Źródła do dziejów teatru szkolnego w konwikcie chyrowskim

• Authors: Puchowska Małgorzata

Title variants

EN

The Origins of the History of School Theatre in the Jesuit College in Chyrów

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Jedną z najświetniejszych kart w dziejach Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie (1886–1939) stanowił teatr. W archiwach zachowało się wiele źródeł, które przynoszą informacje o funkcjach, celach, warunkach działania szkolnej sceny i jej opiekunach. Są to liczne rozproszone rękopisy, a także wydawane przez konwikt druki, urzędowe Sprawozdania dyrekcji szkoły, przepisy dla profesorów i nauczycieli zakonnych, bogato ilustrowane chyrowskie wydawnictwa jubileuszowe na 25- i 50-lecie placówki, a także komplet egzemplarzy szkolnej gazetki. Drugą grupę źródeł, najcenniejszą dla badacza sceny, stanowią dokumenty pracy teatru: 35 unikalnych egzemplarzy sztuk pochodzących z zaginionej Biblioteki Teatru w Chyrowie, często opatrzonych notatkami reżyserskimi, 432 programy teatru konwiktowego oraz pojedyncze źródła ikonograficzne. Artykuł zawiera rozważania nad przydatnością wymienionych dokumentów, zwłaszcza do badań historycznoteatralnych. Autorka dokonuje analizy zawartości źródeł i ze względu na dostrzeżone niedomówienia, nieścisłości, a nawet pomyłki podkreśla konieczność ich starannej weryfikacji, krytyki. Zaznacza, że dopiero po wzajemnym potwierdzeniu i uzupełnieniu materiałów archiwalnych można przystąpić do rekonstrukcji kalendarium repertuarowego teatru chyrowskiego, ustalając daty dzienne, okazje wystawień, tytuły spektakli, ich formę sceniczną, a ponadto listę wykonawców i skład widowni. Na podstawie zachowanych źródeł możemy dziś mówić o 513 widowiskach scenicznych, podczas których publiczność konwiktowa obejrzała 758 inscenizacji utworów dramatycznych. Autorka wskazuje na szereg aspektów związanych z możliwością interpretacji dokumentów chyrowskich. Teatr konwiktu wpisuje się bowiem w długą tradycję scen jezuickich, a studia komparatystyczne pozwalają spojrzeć na niego również z perspektywy rozwijających się pozostałych scen szkolnych i amatorskich. Zważywszy, że Zakład kształcił przyszłych liderów życia społecznego, których utrwalone gusty artystyczne wpływały na rozwój życia teatralnego, scenę konwiktową postrzegać należy jako ważny element dziedzictwa kulturowego.

EN

One of the finest episodes in the history of the Scientific and Educational Department of the Jesuit Fathers in Chyrów (1886–1939) was its theatre. Archives contain numerous sources which provide information on its functions, aims, conditions in which it functioned, and its counsellors. These are numerous dispersed manuscripts and printed materials issued by the school, official Reports of the school administration, re­gulations for academic staff, richly illustrated publications issued for the 25th and 50th anniversary of the institution, as well as copies of the school gazette. The second group of sources, most valuable to theatre historians, are documents concerning the work of the theatre – 35 unique copies of plays from the lost Chyrów Theatre Library, often containing annotations, 432 programmes, as well as individual iconographic sources. The article discusses the usefulness of these documents, particularly for historical research. The author analyses their contents and emphasises the necessity of their careful scrutiny, due to frequent omissions, inaccuracies, and mistakes. The author states that only after confirmation and completion of the archival materials will it be possible to reconstruct the theatre’s repertoire calendar, determining the dates and occasions of performances, play titles, scenic forms, lists of performers and audience composition.

Keywords

PL

konwikt chyrowski; teatr szkolny; teatr jezuicki; źródła do badań teatralnych; programy teatralne

EN

Chyrów college; school theatre; Jesuit theatre; sources for theatre studies; theatre programmes

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Studia Paedagogica Ignatiana
• Year: 2016
• Volume: 19
• Issue: 3
• Pages: 243-264

Dates

online

2016-12-23

Contributors

author

Puchowska Małgorzata

• Akademia Pomorska w Słupsku Wydział Nauk Społecznych Instytut Pedagogiki i Pracy Socjalnej Zakład Edukacji Wczesnej

References

• Bzowski T., Konwikt chyrowski, Wydawnictwo Chyrowskiego Koła Towarzystwa im. Piotra Skargi, Chyrów 1935.
• Garliński J., Świat mojej pamięci, Volumen, Warszawa 1992.
• Gerson-Dąbrowska M., Obrazy żywe, Związek Teatrów Ludowych, Warszawa 1920.
• Górska K., Sprawozdanie z kursu teatru szkolnego w Krakowie, „Teatr w Szkole” 1934, nr 2.
• Jankowski C.K., Teatr dla wszystkich: wskazówki organizacyjne i praktyczne, Księgarnia Polska, Warszawa 1926.
• 100 Jahre Kollegium Kalksburg. Festschrift 1956, Kollegium Kalksburg, Wien 1956.
• Komarnicki L.; Czarodziejstwo teatru, Związek Teatrów Ludowych, Warszawa 1926.
• Komarnicki L., Teatr szkolny. Ogólne założenia. Z praktyki teatru szkolnego, Gebethner i Wolff, Warszawa 1926.
• Korespondencyjny kurs teatralny, w: Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego, [b.w.], Lwów 1930.
• Księga pamiątkowa pięćdziesięciolecia Konwiktu i Gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie 1886–1936, Konwikt w Chyrowie, Kraków1936.
• „Kwartalnik Chyrowski”, z. 74-113 (1912-1922).
• Pamiątka dwudziestopięciolecia chyrowskiego konwiktu 1886-1911, [b.w.], Chyrów 1911.
• Pamiętnik Chyrowski, OO. Jezuici, Kraków 1903.
• Program przedstawienia jubileuszowego na 50-lecie Konwiktu Chyrowskiego i 25-lecie Związku Byłych Chyrowiaków w dniu 20 września 1936, rkps APPP 5002, k. 388.
• Programy przedstawień teatralnych odegranych przez młodzież w latach 1888–1924 [w Chyrowie], rkps APPP 1172-III, nr 1–195.
• Programy sztuk teatralnych, odegranych przez uczniów Konwiktu Chyrowskiego od 26 IX 1934 do 19 III 1936, rkps APPP 2624, nr 3–57.
• Programy sztuk teatralnych, odegranych przez uczniów w latach 1923-1936 [w Chyrowie], rkps APPP 2113.
• Programy teatru szkolnego w Chyrowie z lat 1916-1928, rkps APPP 2274, nr 109-141.
• Programy teatralne [z Chyrowa], rkps APPP 2056.
• Złoty kwiat. (Baśń dramatyczna w 4 obrazach przez P. T.), rkps Biblioteki Wydziału Filozoficznego Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, sygn. R-103.
• Program Zakładu naukowo-wychowawczego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Przemyśl 1907, 1910.
• Program Zakładu naukowo-wychowawczego OO. Jezuitów pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Chyrów 1934, 1938.
• Program Zakładu naukowo-wychowawczego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], [Bąkowice] 1914.
• Program Zakładu wychowawczo-naukowego pod wezwaniem św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, [b.w.], Przemyśl 1898.
• „Przegląd Chyrowski”, z. 114–196 (1923–1939).
• Przepisy uczniów VIII klasy Zakładu Wychowawczo-Naukowego Św. Józefa w Bąkowicach pod Chyrowem, Nakł. OO. Jezuitów, Chyrów 1896.
• Ratio instituendae iuventutis in Convictu Chyroviensi S.J., Bazylianie, Żółkieviae 1903.
• Roger E.O. [E. Ogonowski], Teatr amatorski. Dziełko podręczne dla amatorów, W kommissie M. Leitgebra, Poznań 1871.
• I Sprawozdanie Gimnazjum OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1894, Przemyśl 1894 – XLV Sprawozdanie Dyrekcji Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1938/39, ZNW, Bąkowice 1939.
• Ustawy i przepisy Zakładu Wychowawczo-Naukowego Tow. Jez. w Chyrowie pod wezwaniem św. Józefa, Nakł. OO. Jezuitów, Chyrów 1896, 1905, 1911, 1934, 1937.
• Warnecki J., Najdłuższy mój monolog, „Czytelnik”, Warszawa 1971.
• „Z Chyrowa”, z. 1–73 (1893–1911).
• Zagórski M., Jak urządzać widowiska i obchody uroczyste w stowarzyszeniach polskich: kilka wskazówek oraz wybór pantomin i żywych obrazów z tekstem i bez tekstu do reprodukcyi i naśladowania, Drukarnia i Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1911.
• Bielawska A., Amatorski ruch teatralny w Kielcach do 1914 roku, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego, Kielce 1996.
• Bzowski T., Ojcowie i bracia Towarzystwa Jezusowego zmarli w polskich prowincjach od roku 1820, Zakon Towarzystwa Jezusowego, Kraków 1932.
• Bzowski T., Drzymała K., Wspomnienia naszych zmarłych 1820–1982, t. 1–4, [b.w.], Kraków 1982.
• Chyrowiacy. Słownik biograficzny wychowanków Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886–1939, oprac. L. Grzebień, J. Kochanowicz, J. Niemiec, WAM, Kraków 2000.
• Ciechowicz J., Teatr małych form, w: Teatr. Widowisko, red. M. Fik, Instytut Kultury, Warszawa 2000.
• Dramat i teatr sakralny, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, W. Sulisz, M.B. Stykowa, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1988.
• Dzieje teatru polskiego, red. T. Sivert, t. 3: Teatr polski od 1863 roku do schyłku XIX wieku, t. 4, cz.1: Teatr polski w latach 1890–1918. Zabór austriacki i pruski, t. 4, cz. 2: Teatr polski w latach 1890–1918. Zabór rosyjski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987–1988.
• Gimnazjum Ojców Jezuitów w Wilnie w latach 1922–1940 (monografia), red. R. Cybulski, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. Oddział, Bydgoszcz 2000.
• Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy (1564–1995), oprac. L. Grzebień z zespołem, WAM, Kraków 1996, s. 96–98.
• Jak badać teatr?, red. M. Dębowski, Towarzystwo Naukowe „Socitas Vistulana”, Kraków 2003.
• Jakubowski H.J., Amatorski ruch teatralny. Zarys historii do roku 1939, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1975.
• Kadulska I., Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1993.
• Kadulska I., Ze studiów nad dramatem jezuickim wczesnego Oświecenia (1746–1765), Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1974.
• Komza M., Żywe obrazy. Między sceną, obrazem i książką, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
• Korotaj W., Wstęp, do: Dramat staropolski od początków do powstania Sceny Narodowej. Bibliografia, t. 2: Programy drukiem wydane do r. 1765, cz. 1: Programy teatru jezuickiego, oprac. zespół pod kierunkiem W. Korotaja, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Wrocław 1976.
• Kowalska M., Dramatyczne wybory gatunkowe teatrów amatorskich drugiej połowy XIX w., w: Gatunki dramatyczne a typy teatru, red. S. Świontek, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996.
• Kruczyński A., W teatrach jezuickich, w: J. Lewański, Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce, PWN, Warszawa 1981.
• Marczak-Oborski S., Teatr w Polsce 1918–1939: wielkie ośrodki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984.
• Michalska I., Michalski G., Wychowanie przez teatr szkolny w II Rzeczypospolitej, Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa 1994.
• Niemiec J., Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie 1886–1939, Instytut Europejskich Studiów Społecznych, Rzeszów–Kraków 1998.
• Okoń J., Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970.
• Oleksowicz B., Legenda Kościuszki. Narodziny, Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 2000.
• Raszewski Z., Warszawski afisz dzienny. Teatr Narodowy i jego kontynuacje (1765–1915), „Pamiętnik Teatralny” 1987, z. 4.
• Simon L., Bibliografia dramatu polskiego 1765–1939, oprac. i red. E. Heise, T. Sivert, t. 1–2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
• Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, red. R. Bender, Tow. Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1991–1995.
• Słownik polskich teatrów niezawodowych, red. E. Orzechowski, Seria I, t. 1: Galicja do roku 1918, cz. 1: Albigowa – Lwów, Wrocław 1992, cz. II: Ładyczyn – Żyźnomierz, Wiedza o Kulturze, Wrocław 1993.
• Słownik polskich teologów katolickich (1918–1981), red. H.E. Wyczawski, L. Grzebień, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1981–1995.
• Szkice o polskim teatrze amatorskim, red. S. Kaszyński, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1990.
• Treugutt S., Książę Niezłomny na murach Baru, w: tegoż, Geniusz wydziedziczony. Studia romantyczne i napoleońskie, red. M. Prussak, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1993.
• Waligóra J., Dramat historyczny w epoce Młodej Polski, Universitas, Kraków 1993.

Identifiers

ISSN

2450-5366

DOI

10.12775/SPI.2016.3.012