Die Naturgewalt in deutschen Familiennamen

• Authors: Guz Marzena

Title variants

PL

Żywioły w nazwiskach niemieckich

EN

Elements of nature in German surnames

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są nazwiska niemieckie utworzone od nazw żywiołów. Materiał badawczy pochodzi ze słowników: Hansa Bahlowa, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josefa Karlmanna Brechenmachera, 1957–1960, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; tegoż, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Maksa Gottschalda, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin oraz Horsta Naumanna, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. W opracowaniu poszukuje się odpowiedzi na pytania o budowę słowotwórczą nazwisk. Występują tu nazwiska niederywowane słowotwórczo, derywaty oraz nazwiska zdaniowe. Pod względem semantyki większość zestawionych nazwisk to antroponimy jednomotywacyjne. Nieliczne nazwiska są pochodzenia dolnoniemieckiego, a niektóre posiadają odmianki graficzne.

EN

The subject of the paper is German surnames derived from names denoting elements. The research material originates from the following dictionaries: Hans Bahlow, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josef Karlmann Brechenmacher, 1957–1960, Etymologisches Die Naturgew alt in de utschen Familien amen ... 49 Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Josef Karlmann Brechenmacher, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Max Gottschald, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin; Horst Naumann, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. The study is an attempt to search for an answer concerning the derivational morphology of surnames. The corpus subjected to analysis includes non-morphologically-derived surnames, derivatives and sentence-derived surnames. In terms of semantics, the majority of the surnames under analysis are anthroponyms with a single motivation. A few surnames are of Low German origin. Some surnames of the analysed material have graphical varieties.

Keywords

PL

onomastyka; antroponimy; nazwiska; żywioły

EN

onomastics; anthroponyms; surnames; elements

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 37-49

Contributors

author

Guz Marzena

• Katedra Filologii Germańskiej, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

References

• Bach Adolf, 1952, Deutsche Namenkunde. Band I, 1 und 2: Die deutschen Personennamen, Carl Winter, Heidelberg.
• Bahlow Hans, 2005, Niederdeutsches Namenbuch, Sändig, Vaduz.
• Cieślikowa Aleksandra, 2010, Przykłady kontynuacji tożsamości funkcyjnej jednostek antroponimicznych od staropolszczyzny po współczesność, in: R. Przybylska et al., Hrsg., Symbolae Grammaticae in honorem Boguslai Dunaj, Księgarnia Akademicka, Kraków, S. 53–62.
• Czapla Anna, 2017, Obraz wody w nazwach miejscowości położonych na pograniczu polsko-ruskim, in: H. Kaczmarek, Hrsg., Żywioły w poznaniu. Band II. Konceptualizacja żywiołów. Wieloaspektowość badań – różnorodność rozwiązań, Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa, S. 109–119.
• Czopek-Kopciuch Barbara, 1995, Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
• Hellfritzsch Volkmar, 1991, Zum Begriff „Namenlandschaft“ am Beispiel vogtländischer Familienname, „Namenkundliche Informationen“, 57, S. 21–31.
• Jakubczak Marzenna, 2002, Ziemia, in: K. Wilkoszewska, Hrsg., Estetyka czterech żywiołów: ziemia, woda, ogień, powietrze, Universitas, Kraków, S. 11–69.
• Kewitz Bernhard, 1999, Coesfelder Beinamen und Familiennamen vom 14. bis 16. Jahrhundert, Carl Winter, Heidelberg.
• Kunze Konrad, Nübling Damaris, Hrsg., 2009, Deutscher Familiennamenatlas. Band 1: Graphematik/Phonologie der Familiennamen I: Vokalismus, De Gruyter, Berlin–New York.
• Kunze Konrad, Nübling Damaris, Hrsg., 2011, Deutscher Familiennamenatlas. Band 2: Graphematik/Phonologie der Familiennamen II: Konsonantismus, De Gruyter, Berlin–New York.
• Lica Zenon, 2009, Sposoby adaptacji nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich w polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Naumann Horst, 1982, Familiennamen auf -mann. Vorüberlegungen zu einem Familiennamenbuch der DDR, „Namenkundliche Informationen“, Beiheft 4. Studia Onomastica, III, S. 54–64.
• Neumann Isolde, 1981, Die Familiennamen der Stadtbewohner in den Kreisen Oschatz, Riesa und Grossenhain bis 1600, Akademie-Verlag, Berlin.
• Odaloš Pavol, 2017, Živly a onomastika, in: E. Pawlikowska-Asendrych, Hrsg., Żywioły w poznaniu. Band I. Metodologie badań z perspektywy językoznawczej i literaturoznawczej, Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa, S. 139–153.
• Rudnicka-Fira Elżbieta, 2004, Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Szczepaniak-Mendez Renata, 2002, Nowak: Mueller, czyli różnice strukturalne pomiędzy polskim i niemieckim systemem nazwisk, „Onomastica”, XLVII, S. 119–135.
• Tippe Reinhold, 1991, Zu orthographischen Besonderheiten bei Familiennamen, „Namenkundliche Informationen“, 59/60, S. 18–25.
• Varga Maria, 2011, Familiennamen deutscher Herkunft in der Raabau (Rábaköz)/ Westungarn, „Namenkundliche Informationen“, 99/100, S. 123–144.
• Wójcik Urszula, 2017, Żywioły w nazwach własnych zaklęte? Próba rekonesansu badawczego, in: E. Pawlikowska-Asendrych, Hrsg., Żywioły w poznaniu. Band I. Metodologie badań z perspektywy językoznawczej i literaturoznawczej, Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa, S. 129–138.