Caritas na pograniczu kulturowym Wzorce rzymskokatolickie a dobroczynność Kościoła greckokatolickiego w Galicji

• Authors: Białoń Adam

Title variants

EN

Caritas at the cultural borderline. Roman Catholic standards and the charity of a Greek Catholic Church in Galicia

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

From the very beginning, the development of the forms of organized charity in the Roman Catholic and Greek Catholic Churches revealed a clear disproportion in its scale and dynamics. Massive Polonization of Ruthenian elites caused the Orthodox Church first and then the Greek Catholic one to irrevocably lose wealthy and influential patrons who had been providing patronage not only of the church organizations, but also of all the spheres of church activity, including charity work. In comparison to the Roman Catholic Church, the poor financial situation of the Greek Catholic institution as well as sluggish activity of its clergymen within the community condemned its charity work to a slowdown. In the second half of the 19th century, the recovery of the Greek Catholic Church after a slump and the development of its structures based on the models borrowed from the Roman Catholic church acted as catalysts for the revival of different forms of organized charity in Galicia. It was noticeable in establishing new active congregations modelled after the Roman Catholic ones and setting up modern charitable organizations in all the Greek Catholic dioceses in the Interwar Period.

Keywords

EN

charity; Greek Catholic church; Roman Catholic church; Galicia

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Krakowskie Pismo Kresowe
• Year: 2012
• Volume: 4: Galicja jako pogranicze kultur
• Pages: 125-143

Contributors

author

Białoń Adam

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Biskupstwa Greckokatolickiego w Przemyślu: sygn. 30, 32, 33, 34, 35, 51, 52, 60, 304, 4238, 4929, 5141, 5145, 5929.
• Центральний державний історичний архів України у Львові: ф. 19, Metryka Józefińska (1785-1788), оп. 5, т. 1-305; оп. 13, т. 48-92. ф. 358, Шептицкий Андрей Олександер, граф митрополит Галицький греко-като- лицької Церкви (1865-1944), оп. 1, спр. 18, 120, 167; оп. 2, спр. 405. ф. 408, Греко-католицький митропрличий ординаріат м. Львів, оп. 1, спр. 304.
• Ataman Julian, Wacław Hieronim Sierakowski i jego rządy w diecezji przemyskiej, Warszawa 1936.
• Bardach Juliusz, Bractwa cerkiewne na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej w XVI-XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny” R. 74, 1967, z. 1, s. 77-82.
• Bieńkowski Ludomir, Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, t. 2: Wieki XVI-XVIII, red. Jerzy Kłoczowski, Kraków 1970, s. 779-1049, Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce.
• Bobryk Witold, Duchowieństwo unickie diecezji chełmińskiej w XVIII wieku, Lublin 2005, Studia i Materiały do Dziejów Chrześcijaństwa Wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 2.
• Budurowycz Bohdan, The Greek Catholic Church in Galicia, 1914-1944, „Harvard Ukrainian Studies” 2002-2003, vol. 26, nr 1-4: Ukrainian Church History, s. 291-375.
• Budzyński Zdzisław, Dzieje opieki społecznej w Ziemi Przemyskiej i Sanockiej (XV-XVIII w.), Przemyśl–Kraków 1987.
• Bułgakow Sergiusz, Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego, tłum. Henryk Paprocki, Białystok-Warszawa 1992.
• Chwalba Andrzej, Krajobrazy etniczne Galicji Wschodniej, [w:] Poprzez stulecia. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Antoniemu Podrazie w 80. rocznicę Jego urodzin, red. Danuta Czerska, Kraków 2000, s. 173-182.
• Chyczewska-Hennel Teresa, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w., Warszawa 1985.
• Dylągowa Hanna, Dzieje Unii Brzeskiej (1596-1918), Warszawa–Olsztyn 1996.
• Gromnicki Stanisław, Rokosz Antoni, Kilka uwag w sprawie ruskiej albo „Co miara, to wiara”, Lwów 1901.
• Hajjar Joseph, Katolickie Kościoły wschodnie, [w:] Roger Aubert, P.E. Crunican et al., Historia Kościoła, cz. 5: 1848 do czasów współczesnych, tłum. Tadeusz Szafrański, Warszawa 1985, s. 359-377.
• Hargenröther Józef, Historia powszechna Kościoła katolickiego, t. 10, Warszawa 1905, Biblioteka Dzieł Chrześcijańskich.
• Isajewycz Jarosław, Bractwa cerkiewne w diecezjach przemyskich obrządku wschodniego w XVI-XVIII wieku, [w:] Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, Przemyśl 1996, s. 63-73, Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3.
• Jabłońska-Deptuła Ewa, Zakony diecezji przemyskiej od pierwszego rozwoju do 1938 roku, „Nasza Przeszłość” 1976, t. 46, s. 207-268.
• Kołbuk Witold, Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej 1772-1914, Lublin 1992.
• Kot Stanisław, Świadomość narodowa w Polsce w XV-XVII w., „Kwartalnik Historyczny” R. 52, 1938, z. 1, s. 15-33.
• Kozik Jan, Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830-1848, Kraków 1973.
• Krochmal Anna, Przemiany wewnętrzne w Kościele greckokatolickim w Galicji w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Miejsce i rola Kościoła greckokatolickiego w Kościele powszechnym, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 2000, s. 69-78, Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5.
• Kuźmiak Krystyna, Bractwa kościelne, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin 1989, kol. 1013-1016.
• Kuźmiak Krystyna, Szegda Mirosław, Cerkiewne bractwa, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski, t. 3, Lublin 1989, kol. 13-18.
• Litak Stanisław, Szpitale w Polsce przedrozbiorowej. Rozwój i problematyka, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. Maria Dąbrowska, Jerzy Kruppé, Warszawa 1998, s. 13-31, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 66.
• Lorens Beata, Bractwa cerkiewne w eparchii przemyskiej w XVII i XVIII wieku, Rzeszów 2005.
• Łoziński Bogumił, Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.
• Nabywaniec Stanisław, Diecezja przemyska greckokatolicka w latach 1772-1795, „Premislia Christiana” 1992-1993, t. 5, s. 9-294.
• Nabywaniec Stanisław, Duchowieństwo greckokatolickiej diecezji przemyskiej w świetle schematyzmu z 1879 roku, [w:] Między Odrą a Uralem. Księga dedykowana Profesorowi Władysławowi Andrzejowi Serczykowi, red. Wacław Wierzbieniec, Rzeszów 2010, s. 151-164.
• Osadczy Włodzimierz, Relacje między obrządkami Kościoła katolickiego w Galicji Wschodniej. Współdziałanie w życiu zakonnym, [w:] Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – idea a rzeczywistość, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 1998, s. 207-220, Polska–Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 4.
• Pelesz Julian, Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart, Bd. 2: Von der Wiederherstellung der Union mit Rom bis auf die Gegenwart (1596-1879), Wien 1880.
• Pirożyński Marjan, Zakony żeńskie w Polsce, Lublin 1935, s. 212-223, Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej, t. 24, Polska pod Względem Religijnym, z. 3.
• Półćwiartek Józef, Pozycja gospodarcza parochii grecko-katolickiej na Łemkowszczyźnie w czasach nowożytnych, [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 2, red. Jerzy Czajkowski, Sanok 1994, s. 195-206.
• Półćwiartek Józef, Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI-XVIII wieku, Rzeszów 1974.
• Prach Bogdan, „Myłoserdia Dweri”. Sanktuarium Maryjne w Jarosławiu, Warszawa 1996.
• Sawicki Jakub, Synody diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego i ich statuty, Wrocław 1955, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 8.
• Sorokowski Andrew, The Lay and Clerical Intelligentsia in Greek-Catholic Galiciae 1900-1939. Competition, Conflict, Cooperation, „Harvard Ukrainian Studies” 2002-2003, vol. 26, № 1-4: Ukrainian Church History, s. 261-290.
• Stępień Stanisław, Kościół greckokatolicki w II Rzeczypospolitej, „Znaki Czasu” 1990, nr 18 z IV-VI, s. 126-156.
• Stępień Stanisław, Obrządki wschodnie Kościoła katolickiego, [w:] Kościół Katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. Lucjan Adamczuk, Witold Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 57-81.
• Sysyn Frank, Stosunki ukraińsko-polskie w XVII wieku. Rola świadomości narodowej i konfliktu narodowościowego w powstaniu Chmielnickiego, „Odrodzenie i reformacja w Polsce” 1982, t. 27, s. 67-91.
• Szeptycki Andrzej, Ze wspomnień o Bracie Albercie, Kraków 1934.
• Śliwa Tadeusz, Kościół greckokatolicki w Galicji (1815-1918), [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 1: 1764-1918, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań 1979, s. 628-651.
• Śliwa Tadeusz, Przemyska diecezja greckokatolicka w XVIII w. (do 1772 r.), [w:] Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 1996, s. 79-90, Polska–Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 3.
• Turij Oleg, Duchowny greckokatolicki w monarchii austriackiej w połowie XIX wieku. Urzędnik państwowy czy duszpasterz?, tłum. Hubert Łonkiewicz, [w:] Samoidentyfikacja mniejszości narodowych i religijnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i historiografia, red. Jan Lewandowski, Wojciech Goleman, Lublin 1999, s. 11-16, Materiały Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, t. 14.
• Walewander Edward, Dominikański wzorzec świętości w życiu i dziele Kolumbiny Białeckiej 1838-1887, Katowice 1993.
• Wasilewski Leon, Ukraina i sprawa ukraińska, Kraków 1911.
• Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Działalność religijna i społeczna, [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań–Warszawa 1979, s. 50-69.
• Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Kościół unicki w Polsce. Cerkiew greckokatolicka, [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań–Warszawa 1979, s. 76-84.
• Zięba Andrzej A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z problematyki kształtowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji, „Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU” 1995, t. 2, s. 61-77.
• Zięba Andrzej A., Sister Maria Krysta Szembek and Her Memoirs, „Harvard Ukrainian Studies” 1991, vol. 15, № 1-2, s. 88-171.
• Ваврик М., Сестри Служебниці Пренепорочної Діви Марії, [w:] Енциклопедія українознавства” т. 7, ред. Володимир Кубійович, Львів 1998, s. 2783.
• Гавришко Тарас, Згромадження Сестр св. Йосифа – Обручника Пречистої Діви Марії, Згр. СС. СВ. Йосифа – ОПДМ, Сестри Йосифітки, [on line] http://monks.ugcc.org.ua/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=40, 15 XI 2012.
• Гавришко Тарас, Згромадження Сестр свщмч. Йосафата ЗССЙ, Йосафатки, [on-line:] http://monks.ugcc.org.ua/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid= 40, odczyt: 15 XI 2012.
• Грушевський Михайло, Історія України-Руси, т. 6: Житє економічне, культурне, націо- нальне ХІV-XVII віків, Київ 1995.
• Грушевський Михайло, Kультурнщ-научний рух на Україні в ХІV-XVII ст., Київ 1912.
• Донік Олександр M., Благодійність в Україні (ХІХ початок ХХ ст.), „Український Історичний Журнал” 2005, № 4, s. 160-174.
• Дорошенко Дмитро, Нарис історії України, т. 1: До половини ХVII століття, Київ 1991.
• Заярнюк Андрiй, Петро Короховський проти Михайла Малиновського (жинка та її роль у сімейному житті греко-католицького духовенства Галичини 70-х років ХІХ століття на тлі одного конфлікту), „Ковчег. Науковий збірник із церковної історії” 2000, ч. 2, s. 372-387.
• Короткая вђдомость историческая о єпіскопахъ рускихъ въ Перемышли отъ введенія уніи въ Епархіи Перемыской р. 1691 до конца осмнадцятого столђтія (конец зъ року 1854), Онуфрій Шумлянській, „Перемишлянин” 1857.
• Мокх О., Наші Служебниці П. Н. Д. Марії в 1938 році, „Нова Зоря” 1938, 10 ХІ.
• Осташевський O., Церковні брацтва, „Мета” 1938, №12, 25 ІІІ.
• Прах Богдан, „Слaва во вишніх Богу”. Під покровом ярославської Богоматері „Милосердя Двері”, Варшава 1996.
• Сапеляк Вacиль, Слово про aвтора, [w:] Кирило Селецький, Отець Іоанн Боско його життя і діяльність, ред. Л. Верменко, Львів 1992.
• Ступак Федор Я., Благодійні товариства Кієва (од пол. ХІХ – поч. ХХ ст.), Київ 1998.
• Шематизм греко-католицького духовенства злучених епархій перемиської, самбірської і сяноцької за рік божий 1932, Перемишль 1932.
• Шептицкий Климентій, Митрополит Андрей і обновлення східної чернечої традиції, „Богословія” 1926, № 4, s. 150-163.
• Ціорох Саломія, Погляд на історію та виховну діяльність сс. Васильянок, Львів 1934.
• Яковенко Наталя, Gente Ruthenus, natione Polonus – зміст і еволюція поняття у баченні Вячеслава Липинського, [w:] В‘ячеслав Липинський. Студії, т. 1: В‘ячеслав Липинський. Історико-політологічна спадщина і сучасна Україна, ред. Я. Пеленський, Київ–Філадельфія 1994, s. 97-102.

Identifiers

DOI

10.12797/KPK.04.2012.04.05