«Nowy Donkiszot» albo Pornografia nowoczesności: O zapomnianym dramacie Jerzego Żuławskiego

• Authors: Dudek Michał

Title variants

EN

«New Don Quixote» or the Pornography of Modernity: On the Forgotten Drama of Jerzy Żuławski

Abstracts

EN

This article interprets Jerzy Żuławski’s Nowy Donkiszot (The New Don Quixote), an unfinished drama that has never been studied to date. On the formal level, the text may well be Żuławski’s boldest experiment as a playwright; it can be situated in the vicinity of Stanisław Wyspiański’s and Tadeusz Miciński’s theatre projects. But Nowy Donkiszot is above all an extremely interesting judgment of modernity: through a reinterpretation of the figure of the knight errant present in Polish literature, and in dialogue with Wyspiański’s The Wedding, Żuławski diagnoses the impotence of his contemporary intelligentsia in the face of the Revolution of 1905 and exposes the soporific effect of the nascent cultural industry. In the play, the modern Don Quixote undergoes an evolution: from an idealist, a utopian fantasist and revolutionary fighter, through a search for happiness in illusion and the role of a “Hamletic” hedonist, to a critical pornographer of modernity. The pornographic code, elevated to the rank of the construction principle of the play, is a literary strategy allowing the playwright to critically penetrate reality, here metonymically represented by an entertainment establishment in Rome.

Keywords

EN

Jerzy Żuławski; Don Quixote; Cervantes; revolution of 1905; modernism; shame; pornography; modernity

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2020
• Issue: 1(273)
• Pages: 163-184

Contributors

author

Dudek Michał

• Uniwersytet Warszawski

References

• Adorno, T. W. (1999). Minima moralia: Refleksje z poharatanego życia (M. Łukasiewicz, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Adorno, T.W. (2019). Przemysł kulturalny. Wybrane eseje o kulturze masowej (M. Bucholc, tłum.). Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Agamben, G. (2018). Idea prozy (E. Górniak Morgan, tłum.). Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.
• Badiou, A. (2015). Manifesty dla filozofii (A. Wasilewski, tłum.). Warszawa: PWN.
• Benjamin, W. (2011). Twórca jako wytwórca (H. Orłowski, & J. Sikorski, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Benjamin, W. (2012). Konstelacje. Wybór tekstów (A. Lipszyc, & A. Wołkowicz, tłum.). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Benjamin, W. (2013). Źródło dramatu żałobnego w Niemczech (A. Kopacki, tłum.). Kraków: Sic!
• Berent, W. (1974). Ozimina. Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Charchalis, W., & Żychliński, A. (red.). (2016). Wieczna krucjata: Szkice o „Don Kichocie”. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Berman, M. (2016). Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu: Rzecz o doświadczeniu nowoczesności (M. Szuster, tłum.). Kraków: Universitas.
• De Martino, E. (1971). Ziemia zgryzoty (W. Marucha, tłum.). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Eco, U. (2003). O literaturze (J. Ugniewska, & A. Wasilewska, tłum.). Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA.
• Horkheimer, M., & Adorno T. W. (1994). Dialektyka oświecenia (M. Łukasiewicz, tłum.). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Ibsen, H. (1985). Dom Lalki (Nora) (J. Frühling, tłum.). Warszawa: PIW.
• Latawiec, K., Stachura-Lupa, R., & Waligóra, J. (red.). (2009). Dramat w historii: Historia w dramacie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego Kraków.
• Łoch, E., & Trześniowski, D. (red.). (2011). Zasługi Jerzego Żuławskiego i jego rodu dla literatury i kultury polskiej XIX i XX wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Matuszewski, I. (1898). Don Kichot i Robinson: Słów kilka w obronie szlachetnego rycerza z La Manchy. Tygodnik Ilustrowany, 48, 938–939.
• Miciński, T. (1996). Utwory dramatyczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Mitosek, Z. (2004). Opowiadanie w perspektywie badań porównawczych. Kraków: Universitas.
• Paczoska, E., Poniatowska, I., & Chmurski, M. (red.). (2017). Problemy literatury i kultury modernizmu w Europie Środkowo-Wschodniej (1867-1918). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Podraza-Kwiatkowska, M. (1985). Somnambulicy – dekadenci – herosi. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Podraza-Kwiatkowska, M. (1992). Literatura Młodej Polski. Warszawa: PWN.
• Prus, B. (1898). Kronika tygodniowa. Kurier Codzienny, 314, 2–3.
• Prus, B. (1898). Kronika tygodniowa. Kurier Codzienny, 335, 2–3.
• Sadlik, M. (2016). Słów kilka w obronie szlachetnego rycerza z La Manchy – Don Kichot w wyobrażeniach młodopolan. Acta Universitas Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 33(3), 243–254. https://doi.org/10.18778/1505-9057.33.13
• Stępnik, K. (1992), Metafory rewolucji w literaturze polskiej lat 1905–1914. Pamiętnik Literacki, 83(2), 59–82.
• Stępnik, K., & Gabryś, M. (2005). Rewolucja lat 1905–1907: Literatura – Publicystyka – Ikonografia. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Straszewicz, L. (1898). Dwa typy – dwie idee. Kraj, 43, 5–9.
• Tomkowski, J. (1987), Robinson Kruzoe, Don Kichot i tłum. Pamiętnik Literacki, 78(3), 57–75.
• Turgieniew, I. (1884). Hamlet i Don Kichot: Studium Iwana Turgieniewa. Echo Muzyczne i Teatralne, 26, 28, 30, 32, 34, 36.
• Wyspiański, S. (1984). Wesele. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Żuławski, J. (1910). Bajka o człowieku szczęśliwym: Nowe opowiadania. Warszawa: E. Wende.
• Żuławski, J. (1910). Miasta umarłe. Warszawa: Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda.
• Żuławski, J. (1914). Kuszenie szatana: Opowiadania prozą. Lwów: H. Altenberg.
• Żuławski, J. (1921). Nowy Donkiszot I: Człowiek z jaguarem. Nowy Przegląd Literatury i Sztuki. 2(4), 80–125.
• Żuławski, J. (1921). Nowy Donkiszot II: Ślepa królewna. Nowy Przegląd Literatury i Sztuki. 2(5), 233–258.
• Żuławski, J. (1960). Eseje. Warszawa: PIW.
• Żuławski, J. (2016). Z domu. Warszawa: PIW.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.36744/pt.135