Nieuświadamiane archaizmy w polskich związkach frazeologicznych

• Authors: Agnieszka Piela

Title variants

EN

Hidden archaisms within Polish phraseological units

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The fact that a language is a strongly conservative creation, lingering behind the extra-linguistic reality, is clearly visible from the still-existing phraseological units containing an archaic word. However, not all the phraseological units with an archaic lexeme are contemporarily treated as units containing an old, fossilized word. We notice that, according to some language users, some of the above-mentioned units seem to have been quite recent creations of Polish language, e.g.: mówić, powiedzieć itp. coś bez ogródek; być, pojawić się, znaleźć się na tapecie; bez pardonu; czyjaś noga nie postanie, nie postała gdzieś; mówić, odpowiadać, pytać z przekąsem; nie dziwota; wziąć, brać kogoś na spytki; świątek (i) piątek. There are a few reasons why these archaic components take on an „un-archaic” character in the given phraseological units such as: motivational transitions, the placement of isolated language units within word formation nests, the process of identifying them with a newly-created word formations. Through such mechanisms the boundary between what is obsolate and contemporary within a language is becoming very vague. This is the way how history melts with the present time.

Keywords

PL

językoznawstwo historyczne; frazeologia; archaizmy; motywacja; semantyka

EN

diachronic linguistics; phraseology; archaic lexis; motivation, semantics

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2013
• Issue: 1(15)
• Pages: 59-71

Contributors

author

Agnieszka Piela

• Uniwersytet Śląski, Katowice

References

• Grzegorczykowa R., 1979, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, Warszawa.
• Jawór A., 2009, Paleosemantyzmy w związkach frazeologicznych, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 65–74.
• Jawór A., 2010, Reinterpretacje polskich związków frazeologicznych, „Poradnik Językowy” z. 6, s. 36–47.
• Jawór A., 2011, Gasnące frazeologizmy, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 88–100.
• Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S., 1981, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
• Pajdzińska A., 1996, Znaczenie związku frazeologicznego, [w:] Z. Krążyńska, Z. Zagórski (red.), „Poznańskie Studia Językoznawcze” t. 1, Poznań, s. 168–173.
• Pastuchowa M., 2008, Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny, Katowice.
• Piela A., 2012, Obecność dawnej leksyki w polskiej frazeologii, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 58, Łódź, s. 247–260.
• Savater F., 2000, Proste pytania, Kraków.
• A. Bańkowski, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2000.
• A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970.
• S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1854–1860.
• M.R. Mayenowa (red.), Słownik polszczyzny XVI wieku, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–1999.
• S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, Wrocław – Warszawa – Kraków 1953–2000.
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927.
• A. Zdanowicz (red.), Słownik języka polskiego, Wilno 1861.
• B. Dunaj (red.), Język polski. Współczesny słownik języka polskiego, Warszawa 2007.
• S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
• Wróblewski J., 1980, Polisemia (wieloznaczność) i homonimia – problemy, postulaty, [w:] J. Tokarski (red.), Język, teoria-dydaktyka. Materiały VI Konferencji Młodych Językoznawców- Dydaktyków. Opole, 20−21 maja 1979 roku, Kielce, s. 136−151.