Od spowiednika do społecznika. Transformacja roli społecznej duchownego w II Rzeczypospolitej

• Authors: Chylak Karol

Title variants

EN

From confessor to social activist. Transformation of a social role of a priest in the Second Republic of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The easiest and perhaps a bit stereotypical thinking about the role of priest makes him positioned in sacred space. Undoubtedly, he is an activist in this area by taking responsibility for leading his flock to redemption. Without any doubt the roles connected with holding particular positions in the governmental structures were traditional. In addition clergy, especially lower ones, were often in a position of a mediator (peasant – landlord). These traditional roles were built in feudal society and in this social structure. Meanwhile, the industrial revolution and intense processes of industrialization and urbanization changed the face of the world, they changed the circumstances in which people were supposed to live in those days. There were social and political changes that could not be unnoticed, in particular voting rights were given to other groups of people and modern concepts – which met with a wide public response (socialism especially) – were developed. They became the basis for the change of church’s and clergy’s attitudes towards both society and their place and role in the society. A doctrinal basis of this transformation became the encyclical of Pope Leon XIII Rerum novarum as of 1891 together with it the Quadragesimo anno (1931) implemented four decades later. There was a great social movement in Poland at the end of the 19th century and at the beginning of the 20th century. The movement that initiated and activated, in other words woke communities up to life, that built social capital. Of course that movement had different social composition but a very important part in that composition was assumed by clergy. Both social status and priestly role were formed again. Changes in attitudes towards a man and interest in man’s mundane part of life had to result in both the transformation of the clergy’s role and the extension of their responsibility for the secular sphere. Times of the Second Republic of Poland led to a complete development of new roles and attitudes among clergy.

Keywords

PL

duchowny; społeczna rola; transformacja; spowiednik; społecznik

EN

clergy; social role; transformation; confessor; social activist

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi/Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie
• Journal: Łódzkie Studia Teologiczne
• Year: 2017
• Volume: 26
• Issue: 4
• Pages: 165-182

Contributors

author

Chylak Karol

• Społeczna Akademia Nauk, Łódź

References

• A.[damski] S.[tanisław], Dlaczego duchowieństwo zajmuje się praca społeczną?, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1921.
• Biskupski S., Stanowisko proboszcza w świetle prawa kanonicznego, Płock: Płockie Wydawnictwo Diecezjalne 1966.
• Bliziński W., Przyszedłem wam przychylić nieba i chleba, Kalisz: Wydawnictwo „Edytor” 2005.
• Bliziński W., Wspomnienia z mego życia i pracy, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk 2003.
• Chylak K., Układy o ziemskich marnościach. Kościół katolicki wobec problemu odzyskania i redystrybucji dóbr duchownych w Polsce w latach 1918–1925, Łódź: Ibidem 2009.
• Czarnowski S., Studia z historii kultury, Warszawa: PWN 1956.
• Dębiński J., Duchowieństwo rzymskokatolickie diecezji włocławskiej w latach 1918–1939, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2010.
• Dokumenty nauki społecznej Kościoła, cz. 1, red. M. Radwan, L. Dyczewski, L. Kamińska, A. Stanowski, Rzym–Lublin: RW KUL 1996.
• Domański T., Postawy społeczno-polityczne duchowieństwa diecezji kieleckiej w latach 1964–1914, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce: Wydawnictwo Jedność 2008.
• Elementy mikrosocjologii, red. J. Szmatka, Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego 1979.
• Filipowicz W., Duchowieństwo diecezji płockiej w latach 1918–1939, Płock: „Verbum” 2003.
• Gajewski S., Diecezja płocka w latach 1864–1914, Studia Płockie 3 (1975), 309–332.
• Gajewski S., Społeczna działalność duchowieństwa w Królestwie Polskim 1905–1914, Lublin: RW KUL 1990.
• Goddijn W., Rola kapłana w kościele i w społeczeństwie, w: Ludzie – wiara – kościół. Analizy socjologiczne, red. B. Cywiński, Warszawa: Biblioteka „Więzi” 1966.
• Gretkowski A., Katolicyzm społeczny na przykładzie działalności charytatywno-społecznej w diecezji płockiej w I połowie XX wieku, Płock: „Novum” 2001.
• Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, geneza, realizacja, skutki, Warszawa: Wiedza Powszechna 1976.
• Guzewicz W., Duchowieństwo diecezji łomżyńskiej w II Rzeczypospolitej, Lublin: RW KUL 2003.
• Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych 1981.
• Jonaczyk Z., Powołania kapłańskie a środowisko społeczne. Studium socjologiczne na przykładzie Archidiecezji Poznańskiej, PWT, Poznań 1999.
• Kęszka S., Fenomen działalności społecznej duchowieństwa polskiego na kanwie życia i pracy ks. Prałata Wacława Blizińskiego 1900–1939, Kalisz: Wydawnictwo „Edytor” 2009.
• Koral J., Podstawy działalności charytatywnej kościoła na przykładzie organizacji Caritas, Kraków: Wydawnictwo „Poligrafia Salezjańska” 2000.
• Kowal S., Rola duchowieństwa w kształtowaniu więzi społecznych Wielkopolan w XIX i początkach XX wieku, w: Społeczno-kulturalna działalność Kościoła katolickiego w Polsce w XIX i XX wieku, red. R. Renz, M. Meducka, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe 1994.
• Księga tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, t. 1, Lublin: TN KUL 1969.
• Materiały do historii zgromadzeń zakonnych na ziemiach polskich w XIX i początku XX wieku, red. H. Dylągowa, Lublin: TN KUL 1976.
• Mead M., Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego, Warszawa: PWN 2000.
• Olszar H., Duchowieństwo katolickie diecezji śląskiej (katowickiej) w Drugiej Rzeczypospolitej, Katowice: Kuria Metropolitalna 2000.
• „Oto zasyłam opisanie całego mojego życia…” listy przedpłatników „Gazety Świątecznej” do Promyka, Regiony 1978, nr 4, 76–102.
• Pamiętniki chłopów. Seria druga, Warszawa: IGS 1936.
• Pelczar J. S., Wezwanie do pracy nad duchowym odrodzeniem się narodu polskiego, Rzeszów: Wydawnictwo Św. Józefa Sebastiana Pelczara 2006.
• Pelczar J. S., Zarys dziejów miłosierdzia chrześcijańskiego w Kościele Katolickim, Kraków 1916.
• Piela M., Udział duchowieństwa w Polskim życiu politycznym w latach 1914–1924, Lublin: RW KUL 1994.
• Pigoń S., Z Komborni w świat. Wspomnienia młodości, Kraków: Więź 1946.
• Przewodnik Duszpasterza. Kilka uwag o pracy społecznej duchowieństwa, Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie 1919, nr 4 i 5.
• Rusinowski A., Działalność społeczna duchowieństwa katolickiego w Archidiecezji Warszawskiej 1914–1930, Ząbki: Apostolicum 2006.
• Siekierski S., Kulturotwórcze funkcje parafii w społecznościach lokalnych w świetle pamiętników, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1995.
• Społeczeństwo Królestwa Polskiego, t. 3, red. W. Kula, Warszawa: PWN 1968.
• Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku, t. 6, red. J. Leskiewiczowa, Warszawa: PWN 1974.
• Społeczna działalność duchowieństwa katolickiego w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, red. L. Wilczyński, Poznań: Wydawnictwo Rys 2011.
• Społeczno-kulturalna działalność Kościoła katolickiego w Polsce XIX i XX wieku, red. R. Renz,
• M. Meducka, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe 1994.
• Szal A., Duchowieństwo diecezji przemyskiej o[brządku]. ł[acińskiego]. w latach 1918–1939, Przemyśl: Wydawnictwo Archidiecezji Przemyskiej 2005.
• Szelążek A., Podstawy dotacji duchowieństwa katolickiego w Polsce w okresie przedkonkordatowym, Toruń 1947.
• Szmatka J., Małe struktury społeczne, Warszawa: PWN 2008.
• Trąba M., Ksiądz dr Teodor Kubina. Działalność społeczna i narodowa w latach 1905–1925, Świętochłowice: MM 2002.
• Wierzbicki Z. T., Tradycyjna religijność wiejska, Roczniki Socjologii Wsi 8 (1968), 189–211.
• Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe, t. 2, oprac. K. Kersten, T. Szarota, Warszawa: PWN 1968.
• Witos W., Moje wspomnienia, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1978.
• Wóycicki A., Kapłan w pracowniczych związkach zawodowych, Włocławek: Ateneum Kapłańskie 1939.
• Z dziejów katolicyzmu społecznego, red. R. Bender, J. Kondziela, S. Gajewski, Lublin: RW KUL 1987.
• Z odległej i bliskiej przeszłości, red. F. Bujak, Lwów–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1924.
• Zwoliński P., Działalność społeczno-dobroczynna Kościoła łódzkiego w okresie międzywojennym, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie 2006.

Identifiers

ISSN

1231-1634