Odczuwanie obcości. Afektywność współczesnego science fiction

• Authors: Szczekała Barbara

Title variants

EN

Experiencing Estrangement. Affectiveness of Contemporary Science Fiction

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest afektywną analizą współczesnych filmów science fiction z perspektywy specyfiki kobiecego doświadczenia. Cechą charakterystyczną najnowszych produkcji fantastycznonaukowych jest afektywno-emocjonalny kontakt z pozaziemską obcością. Doświadczenie to jest ucieleśniane także przez widzów. Mimo ikonografii oraz prób popularyzacji nauki właściwych gatunkowi, trybem narracyjnym omawianych filmów (m.in. Anihilacji /2018/, Interstellara /2014/ i Nowego początku /2016/) jest melodramat, w którym bohaterki poznają i działają nie tylko dzięki wiedzy i rozumowaniu, lecz także poprzez emocje i afekty. W artykule analizowane są następujące aspekty filmów science fiction ostatniej dekady: cielesne doświadczanie obcości, afektywne sprzężenia między obcym a swoim, alternatywne doświadczanie czasu mediowanego niestandardową narracją, fokalizacja i kinodynamika kosmicznych spektakli oraz afektywne doświadczenia odbiorcze: ucieleśnienie, empatia i identyfikacja.

EN

The article presents an affective analysis of contemporary science-fiction films, exploring the specificity of female experience within the phenomenon. I argue that affective and emotional contact with extra-terrestrial estrangement is a significant symptom of genre modification. This experience is also embodied by viewers. Despite the iconography and attempts to popularize science specific to the genre, the narration mode of Interstellar (dir. Christopher Nolan, 2014), Arrival (dir. Denis Villeneuve, 2016) and Annihilation (dir. Alex Garland, 2018) is melodrama, and the characters think and act not only through knowledge or reasoning, but also through emotions or affects. The article analyzes the following aspects of the latest science-fiction films: corporeal notion of estrangement, affective feedback between the known and unknown, alternative experience of time mediated by achronological narration, focalization and kinodynamics of cosmic spectacles, as well as affective audience experiences: embodiment, empathy and identification.

Keywords

PL

afekt; melodramat; kobiecość; science fiction; ucieleśnienie; empatia

EN

affect; melodrama; womanhood; science fiction; embodiment; empathy

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2020
• Issue: 111 Zmysły i afekty
• Pages: 179-198

Contributors

author

Szczekała Barbara

• badaczka niezależna

References

• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. (Publikacja oryginału: 1978).
• Bal, M. (2015). Afekt jako siła kulturowa. W: E. Wichrowska, A. Szczepan-Wojnarska, R. Sendyka, R. Nycz (red.), Historie afektywne i polityki pamięci (ss. 33-46). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo.
• Bojarska, K. (2013). Poczuć myślenie: afektywne procedury historii i krytyki (dziś). Teksty Drugie 2013, 144, ss. 8-16.
• Brooks, P. (1976). The Melodramatic Imagination: Balzac, Henry James, Melodrama, and the Mode of Excess. New York: Columbia.
• Burzyńska, A. (2015). Afekt – podejrzany i pożądany. W: R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza (red.), Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym (ss. 115-134). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN – Wydawnictwo.
• Calvin, R. (2016). Feminist Science Fiction and Feminist Epistemology: Four Modes, London: Palgrave Macmillan.
• D’Aloia, A. (2015). The Character’s Body and the Viewer: Cinematic Empathy and Embodied Simulation in the Film Experience. W: M. Coëgnarts, P. Kravanja (red.), Embodied Cognition and Cinema (ss. 187-199). Leuven: Leuven University Press.
• Deleuze, G., Guattari F. (2000). Co to jest filozofia? (tłum. P. Pieniążek). Gdańsk: słowo/obraz terytoria. (Publikacja oryginału: 1991).
• Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas. (Publikacja oryginału: 2007).
• Fludernik, M. (1996). Towards a ‘Natural’ Narratology. London: Routledge.
• Gryz, A. (2016). Kino Trzeciej Kultury. Nowe inspiracje współczesnego amerykańskiego science fiction. Kwartalnik Filmowy, 93-94, ss. 100-113.
• Hven, S. (2017). Cinema and Narrative Complexity: Embodying the Fabula. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Kracauer, S. (2008). Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości (tłum. W. Wertenstein). Gdańsk: słowo/obraz terytoria. (Publikacja oryginału: 1960).
• Massumi, B. (2013). Autonomia afektu (tłum. A. Lipszyc). Teksty Drugie, 144, ss. 111-134.
• Niederhoff, B. (2011, 4 sierpnia). Focalization. The Living Handbook of Narratology. http://wikis.sub.uni-hamburg. de/lhn/index.php/Focalization
• Ostaszewski, J. (2018). Historia narracji filmowej. Kraków: Universitas.
• Siewior, K. (2017). Afekt/ emocje. W: R. Sendyka (red.), Nie-miejsca pamięci. Elementarz (ss. 36-38). Kraków: Ośrodek Badań nad Kulturami Pamięci.
• Suvin, D. (2018). O poetyce gatunku science fiction (tłum. K. M. Maj). Creatio Fantastica, 59 (2), ss. 9-24. https://doi.org/10.5281/zenodo.3311557
• Szczekała, B. (2018). Mind-game films. Gry z narracją i widzem. Łódź: Narodowe Centrum Kultury Filmowej.
• Szczekała, B. (2020). Przyszłość jest kobietą?. Ekrany, 55 (3), ss. 26-29.
• Szkłowski, W. (1986). Sztuka jako chwyt (tłum. R. Łużny). W: S. Skwarczyńska (wyb.), Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 3: Od formalizmu do strukturalizmu (ss. 10-28), Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Twardoch-Raś, E. (2017). Ucieleśnienie, narracyjne wchłonięcie, afektywność i „neurofilmowość”. Perspektywy badań nad narracyjnością filmu fabularnego. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 189-250). Kraków: Universitas.
• Williams, L. (1991). Film Bodies: Gender, Genre, and Excess. Film Quarterly, 4, ss. 2-13.
• Zarzosa, A. (2010). Melodrama and the Modes of the World. Discourse, 32(2), ss. 242-243.