 1784.
• J. Palczowski, Ustawy prawa polskiego, Brześć 1561.
• M. Rej, Zwierciadło albo kształt…, Kraków 1568.
• M. Rostworowski, Materiały do dziejów Komisji Rządzącej z r. 1807, t. I. Dziennik czynności Komisji Rządzącej, Kraków 1918.
• S. Sarnicki, Statuta i metryka przywilejów koronnych, Kraków 1594.
• S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. I, Warszawa 1967.
• Wielki słownik francusko-polski, oprac. S. Ciesielska-Borkowska i inni, Warszawa 1986.
• Słownik języka Adama Mickiewicza, red. K. Górski i S. Hrabec, t. I–XI, Wrocław 1962–1983.
• Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
• Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, Kraków 1999−.
• P. Skarga, Kazania sejmowe, Kraków 1597.
• S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I–VI, wyd. 2., Lwów 1854–1860 (w przypadkach wątpliwych korzystam z wyd. 1. z lat 1807–1814).
• Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, t. I–II, red. H. Koneczna, W. Doroszewski, Warszawa 1965–1973.
• Słownik polszczyzny XVI w., t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XXXV red. M. R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2011.
• Słownik staropolski, t. I–XI, red. S. Urbańczyk, Kraków 1953–2002.
• Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wilno 1744.
• Słownik języka polskiego, t. I−VIII, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900−1927.
• Słownik języka polskiego, oprac. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861.
• Słownik wyrazów obcych, red. Z. Rysiewicz, wyd. 8, Warszawa 1962.
• P. Szczerbic, Ius municipale, to jest prawo miejskie majdeburskie, Lwów 1581.
• P. Szczerbic, Speculum Saxonum albo prawo saskie majdeburskie, Lwów 1581.
• M. A. Troc, Nowy dykcyjonarz to jest Mownik polsko-niemiecko-francuski, Lipsk 1779.
• Słownik Jana Cervusa z Tucholi, oprac. M. Karplukówna, Wrocław 1973.
• Księgi sądowe wiejskie, t. I–II, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1921.
• Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana, t. III–IV, Warszawa 1904.
• M. Volckmar, Dictionarium trilingue tripartitum, Gdańsk 1596.
• Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX Pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku 1782 wydanego, t. I–VIII, Petersburg 1860, t. IX, Kraków 1889.
• Wielka encyklopedia prawa, red. E. Smoktunowicz, Białystok – Warszawa 2000.
• A. Markowski, R. Pawelec, Wielki słownik wyrazów obcych, Warszawa 2007.
• A. Zamoyski, Zbiór praw sądowych na mocy konstytucji roku 1776 ułożony, cz. I–III, Warszawa 1778.
• Zapisy polskojęzyczne w księgach sądów szlacheckich województwa krakowskiego, oprac. W. Urban, A. Zajda, Kraków 2004.
• Regestr złoczyńców grodu sanockiego 1554–1638, wyd. O. Balzer, Lwów 1891.