EN
This contribution makes the case that education has inherent purposes which distinguish it as a human practice; purposes that are distinct from those of the state. The philosophical and historical ancestry of these purposes is explored. This exploration reveals that educational experience is more properly understood as a live encounter with inheritances of learning than as a matter of transmission. The teaching of religion is taken as a concrete example to highlight this key difference. Where the state fails to recognise the inherent purposes of education, these purposes can become compromised. Accordingly, educational practice may fall victim to different kinds of domination. Some historical and more recent examples of such domination are identified and considered, as is an example of a healthy relationship between the state and educational practice. The consequences of the investigation for pedagogical research and practice, and for the proper relationship of the state to education, are then reviewed.
PL
Artykuł rozwija argumentację na rzecz edukacji, mającej nieodłączne (sobie właściwe) cele, które ją wyróżniają jako ludzką praktykę i które są odmienne od celów państwa. Badanie filozoficznego i historycznego pochodzenia tych celów ukazuje, że doświadczenie edukacyjne jest nie tyle kwestią transmisji (przekazu), ile żywym spotkaniem z dziedzictwem uczenia się. Aby naświetlić tę różnicę, odwołano się do przykładu nauczania religii. Tam, gdzie państwo nie rozpoznaje celów własnych edukacji, owe cele są wystawione na szwank, a praktyka edukacyjna może paść ofiarą różnych form dominacji/panowania. Kilka historycznych i bardziej współczesnych przykładów takiej dominacji zostało rozpoznanych i wziętych pod uwagę, łącznie z przykładem zdrowej relacji między państwem a praktyką edukacyjną. Pozwala to na koniec sformułować wnioski dla badań pedagogicznych i praktyki, ale także na temat właściwej relacji między państwem a edukacją.