Między odrzuceniem religii a zbawianiem świata: itineraria socjologii i postsekularnej teorii społecznej

• Authors: Hałas Elżbieta

Title variants

EN

Between Rejection of Religion and World-Saving. Itineraries of Sociology and Postsecular Social Theory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W szkicu mowa jest o rywalizacji pomiędzy różnymi rodzajami wiedzy. Ingerencja ze strony postmodernistycznej teorii społecznej w obszar teologii jest szczególnie interesująca. W centrum uwagi pozostają obecne trendy postmodernistycznego postsekularyzmu. Teologia, wskutek przemian, jakie w niej zachodzą, w ponowoczesności ułatwia związek z teorią społeczną, gdyż teologia także przejawia się w postaci postsekularnej. W obszarze teologii widoczny jest wpływ nauk społecznych i nauk o kulturze, jako że problemy społeczno-kulturowe przedstawiane są jako problemy teologiczne. Teologia polityczna, teologia wyzwolenia, teologia rewolucji i teologia feministyczna są ściśle powiązane z teologią porównawczą, w której refleksja nad pluralizmem religijnym przedstawia się jako najważniejsze zagadnienie. Diagnoza wielu odmian teologii światowej, która rozkwitła w latach sześćdziesiątych XX wieku, ukazuje interesujący aspekt tych problemów. Zsekularyzowana teologia spotyka się z teologizującą postsekularną teorią społeczną ponad i poza socjologią. Ułatwia to nieustanny dyskurs niejednoznaczności. W tym dyskursie „teologia” jest nośnikiem nieokreślonego znaczenia – „czegoś teologicznego”; innymi słowy, teologia nie jest tym samym, co teologia tradycyjna. Teoria społeczna nie jest teorią, lecz praxis, która używa terminu „teoria społeczna” w modernistycznym opakowaniu konotacyjnym nauki racjonalności, ale bez zobowiązania do utrzymania obiektywności poznania. Socjologia nie narusza zróżnicowanej kulturowej tkanki znaczeń, badając je w społecznych kontekstach. Nie ingeruje zatem w dyskurs teologiczny, choć może analizować go dla swo- ich celów poznawczych, pozostawiając wszakże to, co pozaświatowe, poza swą perspektywą analizy zjawisk społeczno-kulturowych. Socjo-teologiczny dyskurs niejednoznaczności zwraca się zarówno przeciw religii, jak i racjonalności nauki społecznej.

EN

The essay describes rivalry between different kinds of knowledge. Encroachments of contemporary social theory on the field of theology are especially interesting. The focus is on the present trends of postmodernist postsecularism. As a result of the changes it has undergone, theology facilitates connections with postmodern social theory, since theology is also postsecular. In the field of theology, the influence of the social and cultural sciences is evident to the point that sociocultural problems are being presented as theological problems. Political theology, theology of liberation, theology of revolution and feminist theology are all closely linked with comparative theology, for which reflections on religious pluralism represent the most important issue. A diagnosis of the multiple variants of world theology which bloomed in the 1960s lends an interesting aspect to the problem. Secularized theology meets with theologizing postsecular social theory above and beyond sociology. This is facilitated by the constant ambiguity of discourse. In this discourse, “theology” is a vehicle of indeterminate meaning - “something theological”; in other words, theology is not the same thing as traditional theology. Social theory is not a theory but a praxis that uses the term “social theory” with its modernist connotative envelope of science and rationality, but with no obligation whatsoever to maintain objectivity of cognition. Sociology does not disrupt the differentiated cultural tissue of meanings when studying it in social contexts. Thus, it does not interfere with theological discourse, although it may analyze this discourse, leaving the otherworldly outside its perspective of analyzing sociocultural phenomena. The sociotheological discourse of ambiguity opposes both religion and the rationality of social science.

Keywords

PL

dyskurs niejednoznaczności; postsekularyzm; praksis; socjologia; teologia; teoria społeczna; wiedza

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2013
• Issue: 2(5)
• Pages: 13-29

Contributors

author

Hałas Elżbieta

• Uniwersytet Warszawski; Wydział Filozofii i Socjologii; Instytut Socjologii

References

• Adler M.J., red. 1952. The Great Ideas. A Synopticon of Great Books of the Western World, vol. II, William Benton, Publisher, Chicago.
• Alexander J.C. 1991. Sociological Theory and the Claim to Reason: Why the End is not in Sight, „Sociological Theory” 1991, t. 9, nr 2, s. 147–153.
• Bauman Z. 1999. Culture as Praxis, SAGE, London.
• Beckford J.A. 2003. Social Theory and Religion, Cambridge University Press, Cambridge.
• Bell D. 1962. The End of Ideology: On the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties, Collier Books, New York.
• Gill R. Theology, [w:] Swatos Encyclopedia of Religion, http://hirr.hartsem. edu/ency/Theology.htm; dostęp: 12.06.2013.
• Hahn A. 1994. Introduction à la sociologie de Niklas Luhmann, „Societes. Revue de Sciences Humaines et Sociales” 1994, nr 43, s. 17–27.
• Hałas E. 2007. Konwersja. Perspektywa socjologiczna. Wydanie nowe, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Harrington A. 2006. Social Theory and Theology, [w:] Handbook of Contemporary European Social Theory, red. G. Delanty, Routledge, London, s. 37–47.
• Johnson B. 1987. Faith, Facts and Values in the Sociology of Religion, [w:] Religious Sociology. Interfaces and Boundaries, red. W.H. Swatos Jr., Greenwood Press, New York, s. 3–13.
• Lonergan B.J.F. 1975. Metoda w teologii, tłum. A. Bronk, InstytutWydawniczy PAX, Warszawa.
• Luhmann N. 1998. Funkcje religii, tłum. D. Motak, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
• Mannheim K. 1943. Diagnosis of Our Time, K. Paul, T. Trubner and Co., London.
• McAllister R.C. 1987. Theology Lessons of Sociology, [w:] Religious Sociology. Interfaces and Boundaries, red. W.H. Swatos Jr., Greenwood Press, New York, s. 27–39.
• Merton T. 2007. Dziennik azjatycki, tłum. E. Tabakowska, Wydawnictwo Salwator, Kraków.
• Mirek F. 1928. Elementy społeczne parafii rzymsko-katolickiej: wstęp do socjologji parafji, Księgarnia Uniwersytecka, Poznań.
• Parsons T. 1968. The Structure of Social Action, The Free Press, New York.
• Ratzinger J. 1970. Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tłum. Z. Włodkowa, Wydawnictwo ZNAK, Kraków.
• Ricoeur P. 1975. Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. tłum. E. Bieńkowska i in., PAX, Warszawa.
• Seidman S. 1991. The End of Sociological Theory: The Postmodern Hope, „Sociological Theory” 1991, nr 9(2), s. 131–146.
• Shils E. 1961. The Calling of Sociology, [w:] Theories of Society: Foundations of Modern Sociological Theory, red. P. Tallcot i in., Free Press of Glencoe, New York.
• Swatos W.H., Christian Sociology, [w:] Swatos Encyclopedia of Religion, http://hirr.hartsem.edu/ency/csocio.htm; dostęp: 12.06.2013.
• The Fontana Dictionary of Modern Thought. 1990. red. S. Trombley, A. Bullock, O. Stallybrass, Fontana Press, London.
• Tracy D. 2005. Theology: Comparative, [w:] Encyclopedia of Religion, red. M. Eliade, Thomson Gale, Detroit, vol. 13, s. 9125–9134.
• Vidich A.J., Lyman S.M. 1985. American Sociology. Worldly Rejections of Religion and their Directions, Yale University Press, New Haven.
• White H.C. 2011. Tożsamość i kontrola. Jak wyłaniają się formacje społeczne, tłum. A. Hałas, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
• Znaniecki F. 1984. Społeczna rola uczonego, [w:] tenże: Społeczne role uczo nych, red. J. Szacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 281–478.