Szkolnictwo wyższe w procesie transformacji ustrojowej w Polsce a jakość kształcenia

• Authors: Godłów-Legiędź Janina

Title variants

EN

Polish Higher Education in Transition and Quality of Education

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza zmian instytucji formalnych i modelu finansowania szkolnictwa wyższego w Polsce w ostatnich dwu dekadach, a celem – zasygnalizowanie konieczności zachowania większej równowagi w relacji między tradycyjną rolą uniwersytetu a tendencją do jego podporządkowania bieżącym siłom rynkowym. Za metodologiczną podstawę analizy i oceny przemian polskiego szkolnictwa wyższego przyjęto klasyczną ideę spontanicznego rozwoju społecznego i hipotezę interakcji między instytucjami formalnymi i nieformalnymi rozwijaną na gruncie nowej ekonomii instytucjonalnej. Przewodnia teza referatu jest następująca: ewolucja polskiego szkolnictwa wyższego w okresie transformacji ustrojowej w Polsce może być kolejnym argumentem zwolenników rozwijanej przez Friedricha Hayeka tezy Adama Fergusona, iż instytucje społeczne są wprawdzie wynikiem ludzkich działań, ale nie są wynikiem ludzkiego planu. Rozwój sektora prywatnego w szkolnictwie wyższym i niedostatek funduszy publicznych prowadzi do rosnącej konkurencji i presji na krótkookresową efektywność ekonomiczną oraz parametryczny system oceny. Jednakże w sytuacji niezgodności między formalnymi i nieformalnymi instytucjami konkurencja doprowadziła wprawdzie do imponującego wzrostu wskaźników scholaryzacji, ale stało się to w znacznym stopniu kosztem jakości kształcenia. Przekształcenia w polskim szkolnictwie wyższym są elementem ogólniejszych zmian roli uniwersytetów na świecie – zmian, które mogą ograniczać niezależność badań i czynić z niego instrument dominujących sił ekonomicznych.

EN

The paper analysis changes of the formal institutions and the model of funding of the higher education in Poland in the last two decades. It argues that transformation of Polish higher education may validate Adam Ferguson’s idea that social institutions are the result of human action, but not the result of human plan. The paper looks at changes in Polish higher education from the perspective of the new institutional economics, especially a conception of the interaction between formal and informal institutions. The private sector in higher education and the shortage of public funding lead to a greater emphasis on competition, efficiency and performance metrics. Nonetheless when there is no compatibility of the formal and informal institutions, competition and a striving for profits can lead and do to increasing enrollment rates but they hardly ever lead to a better quality of education. What we afraid, there is a tendency to subordinate an university to current political and market forces.

Keywords

PL

wykształcenie wyższe; jakość kształcenia; transformacja; finanse; spontaniczny ład

EN

higher education; quality of education; transition; finance; spontaneous order

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2016
• Volume: XCVIII
• Pages: 197-219

Dates

published

2016

Contributors

author

Godłów-Legiędź Janina

• Katedra Makroekonomii, Instytut Ekonomii, Uniwersytet Łódzki

References

• Akty prawne:
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483.
• Ustawa z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz.U. z 1990 r., nr 65, poz. 385.
• Opracowania:
• Boczkowski Andrzej, Jakość kształcenia w wymiarze ideologicznym i empirycznym. Studium socjologiczne na przykładzie kształcenia podyplomowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
• Carnoy Martin, Diana Rhoten, What Does Globalization Mean for Educational Change? A Comparative Approach, Comparative Education Review 2002/1, s. 1–9.
• Chmielecka Ewa, Proces boloński i krajowe ramy kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego, Studia BAS 2013/3, s. 107–134.
• Deaton Angus, The Great Escape: Health, Wealth and the Origins of Inequalities, Princeton University Press, Princeton 2013.
• Dziewulak Dobromir, Szkolnictwo wyższe w świetle raportów edukacyjnych, Studia BAS 2013/3, s. 149–174.
• Education at a Glance 2012: OECD Indicators, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2012-en; stan na 18.06.2016 r.
• Education at aGlance 2013: OECD Indicators, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2013-en; stan na 18.06.2016 r.
• Education at a Glance 2014: OECD Indicators, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2014-en; stan na 2.11.2015 r.
• Education at a Glance 2015: OECD Indicators, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/eag-2015-en ; stan na 18.06.2016 r.
• Ferguson Adam, An Essay on the History of Civil Society, wyd. VI, Ann Arbor, Michigan 2007.
• Fogel Robert, The Escape from Hunger and Premature Heath, 1700–2040. Europe, America and the Third World, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
• Geiger Roger, Donald Heller, Financial trends in higher education: The United States, Educational Studies 2012/3, s. 5–29.
• Gibbs Graham, Dimensions of Quality, The Higher Education Academy, 2010, https://www.heacademy.ac.uk/node/3165; stan na 2.11.2015 r.
• Hayek Friedrich A., Konstytucja wolności, PWN, Warszawa 2006.
• Kwiek Marek, Zarządzanie polskim szkolnictwem wyższym w kontekście transformacji zarządzania w szkolnictwie wyższym w Europie CPP RPS 2010, t. 15, www.cpp.amu.edu.pl/pdf/CPP_RPS_vol.15_Kwiek.pdf ; stan na 12.08.2015 r.
• Kwiek Marek, Changing higher education Policies: From the deinstitutionalization to reinstitutionalization of the research mission in Polish universities, Sciences and Public Policy 2012/39, s. 641–654.
• Marciniak Zbigniew, Funkcjonowanie trójszczeblowego systemu edukacji na poziomie wyższym w Polsce, Studia BAS 2013/3, s. 135–148.
• Mikuła-Bączek Elżbieta, Przeobrażenia instytucjonalne a jakość edukacji szczebla wyższego w Polsce w latach 1990–2006, Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy 2009/14, s. 461–473.
• Newfiel Christopher, The End of the American Funding Model: What Comes Next?, American Literature 2010/3, s. 611–635.
• Simonova Natalie, Dominik. Antonovicz, Czech and Polish Higher Education – from Bureaucracy to Market Competition, Czech Sociological Review 2006/3, s. 517–536.
• Dokumenty:
• Działalność Państwowej Komisji Akredytacyjnej w latach 2005–2007 II kadencja, PKA, Warszawa 2008.
• Działalność Państwowej Komisji Akredytacyjnej w latach 2008–2011, PKA, Warszawa 2012.
• Działalność Państwowej Komisji Akredytacyjnej w 2013 roku, Warszawa 2014.
• Informacja o wynikach kontroli odpłatności za studia w państwowych szkołach wyższych, NIK, Warszawa czerwiec 2002 r. KNO/ENK-41007/2001 Nr ewid. 163 / 2002/P/01/039/KNO.
• Informacja o wynikach kontroli odpłatności za studia w państwowych szkołach wyższych, NIK, Warszawa 2006.
• Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2001.
• Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, GUS, Warszawa 2001.
• Szkoły wyższe i ich finanse w 2005 r., GUS, Warszawa 2006.
• Szkoły wyższe i ich finanse w 2012 roku, GUS, Warszawa 2013.
• Szkoły wyższe i ich finanse w 2013 roku, GUS, Warszawa 2014.
• The Global Competiveness Report 2014-2015, World Economic Forum, s. 13, http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalCompetitivenessReport_2014-15.pdf ; stan na 21.01.2016 r.

Identifiers

ISSN

0081-6841