Posłanka Wanda Ładzina (1880–1966) i jej działalność w Polsce i we Francji

• Authors: Pachowicz Anna

Title variants

EN

Member of Parliament Wanda Ładzina (1880–1966) and Her Activities in Poland and France

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The aim of this article is to present the life and activities of Wanda Ładzina, particularly her involvement in numerous spheres of charitable, political and social work and publishing. At various times in her life she was active in the French Red Cross (fr. Croix-Rouge française), and the Union of French Women (fr. Union des Femmes de France), and the Polish Red Cross. She was president of the Sisters’ Section of the Polish Red Cross (pol. Sekcja Sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża), dressed wounded French soldiers participating in the First World War and later Polish soldiers fighting in the war against the Bolsheviks. She was also the caretaker of the Association of Catholic Servants in Lodz (pol. Stowarzyszenie Sług Katolickich w Łodzi), belonged to the National Women’s Organisation, Poland (pol. Narodowa Organizacja Kobiet, Polska), and the “Falcon” Polish Gymnastic Society. In 1922, in the elections of 5 November, she won a parliamentary seat on behalf of the Popular National Union; in the Sejm she sat on three committees: the Labour Protection Committee (pol. Komisja Ochrony Pracy), the Social Welfare Committee (Komisja Opieki Społecznej) and the Invalidity Committee (pol. Komisja Inwalidztwa); she was also active in the Polish-French parliamentary group. Wanda Ładzina fought above all for the social rights of female domestic workers, advocated the abolition of restrictions on women’s civil rights and the regulation of the status of employed women and working minors. During the Second World War, she was in France, active in the Polish Red Cross and, from 1941, in the Welfare Society for the Poles in France (fr. Groupement d’assistance aux Polonais en France, pol. Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji). After the end of the war, she decided to remain in France and published journalistic and religious texts. She died in Paris, was buried in the Montmorency cemetery.

Keywords

EN

Wanda Ładzina; Sejm of the Republic of Poland Polish Red Cross; Welfare Society for the Poles in France

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2023
• Issue: 3(176)
• Pages: 87-105

Contributors

author

Pachowicz Anna

• Dr hab. Anna Pachowicz, prof. Akademii Tarnowskiej Akademia Tarnowska, Wydział Administracyjno-Ekonomiczny, Polska University of Applied Sciences in Tarnow, Faculty of Administration and Economic, Poland [e-mail], http://orcid.org/0000-0002-0977-6150

References

• Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 r., przejrzana w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r. i w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r., Dz.U. z 1935 r. nr 84, poz. 515.
• Ustawa z dnia 2 lipca 1924 r. w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet, Dz.U. nr 65, poz. 636.
• Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, Ładzina Wanda. Uwagi o wychodźstwie we Francji i Belgii. Sprawozdanie z akcji odczytowej, sygn. 2/340/0/1.2.1.6/182.
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie, Akcja odczytowa Wandy Ładziny, głównie w Niemczech i Francji. Sprawozdania, wycinki prasowe, sygn. 2/322/0/6.2/11284.
• Prezydium Rady Ministrów, sygn. 2727/23.
• Korespondencja S.F. Tyszkiewicza, t. 15 Lo–Mar., sygn. IV.11.287.
• Archiwum Mieczysława Biesiekierskiego, sygn. tym. 2, Sprawozdanie Zarządu Towarzystwa Opieki nad Polakami we Francji z działalności instytucji w okresie od 1 października 1943 do 30 września 1944 r.
• Papiery Tytusa Komarnickiego, Extrait du proces verbal de deliberation de l’Assemblee de membres fondateurs du Groupement d’Assistance aux Polonais en France, akcesja 3224.
• Papiery Tytusa Komarnickiego dotyczące działalności opiekuńczej nad Polakami na terenie Vichy 1942–1944, akcesja 3224.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Lista członków Walnego Zgromadzenia TOPF.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Liste des membres adhérents au Groupement d’Assistance aux Polonais en France.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Liste des membres adhérents au Groupement d’Assistance aux Polonais en France. Cooptés lors de la réunion en date du 7.7.1941.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 3, Materiały dotyczące pierwszego okresu działalności Polskiego Czerwonego Krzyża we Francji. Pismo z poselstwa RP w Madrycie do W. Zyndram‑Kościałkowskiego z dnia 19 IX 1940 r.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Protokół Nadzwyczajnego Walnego Zebrania Towarzystwa Groupement d’Assistance aux Polonais en France w dniu 7 lipca 1941 r.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Protokół zebrania członków założycieli stowarzyszenia Groupement d’Assistance aux Polonais en France odbytego w Vichy 12 VI 1941 r.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Protokół Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Opieki nad Polakami we Francji z dnia 24 kwietnia 1942 r.
• Polski Czerwony Krzyż, Spuścizna Józefa Jakubowskiego, sygn. tym. 8, Status du Groupement d’Assistance aux Polonais en France. Approuyes par Arrêté de le Ministre Secretaire d’Etat à l’Interieur en date du 17 Août 1941.
• Interpelacja [W. Ładziny] 000125, <https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/VRAYGPFBCGVC8TL28VHM7VYUK3C3G2.pdf>.
• Akta Krzyża i Medalu Niepodległości, wnioski odrzucone, 21 VI 1938 r.
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego
• Kolekcja 92.14 Kazimierza Mycielskiego, Note relative au Bureau d’Administration des Polonais.
• Prezydium Rady Ministrów – Kancelaria 16.3, Pismo z MSZ do Prezydium Rady Ministrów wraz z odpisem pisma Dyrektora Biur Polskich w Vichy z dn. 30 VI 1941 r.
• Barańska A., Kobiety w powstaniu listopadowym 1830–1831, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1998.
• Bartoszewicz W., Buda na Powiślu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1966.
• Bełcikowska A., Przewodnik praktyczny po Sejmie i Senacie Rzeczypospolitej Polskiej, skł. gł. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1925.
• Brensztejn M., Barbara Bronisława Czarnowska – Kadet 1-go pułku jazdy augustowskiej w 1831 roku. Sylwetka biograficzna, czcionkami Drukarni Literackiej pod zarządem L.K. Górskiego, Kraków 1902.
• Ciechanowska Z., Hoffmanowa z Tańskich Klementyna (1798–1845), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1960–1961.
• Cieślak T., Pismo polskich robotników w Westfalii „Wiarus Polski” (1890–1923), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1972, t. 11/2.
• Czy wiesz, kto to jest?, pod red. S. Łozy, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, Warszawa 1938.
• Dłużewska-Kańska Z., Ładzina Wanda, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 18, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973.
• Dufrat J., Prasa politycznych organizacji kobiecych w Polsce w latach 1917–1939, [w:] Polityka i politycy w prasie XX i XXI wieku. Prasa organizacji politycznych, pod red. M. Dajnowicz i A. Miodowskiego, Wydawnictwo HUMANICA, Białystok 2017.
• Dziesięciolecie pracy Narodowej Organizacji Kobiet w Łodzi, NOK, Łódź 1928.
• Fiktus P., Poselska aktywność kobiet na mównicy sejmowej w dobie II RP, „Wrocławskie Studia Erazmiańskie” 2015, z. 9.
• „Gazeta dla Kobiet”, R. 2: 1947, nr 8, dodatek do tygodnika „Polska Wierna”, 7 IX 1947, nr 33.
• „Gazeta Radomskowska”, 30 III 1924, nr 14.
• Jarmoszko S., Korczak M., Od samarytanek do kobiet-żołnierzy, „Wojsko i Wychowanie”, Warszawa 2000.
• Jóźwik K., Collective Emotional Biography of Selected Polish Female Parliamentarians of the Interwar Period, „Polish Biographical Studies” 2021, nr 9.
• „Kalendarz Pani Domu na Wsi i w Mieście” 1937/1938.
• Kobieta w prawie i polityce, red. M. Sadowski, A. Spychalska, K. Sadowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2015.
• Kołodziej E., Rola placówek dyplomatycznych i konsularnych w latach 1939–1945, [w:] Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939–1945, praca zbiorowa pod red. Z. Błażyńskiego, Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie, Londyn 1994.
• Kondracka M., Posłanki i senatorki II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017.
• Kotowski R., Między polityką a działalnością społeczną – Narodowa Organizacja Kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym), t. 2, red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009.
• Ku Tobie Panie. Modlitewnik dla jeńców polskich, oprac. W. Ładzina, nakł. „Biura opieki nad polskimi jeńcami wojennymi”, Lyon 1942.
• de Lada W., Czestochowa. La montagne lumineuse. Étude d’union franco-polonaise, „Editions Spes”, Paris 1928.
• de Lada W., Hedwige d’Anjou. Reine de Pologne, [s.n.], Paris 1950.
• Lgocki A., Obóz narodowy w Radomsku w Drugiej Rzeczpospolitej (cz. II), „Zeszyty Radomszczańskie” 2016, t. 11.
• Ładzina W., Co wolno w małżeństwie. Metoda Ogino-Knaus, „Wiek Nowy”, Warszawa 1938.
• Ładzina W., Co wolno w małżeństwie. Metoda Ogino-Knaus, „Wiek Nowy”, Warszawa 1939.
• Ładzina W., Jadwiga. Wielka królowa Polski, [s.n.], Paryż 1950.
• Ładzina W., Kobieta w Sejmie polskim, „Gazeta Warszawska”, 1 II 1919, nr 31.
• Ładzina W., Lourdes. Królestwo Maryi, Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, Londyn 1956/1957.
• Ładzina W., Lourdes. Królestwo Maryi, Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, Londyn [1981].
• Ładzina W., My kobiety przetrwamy, Wydawnictwo ROR, Lyon 1942.
• Ładzina W., Nasza msza święta, Wydawnictwo ROR, Lyon 1942.
• Ładzina W., Pokochajmy różaniec, [s.n.], [s.l.] 1942.
• Ładzina W., Ratujmy rodzinę!, Wydawnictwo Księży Pallotynów, Warszawa 1927.
• Ładzina W., Ustawa w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet. Mowa posłanki Wandy Ładziny wygłoszona w Sejmie dnia 19 marca 1924 roku, nakł. Związku Ludowo-Narodowego, Kraków 1924.
• Ładzina W., Zjawiska w Lourdes. Garść dokumentów na miejscu zebranych, Narodowa Organizacja Kobiet, Łódź 1926.
• Ładzina W., Życie Jezusa, [s.n.], Nicea 1942.
• Maj E., O badaniu myśli politycznej Narodowej Demokracji do roku 1939. Wybrane zagadnienia, „Myśl Polityczna. Political Thought” 2020, nr 1(2).
• Maj E., Wzorce aktywności kobiet w Narodowej Demokracji (1893–1939), [w:] Drogi kobiet do polityki (na przestrzeni XVIII–XXI wieku), pod red. T. Kulak i M. Dajnowicz, Wydawnictwo Chronicon, Wrocław 2016.
• Maj E., Wzorzec parlamentarzystki w prasie dla kobiet w Polsce międzywojennej, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych” 2019, nr 1.
• Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919–1928. Studium z Dziejów Myśli Politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000.
• Marja nasza matka w niebie, oprac. dla dziatwy polskiej W. Ładzina, [s.n.], Nicea 1944.
• Marja, nasza Matka w niebie. Dla dziatwy polskiej, oprac. W. Ładzina, [s.n.], Nicea 1945.
• Masiarz W., Kobiety w parlamentach II Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, [w:] Kobiety wobec polityki – kobiety w polityce: historia, realia, perspektywy, red. A. Frątczak, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2009.
• Mój Jezu. Książeczka do nabożeństwa dla dziatwy polskiej, oprac. W. Ładzina, [s.n.], [s.l.] 1942.
• Mucha K.W., Obóz narodowy w Łódzkiem w latach 1926–1939, Wydawnictwo Ibidem, Łódź 2009.
• Mysiakowska-Muszyńska J., „W imię Boga i Ojczyzny!”. Działalność społeczno-polityczna Narodowej Organizacji Kobiet 1919–1939 – wybrane zagadnienia, „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 3.
• N.J. [Natalia Jastrzębska], Wanda Ładzina. (Sylwetka działaczki kulturalno-społecznej), „Bluszcz”, 31 V 1930, nr 22.
• Niewiadomska-Cudak M., Reprezentatywność i aktywność kobiet w polskim parlamencie w latach 1919–1939, „Studia Wyborcze” 2013, t. 15.
• Pachowicz A., Komitet Ministrów dla Spraw Kraju, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2010.
• Pachowicz A., Opieka duszpasterska nad Polakami we Francji w latach 1939–1944, „Łódzkie Studia Teologiczne” 2018/4, nr 27.
• Pachowicz A., Sytuacja Polaków we Francji po ewakuacji rządu Władysława Sikorskiego, „Studia Historyczne” 2005, z. 2.
• Pachowicz A., Towarzystwo Opieki nad Polakami we Francji 1941–1944, Oficyna Wydawnicza Kucharski, Toruń 2013.
• Pachowicz A., Wacław Komarnicki (1891–1954) prawnik, minister, polityk, członek Komitetu dla Spraw Kraju, [w:] Polska myśl prawnicza w XIX i XX wieku, pod red. P. Majera, M. Seroki, K.M. Wojciechowskiego, Katedra Teorii Bezpieczeństwa Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2012.
• Paczkowski A., Prasa polska w latach 1918–1939, PWN, Warszawa 1980.
• Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, pod red. H. Mościckiego i W. Dzwonkowskiego, wyd. Julian Złotnicki, Warszawa 1928.
• Pilarczyk K., Polscy syndonolodzy. Z dziejów badań całunu turyńskiego i ich popularyzacji, „Collectanea Theologica” 2018, nr 2(88).
• Piwocki K., Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1965.
• Płoski J., Śp. Wanda Ładzina, „Myśl Polska”, 1 III 1967.
• Podgórski W.J., Poeci na tułaczce. W kręgu autorów Oficyny Nicejskiej Samuela Tyszkiewicza, 1940–1947, Wydawnictwo SBP, Warszawa 2002.
• Pójdźmy za Nim. Książka do nabożeństwa dla Polaków rozproszonych po świecie, zebr. i oprac. W. Ładzina, Oficyna Tyszkiewicza, Nicea 1942.
• Protokoły posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, t. 2, oprac. W. Rojek, A. Such-citz, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków 1995.
• Protokoły posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, t. 6, oprac. W. Rojek, A. Such-citz, Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”, Kraków 2003.
• Rzepeccy T.,W., Sejm i Senat. 1922–1927. Podręcznik dla wyborców, zawierający wyniki wyborów w powiatach, okręgach, województwach, podobizny senatorów i posłów sejmowych oraz mapy poglądowe, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1923.
• Skałkowski A., Czarnowska Barbara Bronisława, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 4, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1977.
• Skowronek J., Cmentarz Polski w Montmorency, oprac. J. Skowronek oraz A. Bochenek, M. Cichowski, K. Filipow, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
• Statut Stowarzyszenia: Narodowa Organizacja Kobiet, Druk. W. Piekarniaka, Warszawa 1921.
• Szypulski M., Magister Samuel Typographus: rzecz o Samuelu Tyszkiewiczu, drukarzu emigracyjnym (1889–1954), Wydawnictwo „Dęby Rogalińskie”, Kraków 2004.
• Śliwa M., Kobiety w parlamencie Drugiej Rzeczpospolitej, [w:] Kobiety i świat polityki w niepodległej Polsce 1918–1939, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996.
• Terej J.J., Rzeczywistość i polityka, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1971.
• Ustawa o ochronie kobiet i pracy młodocianych, „Bluszcz”, 12 IV 1924, nr 15.
• Wąsowicz J., Katolicka działalność wydawnicza Wandy Ładziny we Francji, „Biuletyn IPN” 2021, nr 192(11).
• Zabiełło S., Na posterunku we Francji, „Pax”, Warszawa 1967.
• Zaleska Z., Ładzina W., Poradnik gospodarstwa domowego, uzup. przepisami Kuchnia polska N. Bałandowa, [s.n.], Londyn 1946.
• Ziemska postać umęczonego Chrystusa według Całunu Turyńskiego, oprac. W. Ładzina, „Wiek Nowy”, Warszawa 1939.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2023.188