Przedpaństwowy gród w Garbowie i jego zaplecze osadnicze. Zarys problematyki

• Authors: Rozwałka Andrzej , Mączka Grzegorz , Niedźwiadek Rafał

Title variants

EN

Pre-state castle in Garbów and its settlement facilities. An outline of the problem

• Languages of publication: PL EN DE

Abstracts

EN

The article presents the results of research on the remains of an Early Medieval (eighth – tenth centuries) tribal fortified settlement in Garbów, Lublin voivodeship and its settlement facilities in the area within a radius of 15 km from the settlement centre. Based on the theory of “territory exploited by the settlement”, the authors make attempts to reconstruct elementary settlement communities and their economic activity within a radius of 1 and 2 km. In addition, they indicate natural conditions of the settlement and the role of the centre (a fortified settlement) in the defence system of he settlement area.

Keywords

PL

Garbów

EN

Early Middle Ages (eighth – tenth centuries); settlement; Lublin voivodeship; fortified settlement; settlement district

• Publisher: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie; Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego; Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Journal: Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego
• Year: 2017
• Volume: 38
• Pages: 217-236

Contributors

author

Rozwałka Andrzej

• Instytut Archeologii UR, ul. Moniuszki 10, 35-015 Rzeszów

author

Mączka Grzegorz

• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, ul. Archidiakońska 4, 20-113 Lublin

author

Niedźwiadek Rafał

• Instytut Archeologii UR

References

• Kosmas Kosmas, Kronika Czechów, M. Wojciechowska (oprac.), Warszawa 1968.
• Strategikon Ps. Maurycy, [w:] Plezia M. (red.), Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, Prace etnologiczne 3, Poznań–Kraków 1952, t. 1, Do VIII wieku.
• Thietmar, Kronika Thietmara, Marian z. jedlicki (oprac.), Biblioteka Tekstów historycznych 3, Poznań 1953.
• Anton Mayer von heldensfeld, Carte von Westgalizien..., 1801–1804 r., skala 1:28800, Wien, Österreichisches Staatsarchiv – Kriegsarchiv.
• Karol de Perthées, Mappa szczegulna województwa lubelskiego, 1786, skala 1:225 000, Archiwum Akt Dawnych w Warszawie.
• Topograficzna karta Królestwa Polskiego, Warszawa 1839, skala 1:126 000.
• Atlas historyczny Polski 3, Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. S. Wojciechowski, Warszawa 1966.
• Bogucki P. 1988 Forest Farmers and Stockherders. Early Agriculture and its Consequences in North Central Europe, Cambridge.
• Buko A. 2005 Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje, Warszawa.
• Bylina S. 1999 Kultura ludowa Polski i Słowiańszczyzny średniowiecznej, Warszawa.
• Bylina S. 2002 Chrystianizacja wsi polskiej u schyłku średniowiecza, Warszawa.
• Bylina S. 2009 Religijność późnego średniowiecza, Warszawa.
• Cygan S. 2006 Wczesnosłowiańskie półziemianki kwadratowe na terenie Polski, Czech, Słowacji, wschodnich Niemiec i dolnej Słowacji, Rzeszów.
• Dębiec M. 2006 Terytorium eksploatowane poprzez ludność osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Łańcucie, stan. 3, woj. podkarpackie, Analecta Archaeologica Ressoviensia, t. 1, Rzeszów, s. 29–54.
• Dębiec M., Dzbyński A., Pelisiak A. 2005 Terytorium eksploatowane przez osadę KCWR w Zwięczycy na tle podobnych badań w innych regionach, [w:] Kuraś M. (red.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej, „Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej woli”, nr 4, monograficzny, Stalowa Wola, s. 215–228.
• Florek M. 2014 Archeologiczne mity o początkach lublina, [w:] A. Sochacka, P. Jusiak (red.), Sciencia nihil est quamveritas imago. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Lublin, s. 463–475.
• Florek M., Sowa K. 2005 Wczesnośredniowieczna ceramika z grodziska w Zdziechowicach, gm. Zaklików, woj. podkarpackie, [w:] kKuraś M. (red.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej, „Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej woli”, numer 4, monograficzny, Stalowa Wola, s. 531–561.
• Gardawski A. 1966 Z zagadnień wczesnego średniowiecza Polski Południowej, Rocznik Lubelski, t. 9, [druk 1968], Lublin, s. 9–54.
• Gardawski A. 1970 Chodlik. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, cz. I, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Gawlas S. 1996 O kształt zjednoczonego Królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski, Warszawa.
• Gurba J., Banasiewicz E., Florek M., Gołub S., Rozwałka A. 1995 Formowanie się wczesnośredniowiecznego osadnictwa Polski środkowowschodniej, „Annales UMCS”, Sectio F, vol. 50, Lublin, s. 67–76.
• Gieysztor A. 1982 Mitologia Słowian, Warszawa.
• Hoczyk-Siwkowa S. 1979 Chronologia ceramiki wczesnośredniowiecznej (VI–IX w.) z Lublina, Slavia Antiqua, t. 25, Poznań, s. 189–223.
• Hoczyk-Siwkowa S. 1999 Małopolska północno-wschodnia w VI–X wieku. Struktury osadnicze, Lublin.
• Hoczyk-Siwkowa S. 2006 Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin.
• Kondracki j. 1978 Geografia fizyczna Polski, Warszawa.
• Kotowicz P.N. 2007 Między sacrum a profanum. woda w słowiańskich wyobrażeniach o zaświatach – mit a rzeczywistość, [w:] Dzieduszycki W., Wrzesiński Jj. (red.), Środowisko pośmiertne człowieka. (= Funeralia Lednickie, spotkanie 9), Poznań, s. 59–77.
• Kubera M. 2016 Badania osad wczesnośredniowiecznych na trasie inwestycji drogowych, [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Drogi Lubelszczyzny. Odkrycia i badania archeologiczne, Lublin, s. 197–220.
• Kuraś S. 1983 Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, [w:] Mencel T. (red.), Dzieje Lubelszczyzny, t. 3, Lublin.
• Kutyłowska I. 1990 Wczesnośredniowieczne grodzisko w Motyczu koło Lublina, Sprawozdania Archeologiczne, t. 41, Kraków, s. 283–292.
• Kutyłowska I. 1997 Średniowieczne osadnictwo grodowe na międzyrzeczu Wisły i środkowego Bugu, [w:] Sedow W. (red.), Trudy VI Mezhdunarodnogo kongresa slavânskoj arkheologii, Moskva, t. 1, Problemy slavânskoj arkheologii, s. 118–129.
• Labuda G. 1994 (rec.), T. Ładogórski, Zaludnienie ziem polskich w czasach Bolesława Chrobrego, „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 50, 1989, s. 21–30, [w:] „Studia Źródłoznawcze”, t. 35, Warszawa, s. 145.
• Lewczuk J. 1999 Gród i jego zaplecze w świetle badań powierzchniowych AZP na terenie województwa zielonogórskiego, [w:] Moździoch S. (red.), Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie środkowej, Spotkania Bytomskie 3, Wrocław, s. 227–237.
• Matyaszewski M. 2011 Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego na grodzisku wczesnośredniowiecznym związanego z remontem Mauzoleum – Grobowca Rodziny Moskalewskich, stanowiącego element starego cmentarza w Garbowie, położonego na działce nr 902, Lublin (mps w Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie).
• Mayer-Baranowska U. 1999 Źródło, [w:] Bartmiński J. (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych. Kosmos: ziemia, woda, podziemie, Lublin, t. 1: 2, s. 265–275.
• Mączka G. 2016 Detekcja i inwentaryzacja zabytkowych kopców odkrytych na terenie zachodniej i środkowej Lubelszczyzny z wykorzystaniem technologii lotniczego skaningu laserowego, Lublin (mps Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie).
• Modzelewski K. 1987 Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Modzelewski K. 2000 Organizacja gospodarcza państwa piastowskiego, Poznań.
• Moszyński K. 1934 Kultura ludowa Słowian, t. 2, Kultura duchowa, Kraków.
• Moździoch S. 1999 Miejsca centralne Polski wczesnopiastowskiej, [w:] Moździoch S. (red.), Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie środkowej, Spotkania Bytomskie, t. 3, Wrocław, s. 21–51.
• Nogaj-Chachaj J. 2000a Środowisko przyrodnicze i jego przemiany na przestrzeni dziejów, [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lublin, s. 5–8.
• Nogaj-Chachaj J. 2000b W epoce kamienia, [w:] Banasiewicz-Szykuła E. (red.), Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lublin, s. 9–20.
• Parczewski M. 2005 Uwagi o przejawach wczesnośredniowiecznej aktywności militarnej w północnych Karpatach, „Acta Militaria Mediaevalia”, t. 1, Sanok, s. 27–36.
• Podwińska Z. 1971 Zmiany form osadnictwa wiejskiego na ziemiach polskich we wcześniejszym średniowieczu. Źreb, wieś, opole, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Poleski J. 2004 Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca, Kraków.
• Rozwałka A. 1996 Sondażowe badania archeologiczne w Garbowie, gm. loco, woj. lubelskie, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. 1, Lublin, s. 111–115.
• Rozwałka A. 2013 Od osady do kasztelanii i archidiakonatu. Rola archeologii w rekonstrukcji podziałów terytorialnych w średniowieczu na przykładzie badań ziemi lubelskiej, [w:] Hoff J., Kadrow S. (red.), Region i regionalizm w archeologii i historii, Rzeszów, s. 29–51.
• Rozwałka A. 2014 Sieć osadnicza okresu VI–XIII w. na terenach średniowiecznej parafii łęczyńskiej w świetle archeologicznych badań powierzchniowych. zarys problematyki, [w:] Sochacka A., Jusiak P. (red.), „Sciencia nihil est quam veritatis imago”. Studia ofiarowane Profesorowi Ryszardowi Szczygłowi w siedemdziesięciolecie urodzin, Lublin, s. 39–68.
• Rozwałka A. 2015 Początki Lublina w ujęciu Aleksandra Gardawskiego a współczesny stan badań, [w:] Taras H. (red.), Myśl badawcza Aleksandra Gardawskiego, Lublin, s. 123–150.
• Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M. 2006 Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa.
• Rozwałka A., Libera M., Niedźwiadek R. 2009 Relikty wczesnośredniowiecznego osadnictwa w Lublinie przy ul. Kochanowskiego 78, [w:] Taras H., Zakościelna A. (red.), Hereditas praeteriti. Addita menta archaeologica et historia dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, Lublin, s. 415–427.
• Rozwałka A., Mączka G., Niedźwiadek R. 2016 Przedpaństwowy gród w Leszczynie i jego zaplecze osadnicze. Wybrane problemy, [w:] Wojenka M., Wołoszyn M. (red.), Od Bachórza do Światowita ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu archeologicznym, historycznym i językoznawczym. Studia źródłoznawcze dedykowane Profesorowi Michałowi Parczewskiemu w 70-tą rocznicę urodzin, Kraków–Rzeszów, s. 281–311.
• Sochacka A. 1987 Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin.
• Szyjewski A. 2003 Religia Słowian, Kraków.
• Váňa Z. 1990 Svět slovanských bohů a démonů, Praha.
• Wójcik R. 1999 Kościoły, [w:] Wójcik R. (red.), Wracamy w przeszłość..., t. 1, Garbów, s. 73–104.
• Zieliński w., Lis P. 1987 Nieznane grodzisko wczesnośredniowieczne w Garbowie, woj. lubelskie, „Sprawozdania z badań terenowych katedry Archeologii UMCS w 1987 roku”, Lublin, s. 33–38.
• Zoll-Adamikowa H. 1979 Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, cz. 2, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.15584/misroa.2017.38.11