Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia – próba systematyzacji

• Authors: Bierwiaczonek Krzysztof

Title variants

EN

Urban public space and its social roles – an attempt at systematization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaproponowano i zaprezentowano koncepcję sześciu znaczeń miejskiej przestrzeni publicznej: użytkowego, interakcyjnego, obywatelskiego i politycznego, aksjologicznego, symbolicznego oraz tożsamościowego. Zostały one wyróżnione w oparciu o dane uzyskane w trakcie kilku autorskich i współautorskich projektów badawczych dotyczących społecznego funkcjonowania i doświadczania przestrzeni publicznych prowadzonych w różnych miastach Polski w latach 2010–2017. Podstawę teoretyczną artykułu stanowią założenia kulturalistycznego i socjoprzestrzennego nurtu w socjologii miasta podkreślające relacyjność człowieka i społeczności w stosunku do użytkowanej przez nich przestrzeni.

EN

The article presents the idea of the six roles of urban public space. These roles are: utility, interactive, civic and political, axiological, symbolic and identical. Their identification is based on data obtained from several research projects conducted by the author and co-authors, which concerned the social functioning and experiencing of public spaces by the inhabitants in various Polish cities in the years 2010–2017. The theoretical basis of the article was formed on the assumptions of culturalism and the socio-spatial approach to urban sociology, which emphasize the relationship of individuals and their community with respect to the spaces they utilize, individually and collectively

Keywords

PL

przestrzeń publiczna; miasto; kulturalizm; wartość przestrzenna; tożsamość

EN

urban public space; city; culturalism; space value; identity

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2018
• Volume: LXVII (67)
• Issue: 1
• Pages: 25-48

Dates

published

2018

Contributors

author

Bierwiaczonek Krzysztof

• Uniwersytet Śląski, Instytut Socjologii, Wydział Nauk Społecznych

References

• Bauman Zygmunt. 2000. Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika. Przeł. Ewa Klekot, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy
• Beck Ulrich, Elisabeth Beck-Gernsheim. 2003. Individulalization: Institutionalized indyvidualism and its social and political consequences. London: SAGE Publications Ltd.
• Bierwiaczonek Krzysztof. 2012a: Społeczne wyobrażenia i oceny przestrzeni publicznych. W: Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. K. Bierwiaczonek, B. Lewicka, T. Nawrocki, 119–150. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Bierwiaczonek Krzysztof. 2012b. Codzienność i odświętność w przestrzeni publicznej. W: Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. K. Bierwiaczonek, B. Lewicka, T. Nawrocki, 185–230. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Bierwiaczonek Krzysztof. 2015. „Przestrzeń publiczna jako przestrzeń tożsamości miasta. Szansa czy balast dla rozwoju miasta?”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica 54: 61–78.
• Bierwiaczonek Krzysztof. 2016. Społeczne znaczenie miejskich przestrzeni publicznych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Bierwiaczonek Krzysztof, Barbara Lewicka, Tomasz Nawrocki. 2012. Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Bierwiaczonek Krzysztof, Tomasz Nawrocki. 2012. Teoretyczne spojrzenie na przestrzeń publiczną. W: Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. K. Bierwiaczonek, B. Lewicka, T. Nawrocki, 23–64. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Bierwiaczonek Krzysztof, Małgorzata Dymnicka, Katarzyna Kajdanek, Tomasz Nawrocki. 2017. Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
• Bierwiaczonek Krzysztof, Tomasz Nawrocki. 2017. Przestrzeń publiczna a tożsamość miejsca, miasta i mieszkańców. W: Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, 49–79. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bierwiaczonek Krzysztof, Tomasz Nawrocki. 2017. Społeczna identyfikacja z miastem. W: Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, 253–273. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bokszański Zbigniew. 2008. Tożsamości zbiorowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Carmona Matthew, Claudio de Magalhães, Leo Hammond. 2008. Public space. The management dimension. London–New York: Routledge, Taylor and Francis Group.
• Carr Stephan, Mark Francis, Leanne G. Rivlin, Andrew M. Stone. 2009. Public space. Cambridge: University Pres.
• Dymnicka Małgorzata. 2009. Przestrzeń dla obywateli. O uniwersalności helleńskiego modelu przestrzeni publicznej. W: Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa profesora Bohdana Jałowieckiego. G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), 17–28. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Dymnicka Małgorzata. 2017. Przestrzenie publiczne a tożsamość miasta. W: Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław, K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, 274–314. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
• Fatyga Barbara. 2014. Praktyki kulturalne. W: Praktyki kulturalne Polaków, Drozdowski i in., 19–26. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Gehl Jan. 2009. Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych. Przeł. M.A. Urbańska. Kraków: Wydawnictwo RAM.
• Gehl Jan. 2014. Miasta dla ludzi. Przeł. S. Nogalski. Kraków: Wydawnictwo RAM.
• Giddens Anthony. 2006. Nowoczesność i tożsamość. Przeł. A. Sulżycka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Goffman Erwing. 2008. Zachowanie w miejscach publicznych. Przeł. O. Siara. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Harvey David. 2012. Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja. Przeł. Praktyka Teoretyczna. Warszawa: Bęc Zmiana.
• Jak przetworzyć miejsce? Podręcznik kreowania udanych przestrzeni publicznych. 2011. Warszawa: Project for Public Space, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska.
• Jałowiecki Bohdan. 2010. Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jałowiecki Bohdan, Marek S. Szczepański. 2002. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kaczmarek Jacek. 2005. Podejście geobiograficzne w geografii społecznej. Zarys teorii i podstawy metodyczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kajdanek Katarzyna. 2017. Wokół tożsamości miast. W: Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, 133–154. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Kajdanek Katarzyna, Tomasz Nawrocki. 2017. Przeszłość a tożsamość miast. W: Miasto, przestrzeń, tożsamość. Studium trzech miast: Gdańsk, Gliwice, Wrocław. K. Bierwiaczonek, M. Dymnicka, K. Kajdanek, T. Nawrocki, 201–227. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar
• Konecki Krzysztof. 2000. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kowalewski Maciej. 2016. Protest miejski. Przestrzenie, tożsamości i praktyki niezadowolonych obywateli miast. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Krajewski Marek. 2011. Poza przestrzenią publiczną. W: O miejskiej sferze publicznej. Obywatelskość i konflikty o przestrze. M. Nowak, P. Pluciński (red.), 69–83. Kraków: Korporacja Ha!art,
• Kohn Margaret. 2008. “Homo spectator: Public space in the age of the spectacle”. Philosophy Social Criticism 34(5): 467–486.
• Lewicka Barbara. 2012. Funkcje przestrzeni publicznych. W: Rynki, malle i cmentarze. Przestrzeń publiczna miast śląskich w ujęciu socjologicznym. K. Bierwiaczonek, B. Lewicka, T. Nawrocki, 151–183. Kraków: Wydawnictwo Nomos.
• Libura Hanna. 1990. Percepcja przestrzeni miejskiej. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Lofland Lyn H. 2007. The public realm. Exploring the city’s quintessential social territory, London: Aldine Transaction A division of Transaction Publishers.
• Lorens Piotr. 2010, Definiowanie współczesnej przestrzeni publicznej. W: Problemy kształtowania przestrzeni publicznych. P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek J. (red.), 6–20. Gdańsk: Wydawnictwo Urbanista.
• Łukowski Wojciech. 2002. Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Majer Andrzej. 1995. Lektura miasta. W: Zbiorowości terytorialne i więzi społeczne. Studia i szkice socjologiczne dedykowane Profesorowi Wacławowi Piotrowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Paweł Starosta (red.), 82–102. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Majer Andrzej. 2010. Socjologia i przestrzeń miejska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mathews Gordon. 2005. Supermarket kultury. Przeł. E. Klekot. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Marody Mirosława, Anna Giza-Poleszczuk. 2004. Przemiany więzi społecznych. Zarys teorii zmiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Merrifield Andy. 2016. Nowa kwestia miejska. Przeł. P. Juskowiak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Michałowski Lesław. 2009. Utracona świadomość, czyli o mieście garść refleksji. W: Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa profesora Bohdana Jałowieckiego. G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), 83–93. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Miciukiewicz Konrad. 2011. Ulica miejska jako przestrzeń politycznego protestu. Marsz Równości 2005 na ulicy Półwiejskiej w Poznaniu. W: O miejskiej sferze publicznej. Obywatelskość i konflikty o przestrzeń. M. Nowak, P. Pluciński (red.), 147–162, Kraków: Korporacja Ha!art.
• Nawrocki Tomasz. 2005. Miasto bez centrum? Centrum Katowic w oczach mieszkańców. W: Przemiany miasta. Wokół socjologii Aleksandra Wallisa. B. Jałowiecki, A. Majer, M.S. Szczepański (red.), 285–299. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nawrocki Tomasz. 2009. Śląskie Detroit – śląska Siena? Kilka uwag o przestrzeni publicznej dwóch śląskich miast. W:Człowiek – miasto – region. Związki i interakcje. Księga jubileuszowa profesora Bohdana Jałowieckiego. G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir (red.), 151–170. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nawratek Krzysztof. 2008. Miasto jako idea polityczna. Kraków: Korporacja Ha!Art.
• Pluta Jacek. 2015. Kwestia reprodukcji przestrzeni konsumpcji. W: Uczestnicy. Konsumenci. Mieszkańcy. Wrocławianie i ich miasto w oglądzie socjologicznym. M. Błaszczyk, J. Pluta (red.), 102–140. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ruczyński Roman. 2010. Tradycyjna urbanistyka a współczesne realizacje przestrzeni publicznych. W: Problemy kształtowania przestrzeni publicznych. P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek (red.), 148–158, Gdańsk: Wydawnictwo Urbanista.
• Sławek Tadeusz. 2010. Miasto. Próba zrozumienia. W: Miasto w sztuce – sztuka miasta. E. Rewers (red.), 17–69. Kraków: Universitas.
• Smagacz-Poziemska Marta. 2015. Czy miasto jest niepotrzebne? (Nowe) przestrzenie życiowe młodych mieszkańców miasta. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Solecki Sławomir. 2007. Perspektywa społeczno-przestrzenna Marka Gottdienera jako propozycja teoretyczno-metodologiczna badań polskich miast na początku XXI wieku. W: Socjologia miasta. Nowe dziedziny badań. Andrzej Majer (red.), 237–241. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Szczepański Marek S., Jacek Wódz. 2003. Wstęp, czyli o przestrzeni publicznej i jej aktorach. W: Miejska przestrzeń publiczna w dobie transformacji. Dąbrowa Górnicza i Tychy. Stan obecny i perspektywy przyszłości. M.S. Szczepański, J. Wódz (red.), 7–9. Dąbrowa Górnicza–Tychy: Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej.
• Szlendak Tomasz. 2014. Formy aktywności kulturalnej. W: Praktyki kulturalne Polaków. Drozdowski i in., 141–212. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
• Szymańska Daniela. 2007: Urbanizacja na świecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ścisłowska Anna. 2017. Pod czyim oknem demonstrujemy. http://serwis.mamprawowiedziec.pl/2017/08/zgromadzenia-w-warszawie.html [dostęp: 16.08.2017].
• Wallis Aleksander. 1977. Miasto i przestrzeń. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wallis Aleksander. 1979. Informacja i gwar. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Wallis Aleksander. 1990. Socjologia przestrzeni. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Weichhart Peter. 1990. Rambezogene Identität. Bausteine zu einer Theorie räumlich-sozialer Kognition und Identifikation Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
• Znaniecki Florian. 1922. Wstęp do socjologii. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Znaniecki Florian. 1984. Miasto w świadomości jego obywateli. Z badań Polskiego Instytutu Socjologicznego nad miastem Poznaniem (1931 rok). W: Czym jest dla ciebie miasto Poznań? Dwa konkursy: 1928/1964. F. Znaniecki, J. Ziółkowski (red.), 31–175. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Znaniecki Florian. 1999. Socjologiczne podstawy ekologii ludzkiej. W: Społeczeństwo i przestrzeń zurbanizowana. Teksty źródłowe. M. Malikowski, S. Solecki (oprac.), 122–146. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

Identifiers

DOI

10.26485/PS/2018/67.1/2