Problemy opisu zapożyczeń językowych w aspekcie diachronicznym (zapożyczenia wschodniosłowiańskie w staropolskiej terminologii bartniczej)

• Authors: Kwaśnicka-Janowicz 1 Agata

Title variants

EN

Problems with the description of loanwords in a diachronic perspective (East-Slavonic loanwords in Old Polish beekeeping terminology)

Abstracts

PL

Artykuł podejmuje temat najstarszych zapożyczeń wschodniosłowiańskich w języku polskim rozpatrywanych na przykładzie wpływów ruskich w staropolskiej terminologii bartniczej. Uwzględniając trudności opisu zapożyczeń w obrębie bliskich sobie genetycznie języków słowiańskich, praca zawiera przegląd dotychczasowej literatury na temat najstarszych wpływów wschodniosłowiańskich w języku polskim. Zestawione kryteria wyodrębniania jednostek zapożyczonych w dobie staropolskiej służą próbie ustalenia metodologii opisu wpływów obcych w systemach blisko spokrewnionych. Wyjście poza opis cech systemowych (formalnych) oraz uwzględnienie aspektu semantycznego i pragmatycznego badanych jednostek pozwalają na lepszą weryfikację potencjalnych zapożyczeń wschodniosłowiańskich w języku (staro)polskim.

EN

Problems with the description of loanwords in a diachronic perspective (East-Slavonic loanwords in Old Polish beekeeping terminology). Summary: The article discusses the oldest East-Slavonic loanwords in Polish, exemplified with Russian (Ruthenian) borrowings in Old Polish beekeeping terminology. Taking into account the difficulties in the description of loanwords in genetically close languages, we provide an overview of the literature to date on the oldest East-Slavonic influences in Polish. The criteria proposed for the identification of borrowed units in the Old Polish period are useful for the delineation of the methodology of loanword description in genetically close languages. Going beyond the description of systemic (formal) features and taking into account the semantic and pragmatic aspects of the analysed units allow a more credible verification of the potential East-Slavonic borrowings in Old Polish. Keywords: loanwords, East-Slavonic influences, Old Polish beekeeping terminology

Keywords

PL

zapożyczenia językowe,; wpływy wschodniosłowiańskie,; staropolska terminologia bartnicza

EN

loanwords,; East-Slavonic influences,; Old Polish beekeeping terminology

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2020
• Volume: 76
• Pages: 217-229

Contributors

author

Kwaśnicka-Janowicz 1 Agata

• Uniwersytet Jagielloński

References

• 1. Babik Zbigniew (2017): W poszukiwaniu tzw. centrum toponimii (wczesno)słowiańskiej – przypadek ziem polskich. Cz. II. – LingVaria 2 (24): 2017, 153–163.
• 2. Balowski Mieczysław (2005): Zachodnio- i wschodniosłowiańskie pożyczki leksykalne w języku Adama Mickiewicza. – Ostravská univerzita: Nakladatelství Tilia.
• 3. Brückner Aleksander (1915): Wpływy języków obcych na język polski. Język polski i jego historia. Cz. 1. – Kraków PAU, 134–141.
• 4. Bulyka Aleksandr (1972): Daǔnìâ zapazyčannì belaruskaj movy. – Mìnsk: Vydavectva «Navuka ì tèhnìka».[Булыка Александр (1972): Даўнія запазычанні беларускай мовы. – Мінск: Выдавецтва «Навука і тэхніка»].
• 5. Ciszewski Stanisław (1912): Opisy i notatki do bulli gnieźnieńskiej. – Lud 18, 112–115.
• 6. Dzenzelìvsʹkij Josip (1970): Ukraïnsʹko-polʹskì leksičnìparalelì – Rozprawy Komisji Językowej ŁTN XV, 119–168 [Дзензелівський Йосип (1970): Українсько-польскі лексичні паралелі – Rozprawy Komisji Językowej ŁTN XV, 119–168].
• 7. Eckert Rainer (1981): Untersuchungen zur historischen Phraseologie und Lexikologie des Slawischen und Baltischen (Systemfragmente aus der Terminologie der Waldimkerei). – Berlin: Akademie der Wissenschaften der DDR, Zentralinstitut fűr Sprachwissenschaft.
• 8. Fałowski Adam (2010): Czy bachur/bachor przybył do Polski ze wschodu? – LingVaria 2 (10): 2010, 193–197.
• 9. Fałowski Adam (2016): W sprawie najdawniejszych zapożyczeń wschodniosłowiańskich w języku polskim. – LingVaria 2 (22): 2016, 137–156.
• 10. Hrabec Stefan (1949): Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII w. – Toruń: Towarzystwo Naukowe.
• 11. Kleszczowa Krystyna (2010): Rola słowotwórstwa w przejmowaniu i stabilizacji pożyczek (na przykładzie polskich ukrainizmów). – [в:] Нина Федоровна Клименко, Євге́нія Анато́ліївна Карпіловська (ред.): Відображення історії та культури народу в слово-творенні. – Kijiw: Bидaвничий Дим Дмитpa Бypaгo, 110––119.
• 12. Kostecka-Sadowa Anna (2015): Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich. – Kraków: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego.
• 13. Kurzowa Zofia (1983): Zmiany w polach językowych zapożyczeń ukraińskich a polsko-ukraińskie kontakty językowe. – Studia nad polszczyzną kresową II, 49–63.
• 14. Kutrzebianka Anna (1938): Vesnica – danina miodowa. – Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, t. VII, Lwów, 73-105.
• 15. Kwaśnicka-Janowicz Agata (2018): Staropolska terminologia bartnicza (na tle porównawczym). – Kraków: Lexis.
• 16. Lehr-Spławiński Tadeusz (1938): Wzajemne wpływy polsko-ruskie w dziedzinie językowej. – [w:] Idem: Szkice z dziejów rozwoju i kultury języka polskiego. – Lwów–Warszawa: Książnica-Atlas, 106–128.
• 17. Minikowska Teresa (1980): Wyrazy ukraińskie w polszczyźnie literackiej XVI w. – Warszawa – Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• 18. Oniškevič Miron (1955): Slova vostočnoslavânskogo proishoždeniâ v polʹskom âzyke. Voprosy slavânskogo âzykoznaniâ, kn. 4. – Lʹvov [Онишкевич Mирон (1955): Слова восточнославянского 19. происхождения в польском языке. Вопросы славянского языкознания, кн. 4. – Львов].
• 19. Reczek Józef (1968): Bohemizmy leksykalne w języku polskim do końca XV wieku. Wybrane zagadnienia. – Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
• 20. Rudzińska Maria (1934): Przyczynek do stosunków językowych polsko-ukraińskich. – Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego IV, 22–26.
• 21. Rytter Grażyna (1992): Wschodniosłowiańskie zapożyczenia leksykalne w polszczyźnie XVII wieku. – Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• 22. Siatkowski Janusz (1965-1970): Bohemizmy fonetyczne w języku polskim, cz. 1, Wrocław 1965, cz. 2, Wrocław 1970.
• 23. Siatkowski Janusz (1990): Rola języka czeskiego w rozwoju polszczyzny literackiej. – Acta Universitatis Lodziensis. Folia Lingusitica 23, 137–144.
• 24. Sławski Franciszek (1947): Oboczność ǫ : u w językach słowiańskich. – Slavia Occidentalis XVIII, 246–290.
• 25. Sławski Franciszek (1956): Polonica w Słowniku etymologicznym języka rosyjskiego Maksa Vasmera. – Język Polski XXXIV: 1954, 133–136; 36: 1956, 70–73; 38: 1958, 228–230. (przedruk [w:] 26. Sławski Franciszek (2011): Słowotwórstwo, słownictwo i etymologia słowiańska. – Kraków, 599–608).
• 27. Sławski Franciszek (1962): Z zagadnień polskiej etymologii. – Język Polski LXII, 83–92 (przedruk [w:] Sławski Franciszek (2011): Słowotwórstwo, słownictwo i etymologia słowiańska. – Kraków, 559–567).
• 28. Stieber Zdzisław (1955): Wpływ czeszczyzny na kształtowanie się polskiego języka literackiego, Česko-polský sbornik vědeckých praci, t. 2, Praha, 27–37 (przedruk [w:] Stieber Zdzisław (1974): Świat językowy Słowian. – Warszawa, 306–316).
• 29. Stieber Zdzisław (1974): Przyczynek do problemu słowiańskich denazalizacji. – [ w:] Idem: Świat językowy Słowian. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 116–118.
• 30. Sovtis Natalìâ (2005): Ukraïnsʹkì leksičnì zapozičennâ v polʹsʹkìj lìteraturnìj movì. (Dis. kand. fìlol. nauk). – Lucʹk [Совтис Наталія (2005): Українські лексичні запозичення в польській літературній мові. (Дис. канд. філол. наук). – Луцьк].
• 31. Turska Halina (1970): Leksykalne pożyczki białoruskie w języku polskim (doba staropolska). – Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału I PAN, z. 2(57), 77–92.
• 32. Urbańczyk Stanisław (1963): Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego. – [w:] Tadeusz Milewski, Jan Safarewicz, Franciszek sławski (red): Studia linguistica in honorem Thaddaei Lehr-Spławiński. – Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 437–445. Witkowski Wiesław (2013): Jeszcze raz o najdawniejszych zapożyczeniach ruskich (wschodniosłowiańskich) w języku polskim. – Rocznik Slawistyczny 2013, 159–167.
• 33. Verenič Vâčeslav(1990): Polʹsko-belorusskoe âzykovoe vzaimodejstvie (na materiale mazurskogo ostrovnogo govora v Polesʹe). – Studia nad polszczyzną kresową V, 7–141 [Веренич Вячеслав (1990): Польско-белорусское языковое взаимодействие (на материале мазурского островного говора в Полесье). - Studia nad polszczyzną kresową V, 7–141].
• 34. ESUM – Etimologičnij slovnik ukraïnsʹkoï movi, u 7 t., Oleksá ndr Sá vič Melʹničuk (red.), t. 1–6, A–Â, AN URSR. – Kiïv: AN URSR. Naukova dumka, 1982–2012 [Етимологичний cловник української мови, y 7 т., Олекса́ндр Са́вич Мельничук (ред.), т. 1–6, A–Я, АН УРСР. – Київ: АН УРСР. Наукова думка, 1982–2012].
• 35. ESBan – Bańkowski Andrzej (2000): Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2. – Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• 36. ESBM – Ètymalagìčny sloǔnìk belaruskaj movy, t. I–XIII, Vìktar Uladzìmìravìč Martynaǔ (red.). – Mìnsk: Akadèmìâ navuk BSSR; Belaruskaâ navuka, 1978–2010 [Этымалагічны слоўнік беларускай мовы, т. I–XIII, Віктар Уладзіміравіч Мартынаў (ред.) – Мінск: Акадэмія навук БССР; Беларуская навука, 1978–2010].
• 37. HSBM – Gìstaryčny sloǔnìk bêlaruskaj movy, t. 1–21 (a–o), ANB SSR. – Mìnsk: Belaruskaâ navuka, 1982–2002 [Гістapычны слоўнік бєларускай мовы, т. 1–21 (a–o), АНБ ССР. – Мінск: Беларуская навука, 1982–2002].
• 38. MPW – Moszyński Kazimierz (1928): Polesie Wschodnie. Materiały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. – Warszawa: Kasa im. Mianowskiego.
• 39. REW – Vasmer Max, Russisches etymologisches Wörterbuch. Bd. 1–3 / Indogermanische Bibliothek herausgegeben von Hans Krahe. 2. Reihe: Wörterbücher. – Heidelberg: Carl Winter; Universitätsverlag, 1953–1958.
• 40. SEJPS – Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. – Kraków 1958–1982.
• 41. SDJ – Slovarʹ drevnerusskogo âzyka (XI–XIV vv.). V 10 tomah. Tom 4 (izživati - molenie). Glavnyj redaktor Rubén Ivá novič Avanesov. (Moskva: Izdatelʹstvo «Russkij âzyk», 1991. – Akademiâ nauk
• 42. SSSR. Institut russkogo âzyka) [Словарь древнерусского языка (XI–XIV вв.). В 10 томах. Том 4 (изживати – моление). Главный редактор Рубе́н Ива́нович Аванесов (Москва: Издательство «Русский язык», 1991. – Академия наук СССР. Институт русского языка].
• 43. SSM – Slovnik staroukraïnsʹkoï movi XIV–XV st., v 2-h t., Lukì́â Lukìấnìvna Gumecʹka, Ìvan Mihajlovič Kernicʹkij (red.). – Kiïv: Naukova dumka, 1977–1978 [Словник староукраїнської мови XIV–XV ст., в 2-х т., Лукі́я Лукія́нівна Гумецька, Іван Михайлович Керницький (ред.). – Київ: Наукова думка, 1977–1978].
• 44. SStp – Słownik staropolski, Stanisław Urbańczyk (red.), t. 1–11, Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1953–2002.