Wczesnośredniowieczny srebrny skarb z Tarnowa (Łekna). Informacje na temat jego odkrywania

• Authors: Wyrwa Andrzej Marek

Title variants

EN

An Early Medieval Silver Hoard from Tarnowo (Łekno). Data on the Process of Its Discovery

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The silver hoard from Site Ł5 in Łekno, the Wągrowiec Commune, which was discovered in 2007 and which was subsequently examined up to 2014, is a scattered one. As a consequence of ploughing and denudation, it was dragged over a quite vast area (see Fig. 5). It constitutes Part III of a hoard which was discovered here in 1861 by Wojciech Jankowiak and Antoni Łukaszewicz. Based on our findings, it can be said beyond doubt that it was found in the field of A. Łukaszewicz (Figs. 2, 3, and 4). Its Part II was gathered as a result of the activities of “treasure hunters” in 2004 [Bogucki 2006b]. This hoard (Parts I–III), as it can be said, based on hitherto preliminary findings (examinations are still in process), was deposited in a “trade settlement” situated to the west of the suburbium and the stronghold at Sites Ł3 and Ł4 in Tarnowo Pałuckie—that is, Medieval Łekno (see Figs. 1 and 2) in the late 10th c.—or in the first five years of the 11th c. at the latest. It occurred in the layer of humus and in the upper zone of Cultural Layer I (Trenches I, II, and III—cf. Fig. 5). It is a scattered-type hack-silver hoard. In the years 2007–2014, in the course of surveys and excavations, more than 630 finds related to the discussed hoard were discovered. Together with its 19th c. part (Part I) and Part II from 2004, it contains more than 841 finds. The contents of Part III of the hoard, discovered in 2007–2014, include: whole and fragmented coins, fragments of silver and cast lead/silvered jewellery, silver clumps, and wires. Concerning the coins, there are: Arabian dirhams (hacked) from the Abbāsid, Sāmānid and possibly Buvaihid?, Hamdānid?, and Ziyārid? dynasties (dated to between c. 815 and c. 976, according to the analysis by D. Malarczyk); silver coins (whole and fragmented)— according to a preliminary analysis by Z. Bartkowiak, they are West European: German denars of Otto and Adelheid, Heinrich, Otto, denars from the Cologne mint (?), Bavarian denars; Danish half-bracteates (Hedeby); denars of the Bohemian type, including a hybrid of a Bohemian denar, cross denars of Type I; Byzantine coins of Constantine VII and Roman II (945–959). A hitherto unknown hybrid of the Princes Polonie denar of Bolesław the Brave is also related to this assemblage [Bogucki 2006b, p. 181–182 ff.) The silver hoard from Tarnowo Pałuckie (Łekno) is a very significant find for defining settlement changes in the centre of the Łekno settlement complex, its settlement, economic-trade and architectural-construction structures, as well as for broader cultural phenomena within Greater Poland and its relations to the European cultural circle. All the finds from Part III of the hoard (coins, jewellery, silver clumps and wires, other finds) underwent detailed numismatic and art history studies, as well as specialist examinations—detailed non-invasive metallographic examinations and conservation ( J. Strobin and M. Sawczak). The results of these examinations and the hoard itself (the catalogue with specialist examinations) will be published in a separate monograph devoted to this discovery after all the examinations are completed. Apart from the planned monograph, details of a 9th c. sword scabbard chape from this hoard have already been published [Wyrwa, Janiwski 2014].

Keywords

PL

Łekno; Tarnowo Pałuckie; Hedeby; łekneński kompleks osadniczy; rotunda w Łeknie; skarb wczesnośredniowieczny; denar Bolesława Chrobrego; dirhemy,; ozdoby,; monety czeskie; monety saskie

EN

Łekno; Tarnowo Pałuckie; Hedeby; Łekno settlement complex; rotunda in Łekno; early medieval hoard; denar of Bolesław the Brave; dirhams; ornaments; Bohemian coins; Saxon coins

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2014
• Volume: 13
• Pages: 95-111

Dates

published

2014

Contributors

author

Wyrwa Andrzej Marek

• Instytut Historii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

References

• Acquisitions. 1862. Acquisitions– Journal für die Sammlung der Münzen Und Medaillen des Mittelalters Und der Neuzeit des Münzencabinets des Königl. Museen, III, 1862 9. Jan., s. 37.
• Andrałojć M., Andrałojć M., Silska P., Szyngiera P. 2011. Odkrycia skarbów wczesnośredniowiecznych z terenu Wielkopolski. Kontekst archeologiczny znalezisk, Poznań.
• Bartkowiak Z., Kaczmarek J. 2005. Skarby zapomniane. Wykopaliska monet w archiwum Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 41, Poznań, s. 331-338.
• Beltz R. 1927. Der Schatzfund von Quilitz, Baltische Studien N.F., t. 29, s. 194.
• Bogucki M. 2006a. Znaleziska monet zarejestrowane w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN, cz. 3, Wiadomości Numizmatyczne, t. XLIX, z. 1(181), Warszawa, s. 99-101.
• Bogucki M. 2006b.Nieznana hybryda denara Princes Polonie i nowy typ monety Bolesława Chrobrego, Wiadomości Numizmatyczne, t. L, z. 2-3, Warszawa, s. 181-194.
• Cystersi łekneńscy w krajobrazie kulturowym. 2004. Cystersi łekneńscy w krajobrazie kulturowym ziem polskich w 850 lecie fundacji opactwa cysterskiego w Łeknie 1153-2003. Materiały z sesji naukowej odbytej w Wągrowcu, w dniu 4 lipca 2003 roku z okazji jubileuszu fundacji opactwa cysterskiego w Łeknie, red. A.M. Wyrwa, Łekno-Wągrowiec-Poznań.
• Fiala E. 1895. České denáry, Praha, s. 161.
• Gumowski M. 1906. Wykopaliska monet polskich X i XI w., Rozprawy Akademii Umiejętności, S. 2, t. 23, Kraków.
• Gumowski M. 1924. Szkice numizmatyczno-historyczne z XI w., Poznań.
• Gumowski M. 1953. Polskie skarby monet X – XI wieku, Warszawa.
• Hensel W. 1959. Studia i materiały do Wielkopolski Wczesnohistorycznej, t. III. Warszawa.
• Hensel W., Hilczer-Kurnatowska Z., Łosińska A. 1995. Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, t. 7, Poznań-Toruń.
• Hockenbeck H. 1894. Verzeichnis der bisher festgestellten Fundorte vorhistorischer Gegenstände, aller Münzen u.a. im Kreis Wongrowitz bis zum Jahre 1894, Zeitschrift der Historische Gesellschaft für die Provinz Posen, Posnań, t. 9.
• Jammer W. 1952. Die Anfänge der Münzprägung im Herzogtum Sachsen (10 u. 11 Jahrhundert), Numismatische Studien, z. 3-4, Hamburg.
• Jażdżewski K. 1889. Wykopaliska denarów w X – XI wieku w Poznańskiem, Zapiski Archeologiczne Poznańskie, Poznań, z. 5.
• Kasprowicz T. 2000. Elementy zabudowy grodu w Łeknie, Studia i materiały do dziejów Pałuk, red. A.M. Wyrwa, Poznań, t. III, s. 265-284.
• Kasprowicz T.,2011. Studium Historyczno – Urbanistyczne Łekna. Część II - Archeologia. Opracowanie w archiwum Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
• KDW. 1877. Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, wyd. I. Zakrzewski, t. I, Poznań.
• Kubiak S. 1998. Znaleziska monet z lat 1146-1500 z terenu Polski. Inwentarz, przy współudziale Borysa Paszkiewicza, Poznań [33-34, Nr 84 i s. 177, Nr 486].
• Lissauer A. 1887. Die prähistorischen Denkmäler der Provinz Westpreussen, Leipzig.
• Malinowska M. 1970. Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Wielkopolski, Poznań [mapa I, nr 128].
• Maas W. 1925-1927. Mapy osadnictwa przedhistorycznego Wielkopolski, Przegląd Archeologiczny, Poznań, t. 3, 137-151.
• Markow A. 1910. Topografija kładow wostocznych moniet, Petersburg.
• Materiały. 1907. Materiały do mapy archeologicznej, Światowid, t. 8.
• Menadier J. 1887. Funde deutscher Münzen aus dem Mittelalter, Zeitschrift für Ethnologie, t. 15, s. 97-201.
• Murawska A. Tabaka A. 2010. Skarby średniowieczne Wielkopolski. Wystawa – katalog, Lednica.
• Przybył M. 2006. Z dziejów zainteresowań starożytniczych na ziemi łekneńskiej, Studia i materiały do dziejów Pałuk, red. A.M. Wyrwa, t. VI, Warszawa, s. 61-72.
• Sadowski J.N. 1887. Wykaz zabytków przedhistorycznych na ziemiach polskich. z. 1. Dorzecze Warty i Baryczy, Kraków.
• Schwartz F. 1875 (odbitka 1880). Materialen zur prähistorischen Kartographie der Provinz Posen, Beilage zum Progr. D. K. Fr. Wilh. Gymn. Zu Posen, Poznań.
• Skarby. 1982. Skarby wczesnośredniowieczne z obszaru Polski. Atlas, Wrocław.
• Słownik. 1892. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, Warszawa.
• Studia. 1989-2003. Studia i materiały do dziejów Pałuk, red. A.M. Wyrwa, Poznań, t. I – V.
• Studia. 2006. Studia i materiały do dziejów Pałuk, red. A.M. Wyrwa, Warszawa, t. VI.
• Suchodolski S. 1967. Moneta polska w X/XI wieku, Wiadomości Numizmatyczne XI, 1967, z. 2-3 [s. 110-111, 174-175].
• Ślaski J., Tabaczyński S. 1959. Wczesnośredniowieczne skarby srebrne Wielkopolski, Warszawa-Wrocław.
• Tabaczyński S. 1958. Z badań nad wczesnośredniowiecznymi skarbami srebrnymi Wielkopolski, Warszawa-Wrocław.
• Wyrwa A.M. 1984. Łekno, Z otchłani wieków 3-4(1984), s. 170-179.
• Wyrwa A.M. 1992. Łekneńskie skarby. Nowe informacje na temat tzw. skarbu tarnowskiego, Łekneńskie Wieści, nr 3, Łekno, lato 1992, s. 2.
• Wyrwa A.M. 1998. Opactwo cysterskie Łekno –Wągrowiec (1153-1835/36). Zarys dziejów, Poznań-Wągrowiec.
• Wyrwa A.M. 1999. Łekno-Wągrowiec, w: Monasticon Cisterciense Poloniae, red. A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek, Poznań 1999, Poznań, t. II, s. 230-250, ryc. 159-172.
• Wyrwa A.M. 2002. Gród w Łeknie, jego miejsce i rola w sieci grodowej Wielkopolski w dobie zjazdu gnieźnieńskiego, w: Społeczeństwo, armia i polityka w dziejach Polski i Europy. Studia z dziejów politycznych i wojskowych dedykowane prof. Benonowi Miśkiewiczowi z okazji jubileuszu siedemdziesięciolecia urodzin, pod red. A. Czubińskiego, B. Lapisa, Cz. Łuczaka, Poznań, s. 149-171.
• Wyrwa A.M. 2006. Grody na stanowisku Ł3 w Łeknie i ich chronologia w świetle badań 14C AMS, Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. 6, Warszawa, s. 93- 125.
• Wyrwa A.M. 2007. Łekno i jego dziedzictwo kulturowe – czyli rzeczywiste miejsce Łekna w polskiej historii i historiografii, Archeologia Żywa, Warszawa, t. 39, z. 1, s. 13-26.
• Wyrwa A.M. 2008. Tylko humanistyczna czy ścisła, czyli o potrzebie interdyscyplinarnych badań archeologicznych w świetle badań łekneńskiego kompleksu osadniczego, Życie Uniwersyteckie, nr 1(172), styczeń 2008, s. 22-23.
• Wyrwa A.M. 2009a. Badania wykopaliskowe Ekspedycji „Łekno”, Życie Uniwersyteckie nr 9(192), wrzesień, s. 16-17.
• Wyrwa A.M. 2009b. Łekno i jego dziedzictwo, Kronika Wielkopolski, nr 2(130), Poznań, s. 5-29.
• Wyrwa A.M. 2013. Rotunda pw. św. Piotra w Łeknie na tle architektury wczesnopiastowskiej, w: III Forum Architecturae Poloniae Mediewalis, red. K. Stala, Kraków 2013, s. 341-371.
• Wyrwa A.M., Janowski A. 2014. Dolne okucie pochwy miecza z przedstawieniem ludzkiej twarzy z Łekna (stan. Ł5), Fontes Archaeologici Posnanienses, t. 50, Poznań (w druku).
• Wyrwa A. M., Michalski M. 1995. Wczesnośredniowieczne grodzisko w Łeknie w świetle dotychczasowych badań (stano¬wisko nr 3), Studia i materiały do dziejów Pałuk, red. A.M. Wyrwa, t. II, Poznań, s. 29-62.

Identifiers

ISSN

0860-7893