Ciemna, szpetna, zepsuta. Norma i anomalia w opisie łaciny średniowiecznej

• Authors: Nowak Krzysztof

Title variants

EN

Ugly, obscure, and corrupted. Norm and anomaly in the description of Medieval Latin

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omawiamy wybrane aspekty pojęcia normy, jakie dawały i niekiedy dają jeszcze o sobie znać w badaniach nad łaciną średniowieczną. Analizując wywód Charlesa du Cange’a z jego Glossarium, wskazujemy na preskryptywizm, jaki cechował wczesny dyskurs mediolatynistyczny. Przedstawiał on łacinę średniowieczną jako produkt zepsucia łaciny klasycznej, a dziś – będąc przejawem uniwersalnego mitu językowego (Watts 2014) – daje o sobie znać w opisie łaciny średniowiecznej jako zestawu dewiacji. Następnie omawiamy, odwołując się do modelu normy wypracowanego przez Bartsch (1982), efekty reformy karolińskiej z VIII w. jako przykładu szeroko zakrojonej polityki językowej. Ów akt „higieny językowej” (Cameron 1995) skutkował podniesieniem odmiany języka do statusu języka wzorcowego oraz kodyfikację i promulgację normy. W zakończeniu poświęcamy nieco miejsca roli błędu językowego w praktyce filologa i językoznawcy.

EN

The paper presents selected prescriptive tendencies that influenced and still influence Medieval Latin studies. It starts with a discussion of the preface of du Cange’s Glossarium, which demonstrates prescriptivism, typical of the early linguistic discourse. In this perspective Medieval Latin necessarily appears as a result of the decay of the purity of Classical Latin. This view, a universal linguistic myth (Watts 2014), is at present responsible for the misrepresentation of Medieval Latin as a set of mere deviations. Next, following the descriptive framework proposed by Bartsch (1982), the article shows the effects of the 8thcentury Carolingian reform. This act of “verbal hygiene“ (Cameron 1995) resulted in turning a specific language variety to a linguistic standard, which was then codified and promulgated. The article closes with a brief discussion of the role that language error plays in the work of a philologist and linguist.

Keywords

PL

łacina średniowieczna; językoznawstwo historyczne; norma językowa; puryzm

EN

Medieval Latin; historical linguistics; linguistic norm; purism

• Publisher: Polskie Towarzystwo Językoznawcze; UNIVERSITAS Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych; Wydawnictwo LEXIS
• Journal: Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
• Year: 2017
• Volume: 73
• Pages: 161-174

Contributors

author

Nowak Krzysztof

• Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków

References

• AITCHISON Jean (2013): Language Change: Progress or Decay? – Oxford, New York: Cambridge University Press.
• AMSLER Mark (1993): History of Linguistics, „Standard Latin”, and Pedagogy. – [w:] Vivien LAW (red.): History of Linguistic Thought in the Early Middle Ages. – Amsterdam, Philadelphia: J. Benjamins, 49–66.
• BANNIARD Michel (1989): Genèse culturelle de l’Europe: Ve-VIIIe siècle. – Paris: Editions du Seuil.
• BANNIARD Michel (1992): Viva voce: communication écrite et communication orale du IVe au IXe siècle en Occident latin. – Paris: Institut des Études Augustiniennes.
• BANNIARD Michel (1997): Du latin aux langues romanes. – Paris: Nathan.
• BARTSCH Renate (1982): The Concepts “rule” and “norm” in Linguistics. – Lingua 58, 51–81.
• BARTSCH Renate (1987): Norms of Language: Theoretical and Practical Aspects. – London–New York: Longman.
• BIELER Ludwig (1958): The Grammarian’s Craft : A Professional Talk. – Folia 10, 3–42.
• BOURGAIN Pascale, HUBERT Marie-Clotilde (2005): Le latin médiéval. – Turnhout: Brepols.
• CAMERON Deborah (1995): Verbal Hygiene. – London, New York: Routledge.
• DU CANGE Charles Du Fresne (1678): Praefatio ad Glossarium De causis corruptae latinitatis. – [w:] Glossarium ad scriptores mediae et infimae Latinitatis tres in tomos digestum... – Lutetia Parisorum: Ludovicus Billaine, I–LXXVI.
• HAVET Louis (1911): Manuel de critique verbale appliquée aux textes latins. – Paris: Librairie Hachette.
• HERREN Michael W. (2012): Is the Author Really Better than his Scribes? Problems of Editing Pre-Carolingian Latin Texts. – [w:] Erika KIHLMAN i Alessandra BUCOSSI (red.): Ars edendi: lecture series. – Stockholm: Stockholm University, 83–105.
• IRVINE Martin (1994): The Making of Textual Culture: „Grammatica” and Literary Theory. – Cambridge: Cambridge University Press.
• KASTER Robert A (1988): Guardians of Language: the Grammarian and Society in Late Antiquity. – Berkeley: University of California Press.
• LAW Vivien (2003): The History of Linguistics in Europe from Plato to 1600. – Cambridge–New York: Cambridge University Press.
• LÖFSTEDT Bengt (1999): Two Anthologies of Medieval Latin. – ALMA. Archivum Latinitatis Medii Aevi 57, 297–305.
• MILROY James, MILROY Lesley (1999): Authority in Language: Investigating Standard English. – London–New York: Routledge.
• MIODEK Jan (2001): O normie językowej. – [w:] JERZY BARTMIŃSKI (red.): Współczesny język polski. – Lublin: Wydawnictwo UMCS, 73–83.
• NORBERG Dag (1968): Manuel pratique de latin médiéval. – Paris: A. et J. Picard.
• NOWAK Krzysztof (2014): Słownik łaciny średniowiecznej w Europie: wyzwanie czy mrzonka? – Prace Filologiczne LXV, 287–300.
• NOWAK Krzysztof (w druku): Norma a korpus w leksykografii historycznej. Na przykładzie Słownika łaciny średniowiecznej w Polsce – Prace Filologiczne [w druku].
• RICHÉ Pierre (1999): Écoles et enseignement dans le Haut Moyen Age: fin du Ve siècle – milieu du XIe siècle. 3. éd. – Paris: Picard.
• STOTZ Peter (1996): Handbuch zur lateinischen Sprache des Mittelalters. – München: C. H. Beck.
• STOTZ Peter (2003): Normgebundenheit, Normen-Entfaltung und Spontaneität im mittelalterlichen Latein. – [w:] Michèle GOYENS i Werner VERBEKE (red.): The dawn of the written vernacular in Western Europe. – Leuven: Leuven University Press, 39–49.
• STROH Wilfried (2008): Le latin est mort, vive le latin! Petite histoire d’une grande langue. – Paris: Les Belles Lettres.
• TRAUBE Ludwig (1911): Vorlesungen und Abhandlungen. – München: Beck.
• VÄÄNÄNEN Veikko (2012): Introduction au latin vulgaire. – Paris: Klincksieck.
• VANACKER Marieke (2010): La transition latin / langues romanes et la notion de «diglossie». – Zeitschrift für romanische Philologie 126, 1–38.
• WATTS Richard J. (2014): Language Myths. – [w:] Juan Manuel HERNÁNDEZ-CAMPOY, Juan Camilo CONDE-SILVESTRE (red.): The Handbook of Historical Sociolinguistics. – Chichester–West Sussex–Malden: Wiley-Blackwell, 585–606.
• WOLANIN Hubert (2009): Lingwistyczny dydaktyzm „Nocy attyckich” Aulusa Geliusza. – Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae 19, 231–240.
• WOLFF Philippe (1971): Histoire de la pensée contemporaine 1. L’éveil intellectuel de l’Europe. – Paris: Editions du Seuil.
• WRIGHT Roger (2000): The Study of Latin as a Foreign Language in the Early Middle Ages. – [w:] Sylvain AUROUX, E.F.K. KOERNER et al. (red.): History of the Language Sciences: An International Handbook on the Evolution of the Study of Language from the Beginnings to the Present. – Berlin–New York: De Gruyter, 501–510.