Praktyka wyrażania zgody zastępczej za pacjentów faktycznie niekompetentnych. Raport z badań

• Authors: Roman Grzejszczak , Małgorzata Szeroczyńska

Title variants

EN

Giving substitute consent on behalf of incapable patients – Report on research

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań przeprowadzonych wśród lekarzy odnośnie do praktyki uzyskiwania zgody zastępczej na leczenie dorosłych nieubezwłasnowolnionych pacjentów, pozbawionych jednak z przyczyn faktycznych kompetencji do wyrażenie zgody na leczenie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w sytuacjach braku bezpośredniego ryzyka dla życia pacjenta jedynym podmiotem decydującym o podjęciu leczenia jest sąd opiekuńczy, natomiast w tzw. sytuacjach nagłych lekarz może działać bez konieczności konsultacji z sądem. Badania wykazały, że respondenci, choć deklarują wiedzę w zakresie obowiązujących przepisów, w większości proszą o zgodę członków rodziny pacjentów niekompetentnych faktycznie, a dopiero ew. w przypadku ich sprzeciwu występują do sądu opiekuńczego, choć i tak czyni to tylko ok. 10% badanych. Także w sytuacjach zagrażających życiu ok. 30% badanych postępuje w sposób sprzeczny z przepisami. Ponadto jedynie 50% lekarzy wskazuje na konieczność szanowania autonomii pacjenta w procesie leczenia. Takie wyniki sugerują konieczność zwiększenia edukacji lekarzy w zakresie ich wiedzy z prawa medycznego oraz wyrobienie w nich postawy poszanowania dla praw człowieka, a także skłaniają do zastanowienia się nad funkcjonalnością obowiązujących przepisów i wprowadzenia odpowiednich zmian dla jej zwiększenia. Słowa kluczowe: zgoda na świadczenie medyczne, pacjent niekompetentny faktycznie, zgoda zastępcza, sąd opiekuńczy, respektowanie autonomii pacjenta.

EN

The paper presents the results of research conducted among physicians on their practice in obtaining substitute consent on behalf of incompetent adults. According to Polish law, in the situation where there is no immediate risk to a patient’s health or life, the physician may treat the patient after obtaining consent from the guardianship court. In cases of emergencies, the physician may treat the patient without consulting the court. The research has shown that in practice, the majority of physicians ask family members for consent on behalf of incompetent patients; only if they do not agree to the proposed treatment, 10 per cent of physicians consult the court. Even inthe case of a life-threatening emergency, approximately 30 per cent of physicians act against law. Only approximately 50 per cent of the interviewed physicians declare absolute respect for the patient’s autonomy. The results suggest the need to improve medical students’ education in the area of law, especially in the context of human rights. They also provoke reflection on the effectiveness of the existing law and introduction of appropriate changes to accommodate all concerned parties.

Keywords

PL

zgoda na świadczenie medyczne; pacjent niekompetentny faktycznie; zgoda zastępcza, sąd opiekuńczy; respektowanie autonomii pacjenta

EN

consent for medical treatment; incompetent patient; substitute consent; guardianship court; respect for the patient’s autonomy

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2012
• Issue: 4(18)
• Pages: 87-108

Contributors

author

Roman Grzejszczak

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

author

Małgorzata Szeroczyńska

• Prokuratura Rejonowa Warszawa Śródmieście

References

• Baron, K. (2010). Zgoda pacjenta. Prokuratura i Prawo, 9, 42–57.
• Bernatek-Zaguła, I. (2008). Prawo pacjenta w Polsce do informacji medycznej. Toruń: Wydawnictwo
• Adam Marszałek.
• Boratyńska, M., Konieczniak, P. (2001). Prawa pacjenta. Warszawa: Difin.
• Boratyńska, M., Konieczniak, P. (2003). Standardy wykonywania zawodu lekarza. W: L. Kubicki,
• (red.), Prawo medyczne. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner.
• Bujny, J. (2007). Prawa pacjenta między autonomią a paternalizmem. Warszawa: Wydawnictwo
• C.H. Beck.
• Drozdowska, U. (2007). Cywilnoprawna ochrona praw pacjenta. Warszawa: Wydawnictwo C.H.
• Beck.
• Dudzińska, A. (2008). Wymagana informacja udzielana pacjentowi. Państwo i Prawo, 8, 90–102.
• Dudzińska, A. (2009). Zgoda na działanie medyczne. Państwo i Prawo, 11, 69–79.
• Dukiet-Nagórska, T. (2008a). Autonomia pacjenta a polskie prawo karne. Warszawa: Oficyna.
• Dukiet-Nagórska, T. (2008b). O potrzebie wypracowania standardów postępowania dotyczących
• niepodjęcia terapii i jej zaprzestania. Prawo i Medycyna, 2, 17–26.
• Filar, M. (2000). Lekarskie prawo karne. Kraków: Zakamycze.
• Haberko, J. (2009). Instytucja świadka zgody na czynności diagnostyczne i terapeutyczne będące
• eksperymentem medycznym w świetle ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz
• ustawy Prawo farmaceutyczne. Prawo i Medycyna, 3, 61–75.
• Janiszewska, B. (2007). Dobro pacjenta czy wola pacjenta – dylemat prawa i medycyny (uwagi
• o odmowie zgody na leczenie oraz o dopuszczalności oświadczeń pro futuro). Prawo i Medycyna,
• 2, 33–50.
• Janiszewska, B. (2009). Praktyczne problemy oświadczeń pro futuro (uwagi po rozstrzygnięciu
• sprawy). Prawo i Medycyna, 4, 46–60.
• Kędziora, R. (2009). Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych.
• Warszawa: Oficyna.
• Kulesza, J. (2005). Brak zgody pacjenta na zabieg leczniczy, a lekarski obowiązek udzielania pomocy.
• Prawo i Medycyna, 2, 66–83.
• Niemczyk, S., Łazarska, A. (2005). Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu
• prawnym i medycznym. Prawo i Medycyna, 2, 48–65.
• Niemczyk, S., Łazarska, A. (2008). Medyczno-prawne rozważania o konkretyzacji przedmiotu
• zgody pacjenta. Prawo i Medycyna, 3, 65–81.
• Praktyka wyrażania zgody zastępczej za pacjentów faktycznie niekompetentnych. Raport ...107
• Nowacka, M. (2004). Świadoma zgoda – czym jest i czym być powinna. Archeus, 5, 25–50.
• Safjan, M. (1998). Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny.
• Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szeroczyńska, M. (2010). Prawo do godnego umierania w ustawodawstwie polskim. W: M. Górecki,
• (red.), Prawda umierania i tajemnica śmierci. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie
• Żak.
• Śliwka, M. (2008). Prawa pacjenta w prawie polskim na tle prawnoporównawczym. Toruń: Dom
• Organizatora.
• Śliwka, M. (2009). Testament życia oraz zaniechanie uporczywej terapii w projekcie ustawy bioetycznej
• (uwagi prawnoporównawcze). Prawo i Medycyna, 2, 21–36.
• Świderska, M. (2007a). Forma zgody na zabieg medyczny. Prawo i Medycyna, 2, 51–59.
• Świderska, M. (2007b). Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń: Dom Organizatora.
• Zielińska, E. (red.). (2008). Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. Warszawa:
• Dom Wydawniczy ABC.