Unikanie opodatkowania a uchylanie się od opodatkowania – o kryteriach rozróżniających

• Authors: Kurzac Małgorzata

Title variants

EN

Tax Avoidance and Tax Evasion – Differencing Criteria

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem niniejszego opracowania było sformułowanie kryteriów rozróżniających pojęcia unikania opodatkowania i uchylania się od opodatkowania. Choć oba zachowania zmierzają do redukcji (eliminacji) ciężaru podatkowego, to uchylanie się od opodatkowania jest czynem polegającym na zaniechaniu, natomiast unikanie opodatkowania jest działaniem. Uchylanie się od opodatkowania jest zachowaniem nielegalnym, natomiast czynności podjęte w ramach unikania opodatkowania mieszczą się w obszarze wyznaczonym przez przepisy prawa i nie są sprzeczne z prawem. Nie istnieje bowiem norma nakładająca obowiązek wejścia w pole obowiązku podatkowego i stania się podatnikiem. Uchylanie się od opodatkowania należy definiować jako zachowanie zmierzające do nielegalnego wyeliminowania ciężaru podatkowego poprzez nieujawnienie zaistniałego podatkowego stanu faktycznego. Unikanie opodatkowania nie jest przez prawo zabronione. Do czynności podjętych w ramach unikania opodatkowania nie stosuje się ani sankcji podatkowych ani sankcji karnych, dlatego unikanie opodatkowania ograniczane jest za pomocą klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Państwo może na poziomie polityki podatkowej podejmować działania zmierzające do eliminacji lub uściślenia regulacji będących źródłem nadużyć. Unikając opodatkowania, sprawca podejmuje czynności niemające uzasadnienia gospodarczego jedynie po to, by doprowadzić do osiągnięcia korzyści podatkowych, tj. niepowstania zobowiązania podatkowego, odsunięcia w czasie powstania zobowiązania podatkowego lub obniżenia jego wysokości albo powstania lub zawyżenia straty podatkowej.

EN

The article presents some reflections on the essence of tax avoidance and tax evasion in Polish tax system. Both tax evasion and avoidance can be viewed as forms of tax noncompliance as they describe activities that intend to reduce one’s tax burden. The article’s main part covers the differences between these two phenomena. Analysis leads to form the differencing criteria. Tax evasion which is the kind of tax fraud is strictly connected with penal law, that is based on the special rules of responsibility. The penal responsibility has subjective and individual character. In case of tax evasion, a taxpayer does not report the subject of taxation (f.e. income) to the tax authorities in order to eliminate their tax liability. Tax avoidance is based on the abuse of tax law by means of making the artificial constructions (“tax gaps”). These constructions have no economic meaning and their only aim is reducing the taxation burden. Tax evasion is always illegal and immoral whereas tax avoidance is not illegal but means the abuse of tax legislation in order to draw benefits contrary to its aims. Both above-mentioned phenomena are incompatible with the principles upon which Polish tax system is founded. They stay in contradiction with the axiology of tax law, mainly the rules of equality and universality in taxation.

Keywords

PL

unikanie opodatkowania; uchylanie się od opodatkowania; kryteria rozróżniające

EN

tax avoidance; tax evasion; differencing criteria

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2017
• Volume: 105
• Pages: 11-22

Dates

published

2017

Contributors

author

Kurzac Małgorzata

• Uniwersytet łódzki, Wydział Prawa i Administracji

References

• Akty prawne
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U., nr 78, poz. 483 ze zm.
• Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy, Dz.U. 2016, poz. 2137 z późn. zm.
• Dyrektywa Rady 2011/16/UE z 15 lutego 2011 r. w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania i uchylająca dyrektywę 77/799/EWG, Dz. Urz. UE 2011 L 64/1 ze zm.
• Orzeczenia
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2004 r., sygn. akt K 4/03, OTK – A 2004, Nr 5 (67).
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 czerwca 1998 r., I SA/Po 1883/97, niepubl.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 września 2005 r., sygn. akt III SA/Wa 1195/06, niepubl.
• Opracowania
• Bernal Arkadiusz, Zjawisko uchylania się od podatków dochodowych i metody jego ograniczania, Difin, Warszawa 2008.
• Brzeziński Bogumił, Dochody podatkowe jako przedmiot ochrony prawnej w kontekście zjawiska unikania opodatkowania, w: Andrzej Adamski, Janusz Bojarski, Piotr Chrzczonowicz, Michał Leciak (red.), Nauki penalne wobec szybkich przemian socjokulturowych. Księga Jubileuszowa Profesora Mariana Filara, t. 2, Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń 2012.
• Brzeziński Bogumił, Zagadnienie konstytucyjności klauzuli normatywnej zapobiegającej unikaniu opodatkowania, w: Piotr Kardas, Tomasz Sroka, Włodzimierz Wróbel (red.), Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. Tom I, Wolters Kluwer Polska,Warszawa 2012.
• Choduń Agnieszka, „Obejście ustawy podatkowej” – zakres znaczeniowy, w: Agnieszka Choduń, Andrzej Gomułowicz, Andrzej Skoczylas, Klauzule generalne i zwroty niedookreślone w prawie podatkowym i administracyjnym. Wybrane zagadnienia teoretyczne i orzecznicze, Warszawa 2013.
• Delahaye Thomas, Le choix de la voie la moins imposée. Etude de droit fisacal comparé, Etablissements E. Bruylant, Bruxelles 1977.
• Dębowska-Romanowska Teresa, Prawo finansowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
• Filipczyk Hanna, Stosowanie klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania – zagadnienia wybrane, Monitor Podatkowy 2016/7.
• Gajewski Dominik, Granica pomiędzy unikaniem a uchylaniem się od opodatkowania na gruncie działalności holdingów międzynarodowych, Monitor Prawa Celnego i Podatkowego 2014/3.
• Gajewski Dominik, Instrumenty przeciwdziałające zjawisku unikania opodatkowania – wybrane zagadnienia, Palestra 2012/3–4.
• Gomułowicz Andrzej, Małecki Jerzy, Podatki i prawo podatkowe, LexisNexis Polska, Warszawa 2013.
• Kalinowski Marek, Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2001.
• Kleczkowski Leszek, Unikanie opodatkowania a obejście prawa, Monitor Podatkowy 2000/7.
• Lipowski Tomasz, Pojęcie unikania opodatkowania w stosunkach międzynarodowych, Glosa 2002/9.
• Lipowski Tomasz, Raje podatkowe a unikanie opodatkowania, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2004.
• Martinez Jean-Claude, La Fraude fiscale, Paris 1984.
• Nita Adam, Uchylanie się od opodatkowania jako zjawisko z zakresu prawa karnego i podatkowego, w: Piotr Kardas, Tomasz Sroka, Włodzimierz Wróbel (red.), Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla. Tom I, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2012.
• Olesińska Agnieszka, Klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania, Wydawnictwo TNOiK, Toruń 2013.
• Sowiński Ryszard, Przyczyny uchylania się od opodatkowania, w: Paweł Wiliński, Olga Krajniak, B. Guzik (red.), Prawo wobec wyzwań współczesności, t. 3, materiały sesji naukowej (Poznań, 28.04.2005 r.), Wydawnictwo UAM, Poznań 2006.
• Tipke Klaus, Kruse Heinrich W., Abgabenordnung. Kommentar, Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln 1991.
• Wrzesińska-Nowacka Aleksandra, Granice między unikaniem opodatkowania a uchylaniem się od niego na tle wybranych orzeczeń sądów administracyjnych, w: Monika Münnich, Adam Zdunek (red.), Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego w Polsce. Optymalizacja podatkowa a obejście prawa podatkowego, Lublin 2012.

Identifiers

ISSN

0081-6841