Oświeconych nie trzeba oświecać… Refleksje o szkole, powadze czytania i szaleństwie ideologii

• Authors: Grzegorz Zając

Title variants

EN

The Enlightened do not Need to be Enlightened... Reflections on School, the Seriousness of Reading and the Madness of Ideology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wskazując na postępującą marginalizację piśmiennictwa doby oświecenia w programach nauczania języka polskiego, realizowanych w szkole średniej (ponadgimnazjalnej) na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, autor artykułu skupia się na powiązanym z tym zjawiskiem pogłębianiu się problemu jednostronnego, zdominowanego przez stereotypy i uproszczenia, odbioru tamtej literatury. Stawia pytanie o to, w jaki sposób należałoby czytać osiemnastowieczne i wczesnodziewiętnastowieczne teksty, by – w imię przywracania im należnej rangi w kulturowym obiegu – zobaczyć je nie tylko w kontekście historyczno-społecznym, a tym samym nie sprowadzać ich znaczenia do przekazu dydaktycznego bądź politycznego. W obliczu niepokojących, bo instrumentalizujących dzieło literackie, trendów, które pojawiają się w przestrzeni literaturoznawstwa, podkreśla jednocześnie potrzebę wystrzegania się sytuacji, w której rzutowane na dawny tekst przekonania ideologiczne badacza zdają się nad tym tekstem – jako przedmiotem obserwacji – dominować, zafałszowując jego obraz.

EN

Pointing to the progressive marginalization of the Enlightenment literature in the Polish language curricula implemented in secondary schools over the last several years, the author focuses on the related phenomenon of biased reception of that literature, dominated by stereotypes and simplifications. The author asks how the 18th and early-19th-century texts should be read – with the aim of restoring their proper rank in the cultural tradition – to perceive them not only in the historical and social context, and thus not to reduce their meaning to a didactic or political message. In the face of the disturbing trends in the field of literary studies, which instrumentalise a literary work, the author also stresses the need to avoid a situation in which the ideological beliefs of the researcher projected on an older text seem to dominate it, distorting its image.

Keywords

PL

historia literatury polskiej; oświecenie; edukacja polonistyczna; czytanie dzieła literackiego; „przepisywanie” literatury

EN

history of Polish literature; the Enlightenment; Polish language education; reading a literary work; “transcription” of literature

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2019
• Volume: 67
• Issue: 1: Literatura polska
• Pages: 25-38

Contributors

author

Grzegorz Zając

• Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki

References

• Bolecki Włodzimierz, Postmodernizowanie modernizmu, [w:] tenże, Polowanie na postmodernistów (w Polsce) i inne szkice, Kraków 1999, s. 43-61.
• Domańska Ewa, Badania postkolonialne, [w:] Leela Gandhi, Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, przeł. Jacek Serwański, Poznań 2008, s. 157-164.
• Kostkiewiczowa Teresa, Oświecenie. Próg naszej współczesności, Warszawa 1994.
• Kostkiewiczowa Teresa, Piśmiennictwo Oświecenia w programach szkoły średniej – czym jest, czym być by mogło, [w:] Konteksty polonistycznej edukacji, red. Maria Kwiatkowska-Ratajczak, Seweryna Wysłouch, Poznań 1998, s. 11-24.
• Kostkiewiczowa Teresa, Historia literatury polskiego oświecenia – rewizje i pytania, [w:] Z warsztatów badawczych historyków literatury polskiej, red. Krzysztof Biliński, Wrocław 2002, s. 9-22.
• Parkitny Maciej, O użyteczności kategorii nowoczesności dla badań literackich nad polskim oświeceniem, „Wiek Oświecenia” 32(2016), s. 29-73.
• Słowacki postkolonialny, red. Michał Kuziak, Bydgoszcz 2010.
• Walas Teresa, Czy jest możliwa inna historia literatury?, Kraków 1993.
• Wójtowicz Witold, Czy można „przepisać” polskie oświecenie?, „Słupskie Prace Filologiczne”. Seria Filologia Polska 2007 (5), s. 35-52.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2019.67.1-3