Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2019 | 8 | 21-34

Article title

Morfogeneza i przemiany układu ruralistycznego wsi Wielenin

Content

Title variants

EN
Morphogenesis and changes in the rural layoutof the village of Wielenin

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Artykuł prezentuje wyniki badań poświęconych morfogenezie i rozwojowi układu ruralistycznego wsi Wielenin w gminie Uniejów. Analiza geograficzno-historyczna objęła również próbę identyfikacji reliktów dawnych struktur przestrzennych osadnictwa we współczesnym krajobrazie kulturowym. Na potrzeby artykułu przeprowadzono kwerendę materiałów źródłowych, w tym historycznych zasobów kartograficznych, zgromadzonych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie oraz Archiwum Państwowym w Łodzi. W pierwszej części artykułu dokonano analizy morfologicznej wsi na tle dziejów osadnictwa w okresie średniowiecza i epoce nowożytnej. W kolejnej części przedstawiono rozwój układu ruralistycznego Wielenina od początku XIX w. do 1945 r. Finalna część artykułu obejmuje rozważania dotyczące współczesnej struktury przestrzennej wsi oraz stopnia zachowania pierwotnych form rozplanowania.
EN
The article presents the results of research devoted to the morphogenesis and evolution of the rural structure of the village of Wielenin in Uniejów commune. The historical-geographical analysis also includes the identification of the relics of older spatial structures of settlement in the contemporary cultural landscape. For the purpose of this study, an examination was carried out of source materials, including historical cartographic materials, kept in the Central Archive of Old Documents in Warsaw and in the State Archive in Łódź. In the first part of the article a morphological analysis of the village is conducted against the background of the history of settlement in the Middle Ages and in modern times. The next part presents the development of the spatial structure of Wielenin from the beginning of the 19th century to 1945. The final part deals with the present layout of the village and the extent of preservation of the old spatial structure.

Year

Volume

8

Pages

21-34

Physical description

Contributors

author
  • Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki
author
  • Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

References

  • Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, Archiwum Kapituły Metropolitarnej, Inwentarz dóbr całego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego spisany przez ks. Ignacego Nepomucena Bardzińskiego, sygn. 155.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan gruntów probostwa we wsi Wielenin w powiecie tureckim, sygn. 555–30.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan pomiarowy kolonii Wielenin w majoracie Uniejów, Sygn. 184–2.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan probostwa Wielenin, sygn. 317–124.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi i gruntów folwarcznych w Wieleninie, 1838 r., sygn. 249–9, ark. 3.
  • Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Zbiór kartograficzny, Plan wsi Wielenin, 1839 r., sygn. 185–1, ark. 45.
  • Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, Sprawa parcelacji majątku państwowego Wielenin gmina Kościelnica, sygn. 572.
  • Archiwum Państwowe w Łodzi, Okręgowy Urząd Ziemski w Piotrkowie, W sprawie parcelacji łąk Zieleń tzw. część majątku Wielenin wieś Zieleń gm. Kościelnica tom I, sygn. 571.
  • Archiwum Państwowe w Łodzi, Urząd Gubernialny Kaliski do Spraw Włościańskich, sygn. 964.
  • Karte von Südpreußen, David Gilly, Cron, Langner, 1793−1796, 1:50 000, Preussischer Kulturbesitz − Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. Kart N 14431, ark. 47, fotokopia w Pracowni Atlasu Historycznego Instytutu Historii PAN.
  • Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1879, nr 1354.
  • Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, wyd. J. Łukowski, t. 1, Gniezno 1880.
  • Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 2: Wielkopolska, [w:] Źródła Dziejowe, t. 13, Warszawa 1883, s. 233.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, województwo łódzkie, t. II, Warszawa 1925.
  • Tabella miast, wsi i osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona, t. 2, Warszawa 1827.
  • Topograficzeskaja Karta Carstwa Polskago, 1839–[1843], 1:126 000, Kol. II Sek. IV, Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, sygn. C.542.
  • Visitationes bonorum archiepiscopatus necnon capituli Gnesnensis saeculi, wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920.
  • Baranowski B., Rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w województwie łęczyckim i wschodniej części województwa sieradzkiego do połowy XVII wieku, „Zeszyty Naukowe UŁ” 1955, Ser. 1, z. 1.
  • Cepil M., Figlus T., Geneza majoratu i stosunki osadnicze w dobrach rodziny Tollów pod Uniejowem, ,,Biuletyn Uniejowski” 2017, t. 6, s. 91–107.
  • Cepil M., Figlus T., Parcelacje wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń, ,,Biuletyn Uniejowski” 2018, t. 7, s. 29–45.
  • Figlus T., Rozwój osadnictwa wiejskiego w kluczu uniejowskim dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich, „Biuletyn Uniejowski” 2016, t. 5, s. 5–28.
  • Figlus T., The Past and Present of Historical Morphology of Rural and Urban Forms in Poland, “Studia Geohistorica” 2018, t. 6, s. 149–168.
  • Figlus T., Zróżnicowanie morfogenetyczne wsi na obszarze gminy Uniejów, ,,Biuletyn Uniejowski” 2014, t. 3, s. 85–110.
  • Grabarczyk T., Kowalska-Pietrzak A., Szymczak J., Uniejowskie strony. Karty z przeszłości odległej, nieznanej i bliskiej gminy Uniejów, Urząd Miasta Uniejów, Łódź–Uniejów 2008.
  • Groniowski K., Uwłaszczenie chłopów w Polsce, Warszawa 1976.
  • Myszkorowska-Olczyk G., Zespoły folwarczne na terenie gminy Uniejów, ,,Biuletyn Uniejowski” 2013, t. 2, s. 93–112.
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. 8, Warszawa 1887.
  • Szulc H., Geografia historyczna osadnictwa wiejskiego w Polsce – kierunki i metody badań oraz perspektywy na przyszłość, „Przegląd Geograficzny” 2003, t. 75, nr 3, s. 335–349.
  • Szulc H., Morfogeneza osiedli wiejskich w Polsce, „Prace Geograficzne” 1995, nr 163.
  • Szulc H., Osadnictwo wiejskie Polski w pracach geograficzno-historycznych w latach 1918–1993, [w:] Liszewski S. (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. II, Kierunki badań naukowych, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Łódź 1994, s.77–92.
  • Topolski J., Gospodarstwo wiejskie w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Pań stwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1958.
  • Topolski J., Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII w., Poznań 1955.
  • Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w średniowieczu z uwzględnieniem stosunków gospodarczych w XIV i XV w., Lwów 1929.
  • Zajączkowski S.M., Początki folwarku w ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej (do początków XVI w.), „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1970, t. 31, s. 1–43.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-b023f7db-8cf2-4435-8c3c-7821a04e23d4
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.