Wokół problematyki „metody” w postfoucaultowskich badaniach społecznych – pomiędzy strategią transkrypcji a strategią fugi

• Authors: Helena Ostrowicka

Title variants

EN

On the Problematic Aspects of “Method” in Post-Foucauldian Social Studies—Between the Transcription and Fugue Strategy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Podstawowym celem tekstu jest namysł nad problemem metodologicznych wytycznych, których źródłem stały się prace Michela Foucaulta. Głos ten wpisuje się jednocześnie w ogólniejsze zagadnienie stylów recepcji idei i koncepcji Foucaultowskich w badaniach społecznych. Mówiąc o „metodzie”, autorka odnosi się zarówno do tego, jakie metodologiczne wykładnie znajdują się w literaturze z zakresu metodologii badań społecznych, jak i do tego, jakie strategie czytania one reprezentują. Analiza recepcji „metodologii Foucaulta” uświadamia, iż sytuuje się ona pomiędzy dwoma biegunami. Pierwszy wyznaczają próby ustalenia precyzyjnych wskazówek metodologicznych, które pozwoliłyby na możliwe wierne powtórzenie Foucaultowskiego sposobu postępowania i jego przeniesienie do innej dziedziny badań (strategia transkrypcji). Na drugim biegunie lokują się różnego rodzaju wariacje metodologiczne – transformacje, redefinicje Foucaultowskich kategorii, syntezy różnych podejść (strategia fugi).

EN

The basic purpose of the text is a reflexion on the problems with methodological directives that stem from the works of Foucault. Simultaneously, this voice imprints itself into the general understanding of styles of reception of an idea and Foucauldian concepts of social studies. By the use of the term “method” the author refers both to the varieties of methodological premises present in the literature concerned with methodological social studies and to the strategies of reading they represent. The analysis of the reception of “Foucault’s methodology” leads us to a conclusion that it posits itself between two opposite poles. The first pole attempts to provide precise methodological guidelines allowing a faithful reconstruction of Foucauldian ways, while applying them to a different sphere of inquest (the transcription strategy). Located on the other pole are methodological varieties of different type—transformations, redefinitions of Foucauldian categories, and syntheses of various approaches (the fugue strategy).

Keywords

PL

recepcja Michela Foucaulta; badania społeczne; badania postfoucaultowskie metodologia jakościowa; podręczniki akademickie; Reception of Michel Foucault; Social Studies; Post-Foucauldian Research Qualitative Methodology; Academic Handbooks

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Przegląd Socjologii Jakościowej
• Year: 2016
• Volume: 12
• Issue: 1
• Pages: 152-169

Contributors

author

Helena Ostrowicka

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego

References

• Ball Stephen J. (2014) Foucault, Power and Education. New York, London: Routledge.
• Barthes Roland, red., (1970) Pisarze i piszący, [w:] Roland Barthes, Mit i znak. Przełożył Janusz Lalewicz. Warszawa: PIW, s . 244-250.
• Bytniewski Paweł (2013) Dyskursy wiedzy. Michela Foucaulta archeologie nauk humanistycznych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Chutorański Maksymilian (2013) Pojęcie i konteksty wychowania w pracach Michela Foucaulta. Wydawnictwo Naukowe DSW: Wrocław.
• Collini Stefan, red., (1996) Interpretacja i nadinterpretacja. Przełożył Tomasz Bieroń. Kraków: Znak.
• Czyżewski Marek (2013) Teorie dyskursu i dyskursy teorii. „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 3–25.
• Czyżewski Marek, Marynowicz-Hetka Ewa, Woroniecka Grażyna, red. (2013) Pedagogizacja życia społecznego, „Societas/Communitas” nr 2.
• Denzin Norman K., Lincoln Yvonna S., red. (2009) Metody badań jakościowych, tom I i II . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dudzikowa Maria, Czerepaniak-Walczak Maria, red. (2007–2010) Wychowanie. Pojęcia – procesy – konteksty. Gdańsk: GWP.
• Falkowski Tomasz (2014) Foucault. Historiozofia zdarzenia. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Foucault Michel (1977) Archeologia wiedzy. Przełożył Andrzej Siemek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Foucault Michel (1993) Nadzorować i karać. Narodziny wiezienia. Przełożył Tadeusz Komendant. Warszawa: Aletheia Spacja.
• Foucault Michel (1995) Historia seksualności, tom I. Wola wiedzy. Przełożył Tadeusz Komendant. Warszawa: „Czytelnik”.
• Foucault Michel (1998) Trzeba bronić społeczeństwa. Wykłady w Collège de France 1976. Przełożyła Małgorzata Kowalska. Warszawa: KR.
• Foucault Michel (2000) Nietzsche, genealogia, historia [w:] Filozofia, historia, polityka. Wybór pism. Przełożyli Damian Leszczyński, Lotar Rasiński. Warszawa, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 113–135.
• Foucault Michel (2002) Porządek dyskursu. Przełożył Michał Kozłowski. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
• Gordon Colin (2009) Foreword: Pedagogy, Psychagogy, Demagogy [w:] Michael A. Peters i in., eds., Governmentality Studies in Education. Rotterdam, Boston, Taipei: Sense, s .xi-xxv .
• Hejnicka-Bezwińska Teresa (2008) Pedagogika ogólna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Holstein James A., Gubrium Jaber F. (2009) Praktyki interpretacyjne a działanie społeczne. Przełożyła Katarzyna. Iwińska, [w:] Norman K. Denzin, i Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, tom I., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 677–706.
• Jauss Hans R. (1972) Historia literatury jako wyzwanie rzucone nauce o literaturze. Przełożył. R yszard.. Handke. „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 271–307.
• Klus-Stańska Dorota, Szczepska-Pustkowska Maria, red., (2009) Pedagogika wczesnoszkolna – dyskursy, problemy, rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Konecki Krzysztof (2000) Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kubinowski Dariusz (2010) Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia – Metodyka – Ewaluacja. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Kubinowski Dariusz (2013) Idiomatyczność. Synergia. Emergencja. Rozwój badań jakościowych w pedagogice polskiej na przełomie XX i XXI wieku. Lublin: Wydawnictwo Makmed.
• Kwiek Marek (1999) Dylematy tożsamości. Wokół autowizerunku filozofa w powojennej myśli francuskiej. Poznań: Wydawnictwo IF UAM.
• Marynowicz-Hetka Ewa (2009) Pedagogika społeczna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Maynard Douglas W. (1998) On Qualitative Inquiry and Extramodernity. „Contemporary Sociology”, no. 27, s. 342–345.
• Melosik Zbyszko (1994 ) Poststrukturalizm i społeczeństwo (refleksje nad teorią M. Foucaulta, [w:] Jerzy Brzeziński, Lech Witkowski, red., Edukacja wobec zmiany społecznej. Poznań,- Toruń: Edytor, s. 200–-226.
• Melosik Zbyszko (1997) Poststrukturalizm jako teoria życia społecznego (możliwości i kontrowersje). „Kultura Współczesna”, nr 1, s . 57–71.
• Nowak Marian (2008) Wybrane teorie i koncepcje wychowania. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Nowicka Magdalena (2011) „Urządzenie”, „zastosowanie”, „układ”... – kategoria dispositif u Michela Foucaulta, jej tłumaczenia i ich implikacje dla postfoucaultowskich analiz władzy. „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 2, s. 94–110.
• Nowicka Magdalena (2014) Spory wokół książek Jana Tomasza Grossa w świetle postfoucaultowskiej analizy dyskursu [w:] M. Czyżewski i in., red., Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy. Warszawa: Sedno Wydawnictwo Akademickie, s. 220–253.
• Nowotniak Justyna (2012) Etnografia wizualna w badaniach i praktyce edukacyjnej. Kraków: Impuls.
• Ostrowicka Helena (2010) Horyzont oczekiwań – z recepcji myśli Michela Foucaulta w badaniach pedagogicznych. „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 3, s . 7-24.:
• Ostrowicka Helena (2012) Urządzanie młodzieży: studium analityczno-krytyczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Peräkylä Anssi (2009) Analiza rozmów i tekstów. Przełożyła Agnieszka Figiel [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 325–350.
• Peters Michael A. i in., red. (2009) Governmentality Studies in Education. Rotterdam, Boston, Taipei: Sense.
• Potter Jonathan (2004) Discourse Analysis As a Way of Analysing Naturalny Occurring Talk [w:] David Silvermann, ed., Qualitative Research: Theory, Method, and Practice, wyd. 2. London: Sage, s. 200–201.
• Radziewicz-Winnicki Andrzej (2008) Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Rapley Tim (2010) Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Przełożyła Anna Gąsior-Niemiec. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Scheurich James J., McKenzie Kathlyn B. (2009) Metodologie Foucaulta. Archeologia i genealogia. Przełożył Przemysław Pluciński, [w:] Norman K. Denzin, Yvonna S. Lincoln, red., Metody badań jakościowych, tom II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 285–324.
• Senellart Michel (2010) Umiejscowienie wykładów [w:] Michel Foucault, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 449–490.
• Silverman David (20078) Interpretacja danych jakościowych. Przełożyły Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Silverman David ------ (20089) Prowadzenie badań jakościowych. Przełożyła Joanna Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Szkudlarek Tomasz (1993) Wiedza i wolność w pedagogice amerykańskiego postmodernizmu. Kraków: Impuls.
• Szkudlarek Tomasz, red. (1995) Różnica, tożsamość, edukacja. Szkice z pogranicza. Kraków: Impuls.
• Szkudlarek Tomasz (1997) Poststrukturalizm a metodologia pedagogiki. „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Socjologia Wychowania XIII”, z. 317, s. 176–199.
• Śliwerski Bogusław (1998) Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Impuls.
• Śliwerski Bogusław, red. (2006–2010) Pedagogika, tom 2–4. Gdańsk: GWP.
• Urbaniak-Zając Danuta, Kos Ewa (2013) Badania jakościowe w pedagogice. Wywiad narracyjny i obiektywna hermeneutyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Walters William (2011) Governmentality. Critical Encounters. New York: Routledge.
• Witkowski Lech (2010) O stanie i problemach recepcji amerykańskiej pedagogiki radykalnej w Polsce. Próba świadectwa osobistego i refleksji o „doświadczeniu pokoleniowym” [w:] Lech Witkowski, Henry A. Giroux, red., Edukacja i sfera publiczna. Kraków: Impuls, s . 37-66 .
• Wodak Ruth, Krzyżanowski Michał, red., (2011) Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych. Przełożyła Danuta Przepiórkowska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.