O stylizacji gwarowej dyskusyjnie (na materiale wybranych utworów współczesnej prozy polskiej)

• Authors: Wyderka Bogusław

Title variants

EN

Discussion about the dialectical stylization (on the basis of selected modern Polish prose)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia problemy związane z pojęciem „stylizacji gwarowej” i rozbieżnościami w interpretacji zjawiska, jakie odnajdujemy w literaturze przedmiotu. Autor dokonuje krytycznego omówienia poglądów takich badaczy problematyki, jak S. Dubisz, A. Wilkoń, T. Kostkiewiczowa, T. Skubalanka. Za podstawę analityczną przyjmuje teorię stylizacji M.R. Mayenowej. Nie każde wprowadzenie do tekstu elementów gwary oznacza stylizację. Stylizacja gwarowa realizuje się przede wszystkim w tekstach stylu artystycznego, ale w utworach literackich jednostki gwarowe mogą być też cytatami bądź elementami realiów świata przedstawionego funkcjonującymi na zasadzie motywu. Autor artykułu omawia i ilustruje problem granicy pomiędzy stylotwórczym użyciem gwary z intencją stylizacyjną a użyciem niestylizacyjnym. Omawia status tekstów pisanych gwarą oraz zjawiska tekstów hybrydowych i dwukodowych. Materiał empiryczny artykułu stanowią utwory prozatorskie najmłodszej generacji polskich twórców opublikowane w ostatnich kilku latach, są to powieści Macieja Płazy, Ignacego Karpowicza, Wojciecha Kuczoka, Szczepana Twardocha.

EN

The article presents the issue that is associated with the concept of dialectal stylization, as well as the disparities in the interpretation of the phenomenon, which may be found in the literature of the subject. The author conducts a critical discussion about the views of such researchers of the issue as: S. Dubisz, A. Wilkoń, T. Kostkiewiczowa, T. Skubalanka. As the analytical basis, the author acknowledges the stylization theory of M. R. Mayenowa. Not every implementation of the dialectal items to the texts indicates a stylization. The dialectal stylization is realized mainly in the texts of an artistic style, but in the literary works the dialectal units may also be citations or elements of reality of a represented world that function on the basis of a given theme. The author of the article discusses and illustrates the issue of the boundary between the prolific use of a dialectal style with the intention of stylization and the non-stylized use. Furthermore, he discusses the status of the texts that are written in a dialect and the phenomena of hybrid and double-coded texts. The empirical material of the article constitutes the prose works of the youngest generation of the Polish authors, which were published in the last few years. Those involve the novels written by: Maciej Płaza, Ignacy Karpowicz, Wojciech Kuczok, Szczepan Twardoch.

Keywords

PL

stylizacja gwarowa; współczesna proza polska

EN

dialectal stylization; contemporary Polish prose

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 333-351

Dates

published

2017

Contributors

author

Wyderka Bogusław

• Katedra Języka Polskiego, Instytut Polonistyki i Kulturoznawstwa, Uniwersytet Opolski

References

• Kadłubek Zbigniew, 2008, Listy z Rzymu, Księgarnia św. Jacka, Katowice.
• Karpowicz Ignacy, 2015, Sońka, wyd. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Kuczok Wojciech, 2007, Gnój, wyd. 3, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
• Płaza Maciej, 2015, Skoruń, wyd. 1,Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
• Twardoch Szczepan, 2014, Drach, wyd. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Buczyński Jerzy, 2004, Bojdy ślónskie, Ruch Autonomii Śląska i Narodowa Oficyna Śląska, Górny Śląsk.
• Dubisz Stanisław, 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (Nurt ludowy w latach 1945–1975), Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź.
• Dubisz Stanisław, 1996, O stylizacji językowej, „Język Artystyczny”, 10, s. 11–23. Dubisz Stanisław, red., 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Gajda Stanisław, red., 1995, Przewodnik po stylistyce polskiej, Uniwersytet Opolski, Opole.
• Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Aleksandra, Sławiński Janusz, red., 1988, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Gōrnoślōnski ślabikŏrz, 2010, wyd. 1, Pro Loquela Silesiana, Chorzów. Grzegorczykowa Renata, 2007, Wstęp do językoznawstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Konarski Leszek, 2011, Koniec chłopskiej drogi – rozmowa z Julianem Kawalcem, „Tygodnik Przegląd” 41; https://www.tygodnikprzeglad.pl/koniec-chlopskiej-drogi/.
• Malinowska Ewa, Nocoń Jolanta, Żydek-Bednarczuk Urszula, red., 2013, Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, Universitas, Kraków.
• Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Za-kład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk.
• Myśliwski Wiesław, 2003, Kres kultury chłopskiej, Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza EXARTIM, Warszawa.
• Nowacki Dariusz, 2016, „Galicyanie”, czyli nigdy nie jest za późno na debiut. Imponująca powieść 60-letniego dziennikarza, www.wyborcza.pl (dostęp: 24.05.2016).
• Obrączka Piotr, red., 2002, Tak na spas übersetzowane. Doktora Haasego żartobliwe spolszczenia poezji niemieckiej, Uniwersytet Opolski, Opole.
• Roczniok Andrzej, 2012, Schiller na szpas niy ino, Narodowa Oficyna Śląska, Zabrze.
• Skubalanka Teresa, 1984, Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa– Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Skubalanka Teresa, 2001, Podstawy analizy stylistycznej. Rozważania o metodzie, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Słownik gwar polskich, 1982-2016, opracowany przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, t. 1, red. Mieczysław Karaś, Wrocław-Kraków 1982; t. 2–5, red. Jerzy Reichan, Wrocław-Kraków 1983–1998; t. 6–9 (z. 1), red. Joanna Okoniowa, Kraków 2001–2014, t. 9 (z. 2–3), pod kier. Renaty Kucharzyk, Kraków 2015–2016.
• Słownik polskich leksemów potocznych, 2003–2016, t. 1–8, red. Władysław Lubaś, t. 9–10 red. Władysław Lubaś i Katarzyna Skowronek, Wydawnictwo Lexis, Kraków.
• Sowiński Michał, 2016, Nowe powieści z prowincji, „Tygodnik Powszechny”, 40; www.tygodnikpowszechny.pl/nowe-opowiesci-z-prowincji-35823.
• Tambor Jolanta, 2015, Stylizacja – pomysł na reaktywację śląszczyzny, „Poznańskie Studia Slawistyczne”, 8, s. 215–228.
• Wilkoń Aleksander, 1999a, Problemy stylizacji językowej w literaturze, w: Język artystyczny. Studia i szkice, „Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Nauko-we, Katowice, s. 91–114; [prwdr.] „Przegląd Humanistyczny” 1984, nr 3, s. 11–27.
• Wilkoń Aleksander, 1999b, O języku pisarzy nurtu wiejskiego, w: Język artystyczny. Studia i szkice, „Śląsk” Sp. z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Kato-wice, s. 162–180; [prwdr.] Marian Stępień, red., 1975, W kręgu literatury Polski Ludowej, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 230–250.
• Wyderka Bogusław, 2016, Gwara w twórczości nowej fali prozaików śląskich.
• Wojciech Kuczok i Szczepan Twardoch, „Stylistyka”, 25, s. 409–427.
• Zdunkiewicz-Jedynak Dorota, 2008, Wykłady ze stylistyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Identifiers

ISSN

0076-0390