Krakowski ołtarz Wita Stwosza i jego losy

• Authors: Walczy Łukasz

Title variants

EN

ALTAR BY WIT STWOSZ IN CRACOW AND ITS HISTORY

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In nearly five hundred years of its history the main altar in St Mary’s Church in Cracow, completed in 1489, the work of Wit Stwosz, an outstanding sculptor, painter and constructor, underwent a number of conservations and renovations. Scarce source materials from the 1st half of the 16th century inform that already at that time a fine ornamental sculpture was seriously damaged; however, we do not know if they were repaired. The first major restoration of the altar took place in summer of 1643. The gilding was then made up and a new layer of oil or distemper paint (parts of the colour) was put on flesh tints, robes and on some other relief parts. Because of that, a general tone of the altar got darker. In the 18th century the Rev Jacek Łopacki (1723—61), archipresbyter in St Mary’s Church, planned to replace Stwosz’s polyptych with a baroque altar but did not manage to collect money for this investment. The deteriorating condition of the altar was subject to an emergency restoration in 1795, which consisted in putting a new layer of oil paint on parts painted in the 17th century and parts most heavily eaten by deathwatch (pinnacles over the coping’s canopies and branches of the Jess Tree). The most extensive restoration of the altar was carried out in 1866—71 under a supervision of professors from Cracow School of Fine Arts: Władysław Luszczakiewicz and Jan Matejko. During the' restoration all constructional parts of the altar were exchanged (except for side framework and sliding wings) and therefore it was necessary to paint anew two views of the interiors in the Annunciation and the Descent of the Holy Ghost. Following the principle to bring the altar to the condition worthy of the church interior all missing details were complemented; in some places even those which had not been there originally were put (pinnacle in the key of a semicircular arch in the cabinet). Reconstruction of pinnacles over canopies of the crown was never done because of objections on part of the conservator (Paweł Popiel). All gildings were renewed (on outside bas reliefs as matt); parts painted during earlier renovations were repainted (Łuszczkiewicz, well aware of inability to have it done properly, excluded the attempts to uncover the original polychromy from Stwosz’s days). The next renovation of the altar began in summer 1946 after its return fron Nurnberg, where it had been taken by the Germans, and lasted till summer of 1949 (for some reasons tie altar could return to St Mary’s Curch only in 19f7). The work was done under a supervision of Marian Slonecki, later professor at Conservation Department of the Academy of Fine Arts in Cracow. As far as poljchromy is concerned, the renovation was just a contnuation of the earlier one, which allowed to uncover in full, an original coloured robe from Stwosz’s days. Tie gilding and missing elements of the sculpture were supplemented. The wood was protected against noxious insects by its impregnation with a solution of arsenic in alcohol and minium coating of unpolychromed xnd ungilded parts. Apart from that, figures of predella were impregnated in carbon dioxide. However, the problem of stabilizing the cabinet damaged during its dsmantling by a Nurnberg group in 1940 has not beer as yet successfully solved.

Keywords

PL

ołtarz Wita Stwosza; losy ołtarza Wita Stwosza; krakowski ołtarz Mariacki; restauracje ołtarza; Wit Stwosz

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 1983
• Issue: 3-4
• Pages: 193-210

Dates

published

1983

Contributors

author

Walczy Łukasz

• mgr, Kraków

References

• J. Le p i a r c z y k , Fazy budowy kościoła Mariackiego w Krakowie (wieki XIII—XV), „Rocznik Krakowski”, r. 34, 1956/59, s. 185—186;
• W. Zin, W. Gr abs k i, Wczesnośredniowieczne budowle Krakowa w świetle ostatnich badań, tamże, R. 38, 1966, s. 65—66.
• W. S m o l e ń, Rozmyślania przemyskie, „Pamiętnik Literacki”, R. 51, 1960, s. 133.
• M. F r i e d b e r g , Ołtarz krakowski Wita Stwosza. Studium archiwalne, „Przegląd Zachodni”, R. 8, nr 7—8, 1952, s. 690 oraz przypis 106.
• Sz. De t t l o f , Wit Stwosz, t. 1, Wrocław 1961;
• M. B o r o w i e j s k a - B i r k e nma j e r o wa, Barbakan krakowski, Krakow 1979.
• J. Pt a ś n i k , (Cracovia artificum 1300—1500, Krakow 1917, nr 1028
• Cracovia artificum 1501—1550, Krakow 1948 (Źrodła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce, t. 5, z. 3), nr 1377, 1389, 1401, 1419, 1436;
• M. F r i e d b e r g , Wystawa stwoszowska na Wawelu, „Przegląd Zachodni”, R. 7, 1951.
• J. Muc z k ows k i , Dawny krakowski ratusz, „Rocznik Krakowski”, R. 8, 1906, s. 48;
• M. Roż ek, Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVII wieku, Krakow 1977, s. 16.
• AKM vol. CXCIV teczka: M. S ł o n e c k i , Dokładny opis stanu (ołtarza) przed konserwacją i po konserwacji;
• T. S z y d ł o w s k i , Zmartwychwstanie..., „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, R. 24, (16.IV) 1933, nr 106;
• T. S e we r y n , Warsztat malarski Stwosza, „Sztuki Piękne”, R. 9, 1933, s. 227;
• Trzecie sprawozdanie Komitetu Parafialnego Kościoła N. Maryi o restauracyi Ołtarza Wielkiego, dzieła Wita Stwosza, Krakow 1970, s. 8, 13.
• P. H. Prus z c z , Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły..., Krakow 1861 (wyd. K. J. Turowskiego), s. 57.
• Z. Bo c h e ń s k i , Obrazy Giambattisty Pittoniego w kościele N.P. Maryi w Krakowie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, R. 6, 1935/35; tamże, R. 9, 1948: sprawozdania z posiedzeń za rok 1947;
• J. Le p i a r c z y k , Architekt Franciszek Placidi. Około 1710—1782, „Rocznik Krakowski”, R. 37, 1965; 1965;
• J. Kuś, Jacek Łopacki i nowe o nim przyczynki, tamże, R. 50, 1980.
• A. Gr a b ows k i , Krakow i jego okolice, Krakow 1836, s. 125.
• M. Ro ż e k , Uroczystości w barokowym Krakowie, Krakow 1976.
• T. S z y d ł o w s k i , O Wita Stwosza ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wyglądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, R. 2, 1920, s. 32, fig. 7, s. 49, fig. 10
• T. S z y d ł o w s k i , Ze studiow nad Stwoszem i sztuką jego czasow, „Rocznik Krakowski”, R. 26, 1935, s. 39.
• М. С e r с h a, F. Kope ra, Pomniki Krakowa, Krakow—Warszawa 1904, tabl. 43
• T. S z y d ł o w s k i , O Wita Stwosza ołtarzu Marjackim i jego pierwotnym wyglądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki”, R. 2, 1920.
• Pierwsze sprawozdanie Dozoru Kościoła N. Maryi Panny o restauracyi Ołtarza Wielkiego, dzieła Wita Stwosza, Krakow 1867; Drugie sprawozdanie Dozoru..., Krakow 1868; Trzecie sprawozdanie Komitetu Parafialnego..., Krakow 1870.
• A. Gr a b ows k i , Krakow i jego okolice, Krakow 1836, s. 351.
• G. K. N a gler, Neues allg. Kunstler-Lexicon..., Munchen 1843, t. 13.
• A. Gr a b ows k i , Krakow i jego okolice, Krakow 1866, s. 128.
• M. Dv o r ak, Katechismus der Denkmalpflege, Wien 1916.
• Bar t e l , Ustroj i prawo Wolnego Miasta Krakowa 1815—1846, Krakow 1976, s. 83 i przypis 109
• A. E s s e n w e i n, Die mittelalterlichen Kundstdeńkmale der Stadt Krakau, Leipzig 1869, tabl. XXVIII.
• T. S z y d ł o w s k i , O Wita Stwosza ołtarzu Marjacckim..., „Prace Komisji Historykow Sztuki”, R. 2, 1920.
• F. K о р е r a, Wit Stwosz w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, R. 10, 1907, wkładka po s. 42.
• Słownik Artystow Polskich, t. 1, s. 192—193, t. 2, s. 455—457
• Z. Bo c h e ń s k i , Restauracja ołtarza Marjackiego Wita Stwosza w Krakowie, „Światowid”, R. 9, 1932 (27.VIII),
• J. R e m e r, Tragedja arcydzieła. Na marginesie zagadnień konserwatorskich przy ołtarzu Wita Stwosza, „Wiadomości Literackie”, R. 1932, nr 54 (471);
• T. S e w e r y n , Warsztat malarski Stwosza, „Sztuki Piękne”, R. 9, 1933;
• T. S z y d ł o w ski , O polichromji ołtarza Marjackiego, „Sztuki Piękne”, R. 9, 1933;
• T. S z y d ł o w s k i , „Zmartwychwstanie”. Płaskorzeźba w Marjackim ołtarzu Stwosza, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, R. 24, nr 106, 1933 (16.IV);
• „Kuryer Literacko-Naukowy”, nr 13, nr 16; nr 27
• T. S z y d ł o w s k i , Wit Stwosz jako malarz, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, R. 24, 1933, nr 182 (3.VII);
• „Rocznik Krakowski” (R. 26, 1935)
• B. Tr e t e r , „Dziennik Konserwatorski”, 1.IХ 1932—24.X. 1933, s. 63 i n.
• „Głos Plastykow”, R. 2, nr 11—12, 1932, s. 133 i n.;
• T. S z y d ł o w s k i , W sprawie restauracji ołtarza Marjackiego, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, R. 24, nr 86 (27.III) 1933;
• G. Sa p p o k , Veit Stoss, Gorlitz 1940, s. 20.
• H. B o h d a n o w i c z , Wit Stwosz wrocił do kościoła Mariackiego, „Tygodnik Powszechny”, R. 11, nr 33 (25.VIII) 1957;
• F. Ma cha y , Ołtarz Wita Stwosza i polichromia Matejki w kościele Najświętszej Maryi Panny w Krakowie, „Homo Dei”, R. 16, nr 4(50), 1947;
• J. Z. Robe l , Zwalczanie czerwotoku w Ołtarzu Mariackim, „Ochrona Zabytkow”, nr 1, 1948;
• M. S ł on e с k i, Konserwacja ołtarza Mariackiego Wita Stwosza, „Ochrona Zabytkow, nr 1, 1949.
• Wit Stwosz — ołtarz krakowski, Warszawa 1951.
• K. Tr e t er owa, Reportaż z mojego życia, Wrocław—Warszawa— Krakow—Gdańsk 1972, s. 349 i n.;
• F. Kope ra, K. Bu c z ko ws k i , Losy zabytkow artystycznych Krakowa, (w:) Krakow pod rządami wroga 1939—1945, Krakow 1946, s. 49
• W. S c h w emme r, Der Krakauer Marienaltar von Veit Stoss 1940— 1946 in Nurnberg. „Jahrbuch fur Frankische Landesgeschichte”, R. 1979
• M. F r i e d berg, Wystawa stwoszowska..., „Przegląd Zachodni”, R. 7, 1951, s. 680 n. 49
• S. De t t l o f , Wit Stwosz, t. 1, Wrocław 1961, s. 28, przypis 52.
• Stwosz wraca, „Tygodnik Powszechny”, R. 11, nr 17 (28.IV), 1957.
• Kościoł Mariacki czeka na Twoją pomoc, „Dziennik Polski”, R. 2, nr 80 (3.VIII), 1946.

Identifiers

ISSN

0029-8247